Το μέλλον της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας θα εξαρτηθεί όχι μόνο από τον διάδοχό του, αλλά και από τις γενικότερες γεωπολιτικές εξελίξεις
Ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας κυρός Αναστάσιος Γιαννουλάτος δεν βρίσκεται πλέον ανάμεσά μας. Βρίσκεται εκεί όπου «οι δίκαιοι αναπαύονται», «ένθα ουκ έστι πόνος, ου λύπη, ου στεναγμός, αλλά ζωή ατελεύτητος».
Πλήρης ημερών, αλλά και επίγειων τιμών και δόξης πολλής, προπέμφθηκε από την Ελλάδα με τις μεγαλύτερες τιμές από την εκκλησιαστική, πολιτική και πολιτειακή ηγεσία. Και με ανάλογες τιμές κηδεύθηκε και τάφηκε, όπως το είχε σχεδιάσει, στην κρύπτη του Καθεδρικού Ναού της Αναστάσεως στα Τίρανα, στη χώρα που διακόνησε επί τριάντα τέσσερα συναπτά έτη…
Πολλά γράφτηκαν και περισσότερα θα γραφτούν για το επιστημονικό, πανεπιστημιακό, συγγραφικό, ιεραποστολικό, ποιμαντικό και φιλανθρωπικό έργο του, καθώς υπήρξε μια χαρισματική και πολυσχιδής προσωπικότητα. Από τη δική μου οπτική γωνία θα ήθελα να αναφερθώ σε τρία σημεία, τα οποία δεν έχουν αναδειχθεί επαρκώς έως σήμερα.
1. Η Ανάσταση της Εκκλησίας της Αλβανίας από τις τέφρες της, μετά το μεγάλο διάστημα της συνταγματικώς κατοχυρωμένης αθεΐας, από το 1967 επί Ενβέρ Χότζα, ξεκίνησε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, που οφειλετικώς προνόησαν να ασχοληθούν με την εμπερίστατη Εκκλησία της Αλβανίας, η οποία είχε ανακηρυχθεί αυτοκέφαλη με Πατριαρχικό Τόμο, επί Βενιαμίν Α΄, το έτος 1937.
Προς τον σκοπό αυτόν απέστειλαν, αρχικώς ως Πατριαρχικό Εξαρχο (1991-1992), τον τότε Επίσκοπο Ανδρούσης Αναστάσιο. Ο Αναστάσιος, ο οποίος είχε χειροτονηθεί Επίσκοπος το 1972, επί Ιερωνύμου Α΄ (Κοτσώνη), στη διάρκεια της δικτατορίας 1967-1974 και προερχόταν από τις «εκκλησιαστικές οργανώσεις», είχε μεταπολιτευτικά περιθωριοποιηθεί από τη διοικούσα Εκκλησία της Ελλάδας, η οποία ουδέποτε του εμπιστεύθηκε τη διοίκηση μιας Μητρόπολης…!
Η πρωτοβουλία αυτή του Οικουμενικού Πατριάρχη, να επιλέξει και να αναδείξει τον Αναστάσιο Πατριαρχικό Εξαρχο, που στο μεταξύ είχε προαχθεί σε Τιτουλάριο Μητροπολίτη Ανδρούσης, του έδωσε την ευκαιρία να εκδιπλώσει τα αναμφισβήτητα ηγετικά του προσόντα και να εκλεγεί επάξια Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας το 1992, και πάλι από την Ι. Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου! Η συνέχεια είναι γνωστή…
2. Ο Αναστάσιος, ως Αρχιεπίσκοπος της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Αλβανίας, έδωσε νέο «Καταστατικό Χάρτη» στην υπό την ηγεσία του Εκκλησία το 2006. Και σύμφωνα με τις επιταγές του κανονικού δικαίου με αυτό το Καταστατικό πρόβλεψε και τη συμμετοχή εκλεγμένων λαϊκών, μελών της Εκκλησίας, σε όλα τα όργανα διοίκησής της.
Ετσι σημαντικά όργανα διοίκησης, εκτός από την Ι. Σύνοδο των Μητροπολιτών, υπό τον Αρχιεπίσκοπο, είναι η Κληρικολαϊκή Συνέλευση και το Κληρικολαϊκό Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, που έχουν εκτεταμένες αρμοδιότητες, με τη συμμετοχή κληρικών και λαϊκών, σε μια διαδικασία που ξεκινά από το κύτταρο της Εκκλησίας, την Ενορία, την έκθεση των οποίων δεν επιτρέπει ο περιορισμένος χώρος αυτού του άρθρου.
Η συμμετοχή των λαϊκών φθάνει έως και την εκλογή Μητροπολιτών, αλλά και αυτού του ίδιου του Αρχιεπισκόπου Τιράνων. Και καταδεικνύει την αυστηρή προσήλωσή του στις επιταγές του κανονικού δικαίου, που ορίζει ότι Εκκλησία είναι «κλήρος και λαός» και όχι μόνον οι Ιεράρχες που διοικούν την Εκκλησία, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα.
3. Σημαντική είναι επίσης η Συμφωνία που συνάφθηκε, τελικώς το 2008, μεταξύ της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας και του Αλβανικού Κράτους σε υλοποίηση βασικής διάταξης του Συντάγματος της Αλβανίας του 1998.
Η Συμφωνία αυτή, που κυρώθηκε και κατέστη νόμος του Αλβανικού Κράτους το 2009, καθορίζει τις γενικές αρχές που διέπουν τις σχέσεις της Ορθόδοξης Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Αλβανίας με το κράτος. Με τη Συμφωνία αυτή η Ορθόδοξη Εκκλησία αποκτά νομική προσωπικότητα, της παρέχεται δε η δυνατότητα να συστήνει εκπαιδευτικά και μορφωτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων, να λαμβάνει κρατική οικονομική βοήθεια και να ανακτήσει την ιδιοκτησία της, που είχε δημευθεί στα μαύρα χρόνια της διακυβέρνησης Χότζα.
Συμπερασματικώς, μια χρυσή εποχή έκλεισε με την εκδημία του Αναστάσιου. Το μέλλον της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας θα εξαρτηθεί όχι μόνο από τον διάδοχό του, αλλά και από τις γενικότερες γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή.
Ιωάννης Μ. Κονιδάρης, ομότιμος καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 3/2/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA