Εταιρεία που, από το 1896, έστελνε ανταρτικά σώματα να δράσουν στη Μακεδονία. Όλα είχαν κακό ή σχεδόν κακό τέλος από τους Τούρκους. Και η δράση των βουλγαρικών κομιτάτων εντεινόταν. Βοήθησε και ο άτυχος ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897…
Στα 1903, ο οίκος των Καραγεώργη στο βασίλειο της Σερβίας απαλλάχθηκε από τον οίκο των Ομπρένοβιτς με τη δολοφονία του βασιλιά Αλεξάνδρου. Η Σερβία στράφηκε στα βόρεια και διπλασίασε την έκτασή της ενοχλώντας την Αυστροουγγαρία. Τα εκεί γεγονότα οδηγούσαν μαθηματικά στο ξέσπασμα του Α’ Παγκόσμιου πολέμου. Όμως, η Σερβία είχε βγει από το παιχνίδι της Μακεδονίας. Η Ελλάδα είχε τα δικά της προβλήματα. Η ήττα του 1897 άφησε το πεδίο ελεύθερο στους Βούλγαρους κομιτατζήδες.
Το καλοκαίρι του 1903 (20 Ιουλίου), μια εξέγερση ξέσπασε στην περιοχή. Οι Τούρκοι την έπνιξαν στο αίμα αλλά η μπάλα πήρε και ελληνικά χωριά. Το Κρούσοβο καταστράφηκε. Η Ελλάδα αφυπνίστηκε. Το μακεδονικό έγινε υπόθεση του κάθε Έλληνα. Από το 1904, ανταρτικά σώματα στέλνονταν στη Μακεδονία.
Το 1904, τα πρώτα ανταρτικά σώματα στάλθηκαν στη Μακεδονία. Ένα από αυτά ήταν του εκ μητρός (Ελένη Βουτσινά) Κεφαλλονίτη αξιωματικού Παύλου Μελά που πήρε το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας και με 35 άνδρες πήγε να αντιμετωπίσει τους κομιτατζήδες. Προδόθηκε όμως στους Τούρκους που τον πολιόρκησαν στη Σιάτιστα.
Στις 13 Οκτωβρίου 1904, οι Έλληνες έκαναν έξοδο. Ο Παύλος Μελάς ήταν μπροστά. Σκοτώθηκε. Ο θάνατός του συγκίνησε το πανελλήνιο κι έγινε αιτία να πυκνώσουν τα σώματα των εθελοντών, που έσπευσαν να καταταγούν. Αναγκαστικά, το επίσημο ελληνικό κράτος προσχώρησε αλλά ανεπίσημα, καθώς οι Έλληνες πρόξενοι έπαιζαν καθοδηγητικό ρόλο και βοηθούσαν στα κρυφά. Ως το 1906,η κατάσταση είχε ισορροπήσει στη Μακεδονία. Οι κομιτατζήδες απωθήθηκαν.
History Report – ΟΔΥΣΣΕΙΑ