Σωτήρης Μουσούρης Αντίο φίλε Μάκη

Ο Μάκης, ή Τζέρυ όπως τον αποκαλούσαν οι συνάδελφοί του, υπηρετούσε ως Υποδιευθυντής στο τμήμα της UNCTAD ( Διάσκεψη Εμπορίου και Ανάπτυξης του OHE) Χρηματοδότησης για Ανάπτυξη των Αναπτυσσόμενων χωρών. Είχε την φήμη κορυφαίου οικονομολόγου στον Οργανισμό. Είχα πρωτοακούσει το όνομά του 5 χρόνια πριν στην Βοστώνη από Έλληνες καθηγητές στο ΜΙΤ γιατί μαζί με τον Ηλία Γυφτόπουλο και άλλους είχε επεξεργαστεί μελέτη οικονομικής ανάπτυξης της Ελλάδος πριν εργαστεί στον ΟΟΣΑ στο Παρίσι και αργότερα στον ΟΗΕ.

Με εντυπωσίασε η σοβαρότητά του, αλλά και το χιούμορ του, η εντατική προσήλωση και αγάπη στο έργο του αλλά και το εύρος των γνώσεων και επιδόσεων σε διάφορους τομείς. Βαθύς στον στοχασμό και οξυδερκής και δίκαιος στις κρίσεις , εσωτερικά πλήρως συγκροτημένος και επιλεκτικός σε ουσιαστικές σχέσεις, προοδευτικός και αγωνιστικός για την βελτίωση της ανθρώπινης ύπαρξης.

Πέρα από τις συζητήσεις μας για τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις, για την έρευνα και τις προτάσεις που πρόβαλαν οι μελέτες των γραφείων μας, με την UNCTAD περισσότερο ριζοσπαστική από το δικό μου Τμήμα, θυμάμαι και τις φιλοσοφικές αναζητήσεις στις οποίες μας προσέλκυε η παλιά μου φίλη Φλέρυ Νταντωνάκη, και τις ώρες που μοιραζόμασταν με τον Μάκη στο θέατρο, στο γυμναστήριο, στις εκδρομές… Η Ελλάδα ήταν πάντα η έντονη απασχόληση. Και όταν μας επιβλήθηκε η δικτατορία, η αγωνία μας. Η σύλληψη της αδελφής του Μάκη, της Κίττης, ήταν ένα τρομερό πλήγμα. Για πρώτη ίσως φορά ο Μάκης αισθάνθηκε αδυναμία αποτελεσματικής δράσης. Μοιραστήκαμε όλοι το άγχος του. Μαζί και με μερικούς φίλους και φίλες εκδώσαμε αντιχουντική δεκαπενθήμερη εφημερίδα στην Νέα Υόρκη, συνεργαστήκαμε με δημοκρατικούς Αμερικανούς και Έλληνες, ανάμεσά τους η Μελίνα και ο Ντασσέν, και ο καθένας έδρασε μέσα στα όρια που επέτρεπε η απόσταση και οι συνθήκες του περιβάλλοντός μας. Τον Ανδρέα Παπανδρέου και την Μαργαρίτα τους ξαναείδα στο σπίτι του Αρσένη μόλις έφτασαν στην Νέα Υόρκη μετά την αποφυλάκιση του. Μέχρι τις πρωινές ώρες τράβηξε η συζήτηση κυρίως γύρω από τα μελλοντικά σχέδια του Ανδρέα και την πρόθεση του να οργανώσει νέο αντιστασιακό κίνημα, μια ιδέα που στήριξε ο Μάκης.

Το γραφείο του Αρσένη στις αρχές της δεκαετίας του 1970 μεταφέρθηκε στην Γενεύη και έτσι η κατοικία του εκεί ήταν συχνά χώρος φιλοξενίας. Το 1981 αποφάσισε να παραιτηθεί από τον ΟΗΕ, από θέση σημαντική, όπου ήταν υπεύθυνος και για τις ρυθμίσεις χρεών των αναπτυσσόμενων χωρών και πρωταγωνιστής στην Λέσχη Παρισίων καθώς και αρχηγός πολλών αποστολών στην Λατινική Αμερική, Αφρική και Ασία και να αναλάβει την Τράπεζα της Ελλάδος. Με προτροπή του και πρόσκληση του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, και με άδεια απουσίας από τον ΟΗΕ, υπηρέτησα για ένα χρόνο ως υποδιοικητής στην ΕΤΒΑ και παρακολούθησα τότε τις προσπάθειες του Αρσένη και του Κουλουριάνου, δύο έντιμα και έμπειρα υψηλόβαθμα στελέχη που με σκληρή δουλειά και μακριά από μικροκομματισμό υπηρέτησαν άξια την χώρα μας.

Σε όλη την πολιτική του σταδιοδρομία έκτοτε ο Γεράσιμος Αρσένης διακρίθηκε για την εντιμότητά του, για την ακλόνητη πίστη του στους δημοκρατικούς θεσμούς, τον αγώνα του για την μείωση των ανισοτήτων σε ένα κράτος δικαίου, την απέχθεια σε μικροκομματικών υπολογισμών, και στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων αλλά και των υποχρεώσεών των πολιτών. Στήριξε την καινοτομία, τις αλλαγές και ορθολογισμό: η δράση του στο Υπουργείο Παιδείας αποτελεί μαρτυρία. Προσωπικά συνεργάστηκα μαζί του ως μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Ανοιχτού Πανεπιστημίου όταν προώθησε με ενθουσιασμό και ρεαλισμό τον νέο αυτόν θεσμό που ίδρυσε ο προκάτοχός του στο Υπουργείο, Γιώργος Παπανδρέου.

Με την τεράστια εμπειρία του στην λειτουργία της διεθνούς κοινότητας και των διεθνών πολιτικών, στρατηγικών και οικονομικών σχέσεων ο Γεράσιμος Αρσένης προχώρησε σε κινήσεις ευφυείς που προστάτευσαν και προώθησαν το εθνικό συμφέρον. Ήξερε να διαπραγματεύεται και να εκτιμά τις διεθνείς συνέπειες των αντιδράσεων και πρωτοβουλιών της χώρας μας. Είναι απώλεια για την Ελλάδα η σχετικά περιορισμένη χρησιμοποίηση αυτών των εφοδίων του εκ μέρους του εκλογικού σώματος και των ηγεσιών των πολιτικών σχηματισμών. Πάθος του τα λεγόμενα εθνικά θέματα. Η Κύπρος ως αναπόσπαστο μέρος του ελληνισμού υπήρξε προτεραιότητα του. Θυμάμαι ότι όταν ταξίδεψα μαζί του με στρατιωτικό αεροπλάνο στην Κύπρο – ήταν η πρώτη μου επίσκεψη στο νησί – και αμέσως κατευθυνθήκαμε στην Παραλίμνη για να καταθέσει στεφάνι στον τάφο των νέων που είχαν σκοτώσει οι Τούρκοι, είδα για πρώτη φορά τον Μάκη να δακρύζει.

Στη ζωή του, έμειναν ίσως ανεκπλήρωτα οράματα για το μέλλον της πατρίδας και γενικότερα των συνανθρώπων μας αλλά είχε την τύχη στην ιδιωτική του ζωή να περιστοιχίζεται από εκλεκτούς ανθρώπους αντάξιούς του. Η μητέρα του Αμαλία, η αδελφή του Κίττη, μια σπάνια προσωπικότητα ηθικού μεγαλείου και ταλέντου, και η γυναίκα του η λαμπερή Λούκα που υπήρξε στην κυριολεξία το άλλο μισό και του έδωσε αγάπη, φροντίδα, έμπνευση και αισιοδοξία. Τα τρία του παιδιά, ο αδελφός του, η Κίττη όσο ζούσε, τα εγγόνια του του έδωσαν υπέροχη θαλπωρή. Και εμείς οι φίλοι του τον αγαπήσαμε, τον εκτιμήσαμε και είμαστε ευγνώμονες που βρεθήκαμε πλησίον του.

Σωτήρης Μουσούρης

Οικονομολόγος- Νομικός, τ. Αναπλ. Γ.Γ. ΟΗΕ, Πρόεδρος Ελληνο-Αφρικανικού Επιμελητηρίου

Αποχαιρετιστήριος λόγος κατά την εξόδιο ακολουθία