– Η Ακαδημία Αθηνών με εμπιστευτική επιστολή προς τον πρωθυπουργό, αφού αναλύσει την αντισυνταγματικότητα της επιχειρούμενης αλλαγής πλαισίου λειτουργίας του ινστιτούτου, απευθύνει παράκληση στον πρωθυπουργό «να διασφαλίσει την απρόσκοπτη λειτουργία του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας».
– Η Γαλλική Επιτροπή Βυζαντινών Σπουδών με επιστολή της προς τους Έλληνες βουλευτές επισημαίνει την αντισυνταγματικότητα της επιχειρούμενης αλλαγής, η οποία, αν τελικά ψηφιστεί, «θα στιγματίσει αμετάκλητα την ανεξαρτησία και την επιστημονική εγκυρότητα ενός Ιδρύματος με κύρος, το οποίο χαίρει του σεβασμού των ομότιμων του, μετατρέποντας το σε απλό εκτελεστικό όργανο των υπουργικών αποφάσεων».
Ινστιτούτο… γωνία
Τι ακριβώς είναι το Ινστιτούτο και γιατί κάποιοι το έβαλαν στο μάτι, μπορούμε να το αντιληφθούμε διαβάζοντας ένα υπηρεσιακό σημείωμα του ΥΠΕΞ (που το «Ποντίκι» έχει στη διάθεσή του) με ημερομηνία 21 Απριλίου 2015. Προφανώς, οι σκέψεις «εκσυγχρονισμού» του Ινστιτούτου ξεκίνησαν με την ανάληψη της εξουσίας από της σημερινή κυβέρνηση και ίσως να έχει σχέση με την καθοδηγούμενη (από τους δανειστές) προσπάθειά της να συγκεντρώσει «τιμαλφή» προς «αξιοποίηση». Και το Ινστιτούτο της Βενετίας, πέρα από την ανυπολόγιστη άυλη αξία του. διαθέτει και 50 ακίνητα στο κέντρο της Βενετίας.
Ας ρίξουμε, λοιπόν, μέσα από το υπηρεσιακό σημείωμα του ΥΠΕΞ, μια μάτια στην επιχειρηματολογία που αναπτύχθηκε προκειμένου το μοναδικό στο εξωτερικό παγκόσμιας φήμης και ακτινοβολίας ελληνικό ινστιτούτο να μετατραπεί σε υπουργικό φέουδο…
Από τις πρώτες γραμμές του υπηρεσιακού σημειώματος, βλέπει κανείς να προσδιορίζεται ο στόχος:
– «Το ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας αποτελεί λόγω θέσης και αντικειμένου τον μοναδικό ημεδαπό επιστημονικό κατά βάση φορέα που εδρεύει στο εξωτερικό με σημαντική ακίνητη περιουσία».
Αμέσως μετά, στο υπηρεσιακό σημείωμα, «καμουφλάρεται» η μεθόδευση της μετατροπής του Ινστιτούτου σε υπουργικό παραμάγαζο:
– «Τα πλεονεκτήματα αυτά (σ.σ.: δηλαδή η σημαντική ακίνητη περιουσία») το καθιστούν μέσο ήπιας ισχύος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με την ανάπτυξη δράσεων και πρωτοβουλιών που μπορούν να δημιουργήσουν διεθνείς συνέργειες και πολιτική “προστιθέμενη αξία”».
Και στη συνέχεια απροκάλυπτα προτείνεται η διαδικασία:
– «Προς τούτο ικανή και αναγκαία συνθήκη αποτελεί η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας του ώστε να αντεπεξέλθει σε ένα απαιτητικό και ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον επί τη βάσει αναγκών, στόχων και προτεραιοτήτων του ΥΠΕΞ».
Με λίγα λόγια, το ελληνικό ΥΠΕΞ επιχειρεί να βάλει στο χέρι ένα διεθνούς φήμης ινστιτούτο (την περιουσία και τα αποθεματικά του, που είναι κοντά στα 800 χιλιάδες ευρώ) για να το «καθοδηγήσει» (εδώ μάλλον γελάνε) σε ένα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Προφανώς, στο ΥΠΕΞ δεν φτάνει η «καθοδήγηση» που ασκεί στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, του οποίου, έπειτα από τόσα χρόνια λειτουργίας, η συμβολή στην ισχύ της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής είναι ανεπαίσθητη, για να μην πούμε ανύπαρκτη. Καθώς, μάλιστα, το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού δεν διαθέτει και 50 ακίνητα στο κέντρο της Βενετίας ούτε 800 χιλιάδες ευρώ αποθεματικό, κανένας υπουργός δεν ενδιαφέρεται να το «καθοδηγήσει» πια…
Σημείωση: Οι επιστολές που ακολουθούν, της Ακαδημίας Αθηνών και της κοινότητας των Βυζαντινολόγων της Γαλλίας, προσφέρουν, έχουμε την εντύπωση, μια καθαρή εικόνα της επιχειρούμενης προσπάθειας του ΥΠΕΞ να αλλάξει το πλαίσιο λειτουργίας του Ινστιτούτου, η οποία, αν τελικά πετύχει, θα εξελιχθεί σε λεηλασία μιας γοητευτικής και επιστημονικά αξιοζήλευτης ιστορίας, η οποία στήθηκε με μεθοδική δουλειά (και κληροδοτήματα) σε βάθος μισού και πλέον αιώνα…
Α) Έγγραφο 1
Επείγον Εμπιστευτικό
Αθήνα, 2 Ιουνίου 2016
Α.Π.: 123440
Προς την Αυτού Εξοχότητα Κύριο Αλέξη Τσίπρα, Πρωθυπουργό της Ελλάδος
Κοινοποίηση: Κύριο Νίκο Κοτζιά, Υπουργό των Εξωτερικών, Κύριο Νίκο Φίλη, Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων
Θέμα: Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών
Εξοχότατε Κύριε Πρωθυπουργέ,
1.Την 21η Σεπτεμβρίου 1948 συνήφθη διεθνής Συμφωνία μεταξύ ελληνικής και ιταλικής κυβερνήσεως για την ίδρυση στη Βενετία Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών και εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών ακολούθησε άλλη διμερής συμφωνία δια της οποίας ρυθμίσθηκαν «το νομικό και το οικονομικό καθεστώς του Ινστιτούτου» και «ιδιαιτέρως η διάθεσις των περιουσιακών στοιχείων και απαιτήσεων της ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητος Βενετίας».
2. Η ελληνο-ιταλική συμφωνία του 1948 πραγματοποιήθηκε με την πλήρη συνεργασία της Ακαδημίας Αθηνών. Κατά δε το άρθρο 1 του Νόμου 1766/1951 Περί Συστάσεως εν Βενετία Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών, το Ινστιτούτο σκοπόν έχει την προαγωγήν των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών».
Το αναρτηθέν στο opengov Σχέδιο Νόμου με τον τίτλο «Ανασύσταση του Κέντρου Ανάλυσης και Σχεδιασμού και του Επιστημονικού Συμβουλίου, Συνταξιοδοτικές και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Εξωτερικών – Αναδιαμόρφωση Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών» προβλέπει στο άρθρο 11 παρ. 2 τη μεταβολή του σκοπού του Ινστιτούτου, και μάλιστα χρησιμοποιείται ο όρος «κύριοι σκοποί». Πλην της προαγωγής των βυζαντινών και μεταβυζαντινών σπουδών, αναφέρεται μεταξύ άλλων στην «ανάδειξη των εν γένει φιλολογικών, ιστορικών και άλλων συναφών πτυχών του ελληνικού πολιτισμού, καθώς και η δι’ αυτών προαγωγή της πολιτιστικής διπλωματίας, μέσω διοργάνωσης, μεταξύ άλλων, διεθνών εκδηλώσεων, σεμιναρίων και εκθέσεων, και η παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων».
Επισημαίνεται όμως ότι οποιαδήποτε μεταβολή κυρίως του σκοπού του Ινστιτούτου προϋποθέτει συμφωνία με την ιταλική κυβέρνηση. Άλλωστε, η Συμφωνία του 1948 συνάφθηκε με ανταλλάγματα. Εξάλλου, ως γνωστόν, κατά το άρθρο 28 παρ.1 του Συντάγματος, οι διεθνείς συμβάσεις «αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου». Παγία δε νομολογία ορίζει ότι οι διεθνείς συμβατικές υποχρεώσεις μας δεν μπορούν να μεταβληθούν με μεταγενέστερο νόμο παρά μόνο με άλλη διεθνή συμφωνία.
3. Ως προς τα περιουσιακά στοιχεία του Ινστιτούτου, κυρίως τα ακίνητα, αυτά προέρχονται από κληροδοτήματα και δωρεές της Ελληνικής Κοινότητος Βενετίας. Συνεπώς, κατά το άρθρο 109 παρ.1 του Συντάγματος δεν επιτρέπεται η «μεταβολή των περιεχομένων ή των όρων διαθήκης, κωδικέλλου ή δωρεάς, ως προς τις διατάξεις τους υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού». Οι προβλέψεις λοιπόν του Σχεδίου Νόμου στο άρθρο 17 «περί πόρων του Ινστιτούτου» αντίκεινται στο άρθρο 109 του Συντάγματος, κατά το μέτρο που αφορούν σε περιουσιακά στοιχεία που προέρχονται από τη Ελληνική Κοινότητα Βενετίας.
4. Κατά το ως άνω άρθρο 1 του Ν 1766/1951, το Ινστιτούτο υπάγεται στην αρμοδιότητα των Υπουργείων Εξωτερικών και Παιδείας και η εποπτεία και ο έλεγχος ασκείται από τριμελή Επιτροπή, στην οποία μετέχει μέλος της Ακαδημίας Αθηνών οριζόμενο από τη Σύγκλητο. Κατά δε το άρθρο 2 του αυτού Νόμου 1766/1951: «Διευθυντής του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας διορίζεται διά Β. Διατάγματος προκαλούμενου υπό των Υπουργών Παιδείας και Εξωτερικών κατόπιν προτάσεως της Ακαδημίας Αθηνών επιστήμων ανεγνωρισμένης αξίας ειδικός εις τας βυζαντινάς ή μεταβυζαντινάς μελέτας».
Κατά τις διαρρεύσασες δεκαετίες η Ακαδημία Αθηνών είχε πάντοτε ενεργό παρουσία ως προς τη διατήρηση του υψηλού επιστημονικού επιπέδου των δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου Βενετίας. Το Σχέδιο Νόμου, όμως, καταργεί τον ρόλο του Ανωτάτου Πνευματικού Ιδρύματος της χώρας, ως προς την προφανή ιδιότητα και αρμοδιότητα να μετέχει ενεργώς στη διεθνή επιστημονική μας παρουσία και να επιλέγει, κατόπιν διαγωνισμού, διευθυντή και υποτρόφους και να προτείνει στο Υπουργείο των Εξωτερικών τον κατάλληλο διευθυντή. Επιπλέον, στο άρθρο 12 παρ. 2β του Σχεδίου Νόμου καλείται η Ακαδημία Αθηνών, δηλαδή το Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα της χώρας, να προτείνει κατάλογο τεσσάρων μελών της υποψηφίων για την Εποπτική Επιτροπή του Ινστιτούτου, από τους οποίους θα επιλέξει τελικώς έναν ο Υπουργός Εξωτερικών. Τέτοια διάταξη δεν υπήρξε ποτέ, από της ιδρύσεως της Ακαδημίας, για καμιά συμμετοχή εκπροσώπου της στην Ελλάδα ή διεθνώς.
5. Στο άρθρο 14 παρ 2 του Σχεδίου Νόμου ως Πρόεδρος του Ινστιτούτου αναφέρεται αορίστως ότι «διορίζεται πρόσωπο με διακεκριμένο έργο και αποδεδειγμένη εμπειρία, συναφή προς τις εν γένει δραστηριότητες του Ινστιτούτου». Αλλά Πρόεδρος ή Διευθυντής του Ινστιτούτου πρέπει, να είναι βυζαντινολόγος με διεθνώς αναγνωρισμένο επιστημονικό έργο και με εμπειρία και όχι πρόσωπο, έστω διακεκριμένο, αλλά μη βυζαντινολόγος εγνωσμένου κύρους.
6. Το Σχέδιο Νόμου στο άρθρο 11 παράγραφος 2 μεταβάλλει τους σκοπούς του Ινστιτούτου χωρίς να έχει προηγηθεί συμφωνία με την ιταλική κυβέρνηση. Οδηγείται έτσι σε παραβίαση το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος. Με το σχέδιο Νόμου σχεδόν καταργείται η συμμετοχή της Ακαδημίας Και αγνοείται παντελώς το Υπουργείο Παιδείας. Το δε άρθρο 17 του Σχεδίου Νόμου οδηγεί σε παραβίαση του άρθρου 109 του Συντάγματος.
Εξοχώτατε Κύριε Πρωθυπουργέ,
η Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών κατά τη 2.944η Συνεδρία της 2 Ιουνίου 2016, ενόψει θεμάτων αντισυνταγματικότητας και αντιθέσεως σε διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, αλλά και ακυρώσεως της συμμετοχής της Ακαδημίας, που προκύπτουν από το Σχέδιο Νόμου, απεφάσισε να απευθυνθεί σε εσάς με την παράκληση να διασφαλίσετε την απρόσκοπτη λειτουργία του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας. Κατά την υπερεξηκονταετή λειτουργία του το Ινστιτούτο Βενετίας έχει εξασφαλίσει υψηλή επιστημονική αναγνώριση παγκοσμίως Η Ακαδημία Αθηνών πιστεύει ότι θα δώσετε τις απαραίτητες οδηγίες ώστε το Ινστιτούτο, το μοναδικό αυτό ελληνικό πνευματικό ίδρυμα στην αλλοδαπή, να μη μετατραπεί σε πολιτιστικό Κέντρο ποικίλης αρμοδιότητας, το οποίο εξ αντικειμένου δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στην υψηλή επιστημονική αποστολή την οποία του ανέθεσαν τα ιδρυτικά του κείμενα.
Με τιμή
Ο Πρόεδρος Θανάσης Βαλτινός
Ο Γενικός Γραμματεύς Βασίλειος Χ. Πετράκος
Β) Έγγραφο 2
COMITE FRANCAIS DES ETUDES BYZANTINES 52 rue du Ordinal Lemolne, 75005 Paris T l. : 0144 27 17 77 Fax : 0144 27 1170
Αξιότιμοι κύριοι Υπουργοί και Βουλευτές,
Η Γαλλική Επιτροπή Βυζαντινών Σπουδών αλλά και σύσσωμη η κοινότητα των γάλλων ιστορικών του Μεσαίωνα πληροφορήθηκαν με ιδιαίτερη ανησυχία το νομοσχέδιο που προβλέπει αναδιάρθρωση του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μελετών της Βενετίας. Το νομοσχέδιο αυτό προβλέπει πράγματι ορισμένες ρυθμίσεις που αν υιοθετηθούν από την Βουλή των Ελλήνων 0α στιγματίσουν αμετάκλητα την ανεξαρτησία και την επιστημονική εγκυρότητα ενός Ιδρύματος με κύρος, το οποίο χαίρει του σεβασμού των ομότιμων του, μετατρέποντάς το σε απλό εκτελεστικό όργανο των υπουργικών αποφάσεων, του οποίου τα ίδια έσοδα θα απορροφώνται από το κόστος της διοίκησης, εις βάρος των επιστημονικών δραστηριοτήτων που του χάρισαν τη διεθνή του φήμη. θα ήταν ένα τρομερό πλήγμα για την επιστημονική ακτινοβολία της Ελλάδος στο εξωτερικό και ένα εξαιρετικά αρνητικό μήνυμα προς τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Οι εσπευσμένες ενέργειες και η μυστικότητα που χαρακτήρισαν την προετοιμασία αυτού του νομοσχεδίου, καθώς και το γεγονός ότι δεν ζητήθηκε η γνώμη των ελλήνων συναδέλφων μας δεν μπορούν παρά να συνταράξουν τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, καθώς κάτι τέτοιο αντίκειται στο πνεύμα της δημοκρατικής συνεννόησης. Είναι απαραίτητο το μέλλον ενός ιδρύματος όπως το Ελληνικό Ινστιτούτο της Βενετίας να αποτελέσει αντικείμενο δημοσίου διαλόγου με τη συμμετοχή ειδημόνων από τον ακαδημαϊκό χώρο.
Με εκτίμηση V. Deroche
Πρόεδρος της Γαλλικής Επιτροπής Βυζαντινών Σπουδών
Γ) Έγγραφο 3
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
Διπλωματικό Γράφείο Αναπληρωτή Υπουργού κ. Ε. Τσακαλώτου
Αθήνα. 21 Απριλίου 2015
ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΘΕΜΑ: Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας.
Το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας (ΙΒΜΣ) αποτελεί, λόγω θέσης και αντικειμένου, το μοναδικό ημεδαπό, επιστημονικό κατά βάση φορέα, που εδρεύει στο εξωτερικό με σημαντική ακίνητη περιουσία Τα πλεονεκτήματα αυτά το καθιστούν μέσο “ήπιας ισχύος” της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, με την ανάπτυξη δράσεων και πρωτοβουλιών που μπορούν να δημιουργούν διεθνείς συνέργειες και πολιτική “προστιθέμενη αξία”. Προς τούτο, ικανή και αναγκαία συνθήκη αποτελεί η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας του, ώστε να ανταπεξέλθει σε ένα απαιτητικό και ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον επί τη βάσει αναγκών, στόχων και προτεραιοτήτων του ΥΠΕΞ. Άξονες της αναθεώρησης αυτής θα πρέπει να είναι (α) η απαγκίστρωση του Διευθυντή του Ινστιτούτου (Ομότιμος Καθηγητής Γεώργιος Πλουμίδης) από τα θέματα οικονομικής διαχείρισης του φορέα, ούτως ώστε να αφοσιωθεί αποκλειστικά στο επιστημονικό, μορφωτικό και πολιτιστικό του έργο και (β) η διαφάνεια στην αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Ινστιτούτου με συνακόλουθη μείωση της δημοσιονομικής δαπάνης.