Μόλις ο Οκτώβριος προβάλει, κατασταλάζει η φύση και ο άνθρωπος ψυχοσωματικά. Ο άστατος Σεπτέμβριος, με τις καιρικές μεταβολές, τα πρωτοβρόχια και τη μετάβαση στην εποχή του φθινοπώρου, δίνει τη θέση του στον σταθερό Οκτώβριο στο μήνα της σποράς. Καλομηνάς ο νέος αυτός μήνας, όχι μόνο για τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους αλλά και για τα αστικά επαγγέλματα. Οι πρώτες ημέρες του, όπως και οι πρώτες επτά ημέρες του Σεπτεμβρίου δείχνουν στους γεωργούς, πως θα κινηθούν τα καιρικά φαινόμενα του χειμώνα, ώστε να προγραμματιστεί σωστά η σπορά. Η σπορά έχει την δική της σημασιολογία στην εθιμική συμπεριφορά. Ο κύκλος του θανάτου και της αναγέννησης που ολοκληρώνει με την κορύφωση της αλλαγής του χρόνου, θα δώσει στους ανθρώπους τους καρπούς της επιβίωσης αλλά και το μήνυμα της φύσης: η αρμονία του φυσικού κόσμου δεν διαταράσσεται από το κακό. Για τους εμπόρους, τους τεχνίτες και τους επαγγελματίες είναι παραγωγικός μήνας όχι μόνο επειδή έχει έρθει το νέο εμπόρευμα, αλλά και επειδή οι μικροεργασίες στις οποίες επιδίδονται οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν ανάγκες. Έτσι, ανανεώνεται ο κύκλος της εμπορικής συναλλαγής.
Η σχέση ανθρώπου- φύσης θάβεται μαζί με τον σπόρο και μια υπόσχεση: την του αναγέννηση σε καρπό. Η εμπιστοσύνη που δείχνει ο άνθρωπος στη γη, είναι αυτή που διαμορφώνει την μεταφυσική ιδεολογία για τις υπερβατικές δυνάμεις της. Ουσιαστικά δεν είναι η φύση που μπορεί να τον βλάψει αλλά το πνεύμα που κυριαρχεί σε αυτή. Σχεδόν κάθε φυσικό στοιχείο, έχει καταληφθεί από κάποιο πνεύμα. Το νερό από τις νεράιδες και τις νύμφες, τα δάση από τα στοιχειά και οι πηγές από τους δράκους. Έτσι, παρουσιάζονται τα υπερφυσικά όντα που καταλαμβάνουν τη φύση. Για αυτό και ο λαός, ονόμασε αυτά τα μεταφυσικά στοιχεία, στοιχειά. Αυτά τα στοιχειά, δεν καταστρέφουν τις παραγωγικές αγροτικές εργασίες των ανθρώπων, διότι ο άνθρωπος μυστηριακά εκπληρώνει ανάγκες της φύσης και αυτή του ανταποδίδει τον σεβασμό με τον παραγωγικό κύκλο. Ο βαθμός της σημασίας των τελετουργικών απέναντι στη φύση, είναι αυτός που επέδρασσε σε διαφορετικό βαθμό τις θρησκευτικές παραδόσεις στο διάβα της ιστορίας. Στην ελληνορθόδοξη παράδοση, τα αρχαία φυσικά τελετουργικά και η σχέση του ανθρώπου με τη φύση, εντάχθηκε στο σωτηριολογικό πλαίσιο του σκοπού της εκκλησίας, δεν θάφτηκε ως ειδωλολατρική δεισιδαιμονία. Αυτός είναι και ο λόγος που αρχαία έθιμα, διατηρήθηκαν στο βυζάντιο και στη σύγχρονη ιστορία. Ο τελευταίος αιώνας, είναι αυτός που ουσιαστικά τα εξαφάνισε, όχι η χριστιανικές χιλιετίες.
Στο εορτολόγιο της εκκλησίας, βλέπουμε τις μεγάλες αποστολικές εορτές του Αποστόλου Θωμά και του Ευαγγελιστού Λουκά, ενώ είναι ο μήνας του πολιούχου του νησιού, Αγίου Γερασίμου, αλλά και του Αγίου Δημητρίου. Στη σύγχρονη λαογραφία, είναι η περίοδος της παραγωγής, αυτής που θα καθορίσει το πως θα κλείσει ο χρόνος. Οι οικονομικοί δείκτες του Οκτωβρίου και του Νοεμβρίου, είναι αυτοί που θα ολοκληρώσουν τον προϋπολογισμό της χρονιάς.
Όσο σημαντικός και αν μοιάζει σήμερα στα μάτια μας ο Δεκέμβριος επειδή είναι έντονα εορταστικός, πρέπει να τονιστεί, ότι ο Οκτώβριος, είναι ο προπαρασκευαστής των μεγάλων εορτών. Χωρίς την μετάβαση που δημιουργεί η εργασία του ανθρώπου και της φύσης στην κορύφωση του Φθινοπώρου, η διάβαση στο νέο έτος και στο άνοιγμα, ουσιαστικά στην αναγέννηση που υφίσταται η φύση την άνοιξη, είναι αδύνατη.
Αυτός είναι και ο λόγος που ο μήνας Οκτώβριος είναι ο καλομηνάς
Χαραλαμπία Καρούσου Τσελέντη
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 1/10/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA