Κανείς δεν την δίδαξε στα πρώτα της βήματα. Ένας κόσμος μεταφυσικός, εκεί όπου αναμφίβολα εδράζεται η πίστη, ένας κόσμος συναισθημάτων οριοθετημένων θρησκευτικά, αποτυπωνόταν στο χαρτί, αρχικά, με τα πρώτα χρώματα με τα οποία κάθε παιδί πειραματίζεται. Κι ύστερα ήρθε το ξύλο, ο χρωστήρας, η τεχνική, η γνώση. Και πάνω από όλα η λατρευτική ζωή και το αίσθημα βαθειάς ευλάβειας, αυτό το μαγικό κλειδί που ανοίγει πόρτες πέρα από τις ανθρώπινες –λογικά διερμηνευμένες- δυνατότητες.
Η χιλιοειπωμένη έκφραση «χαρισματική και ταλαντούχα» μού μοιάζει πολύ τυποποιημένη –όπως και τα κατά χιλιάδες «άψυχα» αντίγραφα της εμπορευματοποιημένης «αγιογραφίας»-. Κι αυτό γιατί η έκφραση «χαρισματική και ταλαντούχα» είναι πολύ γενική και ταιριάζει σε κάθε μορφή τέχνης.
Εδώ όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Εδώ, ο χρωστήρας προσπαθεί να ιστορίσει μακριά από τη στείρα αντιγραφή μιας υπάρχουσας φόρμας π.χ. την Ενανθρώπιση και την Σταύρωση του Θεού, την πορεία Του στη γη και την Ανάληψή Του στα ουράνια, ή την σκηνή ενός Αγίου που, πέρα από το μυστηριώδες και υπερφυσικό, κινείται ζωντανός ανάμεσά μας, αντιφεγγίζει τις επιθυμίες μας και είναι παρών στις σημαντικές και υποδεέστερες ανάγκες και αναζητήσεις μας. Ιστορεί την παλλόμενη μεταφορά της Αλήθειας, μιας ζώσας αλήθειας που υπηρετεί τους ακολούθους της, που αντικατοπτρίζει το δημιούργημα του Θεού κι αντλεί αγάπη από αυτόν.
Όσο μπόρεσα όλα αυτά τα χρόνια να την παρακολουθήσω, είδα πως απαιτείται πρώτα από όλα επικοινωνία με το αόρατο. Νίκη του δέους της κατανόησης του Θεού, και διάλογος μαζί Του. Σύλληψη –όσο μπορεί να γίνει δηλαδή- των δυνάμεων πέρα από τις πεπερασμένες ικανότητες του νου και του ματιού. Μηνύματα και σημεία που μετατρέπονται σε μαρτυρίες και βιώματα. Σε όλα ετούτα εδώ, είδα πως δεν χωρεί εκπαίδευση. Ήταν -και είναι- έμφυτα, αυθύπαρκτα, χαραγμένα στο είναι, στις ικανότητες, στη μνήμη του αίματος. Χρειάζεται όμως γνώση του εσώκοσμου. Και υπακοή στα σημάδια. -Γιατί αυτά διαχρονικά υπήρχαν και υπάρχουν. Εμείς τα παραβλέπουμε-. Στα σημάδια που μας προσκαλούν να κοιτάξουμε γύρω μας τα μικρά και μεγάλα θαύματα, να τα ξεχωρίσουμε, να αναζητήσουμε και να «μορφοποιήσουμε» -κάθε ένας μας χωριστά- τη σχέση του με το θείο. Η Μάρω μου, τα έκανε όλα αυτά, αυτόματα, με αφοσίωση απαράμιλλη, υπακοή στην κλήση της, στη δική της διαίσθηση, με εργατικότητα, ταπεινότητα και σεβασμό. Και πάνω από όλα, πνευματικότητα, πίστη, ανάταση, εξευγενισμό ψυχής.
Της έστειλα μια, όχι καθαρή, εικόνα του Αγίου Γερασίμου, του έργου, των αρχών του 18ου αι., του ιερομόναχου Ανδρέα Καραντινού, που απόκειται στην Ι. Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου στα Ομαλά, στην Ι. Μονή του Αγίου Γερασίμου. Η ιερή εικόνα αυτή, πριν τον σεισμό του 1953 ήταν τοποθετημένη στο τέμπλο του Ι.Ν. του Αγίου Δημητρίου στη Μονή και θεωρείται -μαζί με αυτήν τη γνωστή της αποτοίχισης, γνωστή ως του Φωκά-Κοσμετάτου-, πως αποδίδει όσο πιο κοντά στην πραγματικότητα την ιερή μορφή του Μεγάλου ασκητού και Αγίου της Κεφαλληνίας.
Η έκπληξη ήταν πως η Μάρω, χωρίς να έχει τις λεπτομέρειες του σπουδαιότατου αρχικού έργου, το απέδωσε σε ξύλο μικρών διαστάσεων με εκπληκτική ακρίβεια. Ο σεβασμός στο πρωτότυπο, διαφύλαξε τη «δογματικότητα» της εικόνας. Το θερμό χρυσό πλαίσιο, πού θεωρείται κανόνας στις περισσότερες αγιογραφίες και που επιλέχθηκε στην προκειμένη περίπτωση από την δημιουργό ως συνδετικό χρόνου, τόνισε περισσότερο την ποικιλία των χρωμάτων τα οποία, κατά κύριο λόγο, κυριαρχούν στο κάτω μέρος της πρωτότυπης εικόνας αποτυπώνοντας, πιθανόν, τα τότε μοναστηριακά κτίσματα ή μια φανταστική πόλη. Τα απόκρημνα βουνά και τα σπήλαια καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της εικόνας, αποτελούν τη φυσική σκηνή πίσω από την πόλη του νου, και υποδηλώνουν την κυρίαρχη επιλογή διαμονής του Αγίου μας, τον τραχύ τρόπο άσκησής Του.
Μαρούλα μου, αύριο που γιορτάζουμε την Κοίμηση της Παναγιάς, την Κοίμηση του Αγίου Προστάτη μας (15 Αυγούστου και όχι 16 όπως έχει θεσπισθεί), που γιορτάζεις και το δικό σου όνομα, από ετούτη τη θέση σε ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου για την πραγματική έκπληξη που μας επεφύλαξες, για αυτήν την τόσο ιδιαίτερη και ασυνήθιστη προσέγγιση που έκανες για τον Μεγάλο μας Άγιο. Να ξέρεις πως νοιώθω υπερήφανη που είσαι μέλος της οικογένειάς μας.
Η θεία σου
Αργοστόλι, 14 Αυγούστου 2021
Ευρυδίκη Λειβαδά