θυμόμαστε πάντα. Θα θυμόμαστε το χαμόγελό σου, το πιπεράτο πνεύμα σου αλλά και την αγάπη σου για το συνάνθρωπο. Μια αγάπη που είχες δείξει και σε μένα από την πρώτη φορά που σε συνάντησα στη Λέσχη της Ένωσης Συντακτών Αυστραλίας, στο Σίδνεϊ, πριν 45 περίπου χρόνια. Εσύ φθασμένος επαγγελματίας, εγώ «νεοσύλλεκτος» που έκανε τα πρώτα του δειλά βήματα στο δύσκολο μονοπάτι της δημοσιογραφίας.
«Όταν βάζεις κάτω το κεφάλι και δουλεύεις σκληρά, υποκλίνεσαι σε αυτό που αγαπάς και στο τέλος θα ανταμειφθείς». Αυτά ήταν τα λόγια σου. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη συμβουλή σου αυτή αλλά και πολλές άλλες, ούτε την ανιδιοτελή συμπαράστασή σου, ιδιαίτερα όταν σου είπα ότι κατάγομαι από την Κεφαλλονιά, αδελφονήσι της Ιθάκης από όπου κρατούσαν οι ρίζες σου!
Μαζί με την έκφραση των ειλικρινών συλλυπητήριων μου αλλά και των συλλυπητήριων της διεύθυνσης και των συναδέλφων, στην οικογένειά του εκλιπόντος, και σα φόρο τιμής στη μνήμη ενός λαμπρού καλλιτέχνη και άνθρωπου, ανέσυρα από το αρχείο μου μια συνέντευξη που του είχα πάρει το 2006. Τότε ζούσα ακόμα στο Σίδνεϊ και τον είχα επισκεφθεί στο σπίτι του. Η συνέντευξη αυτή είχε τότε δημοσιευθεί στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, τ. 2007.
Πολεμώντας με τη γραφίδα…
Το σπίτι του, στο όμορφο προάστιο του Σίδνεϊ, Λιτλ Μπέϊ, σου δίνει την εντύπωση μιας μεγάλης γκαλερί. Οπου και να κοιτάξεις θα δεις γελοιογραφίες. Στο χολ, στη σάλα, στο γραφείο, στα υπνοδωμάτια και φυσικά στο ατελιέ του, στο χώρο που δημιουργεί.
Ο Αντώνης Ραυτόπουλος, ή Tony Rafty, όπως είναι γνωστός σε όλη την Αυστραλία και όχι μόνο, σε κάνει να νιώθεις άνετα από την πρώτη στιγμή. Παρά τα 91 του χρόνια είναι αεικίνητος. Εχει αστείρευτα αποθέματα ενέργειας και δημιουργικότητας.
«Η δημιουργία, η γελοιογραφία, μου δίνει ζωή» μας λέει.
Οι καρικατούρες τού Τόνι αριθμούν χιλιάδες και, το σημαντικότερο, οι περισσότερες έχουν χειρόγραφη αφιέρωση της προσωπικότητας που απεικονίζουν. Πρόεδροι των ΗΠΑ, πρωθυπουργοί της Αυστραλίας, διεθνείς καλλιτέχνες, παίκτες του κρίκετ και του γκολφ, αστέρες των Ολυμπιακών Αγώνων. Μάλιστα η καρικατούρα των Μπιτλς –που είχε γίνει όταν είχαν έρθει στην Αυστραλία– θεωρείται ότι είναι η μοναδική στον κόσμο με όλες τις υπογραφές των Σκαθαριών!
Ο Τόνι λέει με υπερηφάνεια ότι είναι ο μοναδικός καρικατουρίστας στον κόσμο που έργα του έγιναν γραμματόσημα. Ο αειθαλής Τόνι απέκτησε φήμη και σαν καρικατουρίστας του Αυστραλιανού Στρατού στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου – τότε που με τη γραφίδα του απαθάτιζε τη φρίκη των μαχών στον ειρηνικό. Αλλά και σε καιρό ειρήνης με τις γελοιογραφίες του έκανε και εξακολουθεί να κάνει το δικό του πόλεμο, λέγοντας μέ λίγες γραμμές όσα άλλοι πρέπει να πουν με εκατοντάδες λέξεις.
Οταν τον ρώτησα πόσες καρικατούρες έχει, μού απάντησε «χιλιάδες, πάνω από 15 χιλιάδες, πού να κάτσω να τις μετρήσω…»
ΙΘΑΚΗΣΙΟΣ
Ο Τόνι γεννήθηκε στην Αυστραλία αλλά οι ρίζες του ξεκινούν από την Ιθάκη που υπεραγαπά.
Ο πατέρας του, Διονύσης, είχε γεννηθεί στο Σταυρό της Ιθάκης και στην Αυστραλία ήρθε το 1902. Το 1912 επέστρεψε στην Ελλάδα μαζί με δύο του αδέρφια και πολέμησε εναντίον των Τούρκων. Το 1915 γνώρισε τη σύζυγό του, Αγγελική, το γένος Κουβάρη, από το Βαθύ, και επέστρεψαν μαζί στην Αυστραλία το 1915. Στις 12 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς γεννήθηκε ο Τόνι.
Παρότι γέννημα και θρέμμα της Αυστραλίας, ο Τόνι τρέφει μια ιδιαίτερη αγάπη για την Ελλάδα και δεν παραλείπει στα έργα του να συμπεριλαμβάνει και στοιχεία που αποκαλύπτουν τις ρίζες του.
ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
Ο Τόνι Ράφτι βρέθηκε να υπηρετεί ως επίσημος σκιτσογράφος του Αυστραλιανού Στρατού και παράλληλα σαν ανταποκριτής-σκιτσογράφος εφημερίδων του Σίδνεϊ στα νησιά βόρεια της Αυστραλίας και στην Ασία.
Παρότι έχουν περάσει πάνω από 60 χρόνια, δεν μπορεί να ξεχάσει το τραγικό θάνατο του αδελφού του Στάθη (Στέν) που είχε αιχμαλωτισθεί από τους Ιάπωνες. Ο Στεν μεταφέρονταν μαζί με άλλους αιχμαλώτους από τη Σιγκαπούρη στην Ιαπωνία για να δουλέψουν στα κάτεργα. Ενα αμερικανικό υποβρύχιο τορπίλλησε, στις 12 Σεπτεμβρίου του 1944, το μεταγωγικό «Ρακούγιο Μαρού» και ο αδελφός του χάθηκε για πάντα στην απεραντοσύνη του ωκεανού.
Ο Στεν είχε αιχμαλωτισθεί κατά την πτώση της Σιγκαπούρης και είχε κάνει καταναγκαστικά έργα στη διαβόητη σιδηροδρομική γραμμή της Μπούρμας – γνωστή από την κατασκευή της Γέφυρας του Ποταμού Κβάϊ.
«Ο αδελφός μου ήταν μαζί με άλλους 19 διασωθέντες πάνω σε μια σχεδία. Επικρατούσε φοβερή κακοκαιρία στην περιοχή. Από ειρωνία της τύχης βρισκόμουνα και εγώ στην περιοχή…» μας λέει πλημμυρισμένος από συγκίνηση.
Το Σεπτέμβριο του 1944 ο Τόνι βρισκόταν στη βόρεια ακτή της Νέας Γουϊνέας. Μαζί με ένα φωτογράφο είχε πάει σε αναζήτηση ενός εγκαταλελειμένου ιαπωνικού στρατόπεδου όταν, χωρίς να το καταλάβουν, βρέθηκαν πίσω από τις γραμμές του εχθρού. Πλησίαζε η δύση του ήλιου και κάθονταν σε μια αποβάθρα κοντά στο στρατόπεδο όταν τους βρήκε και τους πήρε ένα αμερικανικό περιπολικό που τους μετέφερε στο νησί Σαϊπάν. Επικρατούσαν ακραία καιρικά φαινόμενα. Την ίδια εκείνη νύκτα θα πρέπει να είχε χαθεί και ο αδελφός του. Ο Τόνι θυμάται ότι τα αμερικανικά υποβρύχια, όταν έγινε αντιληπτό ποιο ήταν το φορτίο του «Ροκούγιο Μαρού», έσπευσαν και διέσωσαν όσους μπορούσαν αλλά ο τυφώνας τα ανάγκασε να καταδυθούν και έτσι ο Στεν και πολλοί άλλοι χάθηκαν για πάντα.
«Από τη σχεδία εκείνη σώθηκε μόνο ένας Αυστραλός αιχμάλωτος πολέμου. Πρόκειται για κάποιον Οουεν το σκίτσο του οποίου βρίσκεται, με 200 άλλα αιχμαλώτων πολέμου αλλά και πολεμικών σκηνών από τις σκοτεινές κείνες μέρες, στο Πολεμικό Μουσείο της Καμπέρας» μας λέει φορτισμένος από συγκίνηση ο Τόνι Ράφτι.
ΣΤΗΝ ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ
Ο Τόνι βρισκόταν στη Σιγκαπούρη και περίμενε μαζί με άλλους Αυστραλούς στρατιώτες να επιστρέψουν στην Αυστραλία όταν πήρε μήνυμα από την εφημερίδα του «The Sun» για μια ακόμα δημοσιογραφική αποστολή. «Ενας ακόμα πόλεμος ξέσπασε και πρέπει να τον καλύψεις» έλεγε το μήνυμα. Ετσι ο Τόνι βρέθηκε στην Ινδονησία, όπου είχε αρχίσει ο πόλεμος της ανεξαρτησίας εναντίον των Ολλανδών και των Αγγλων.
Στη Τζακάρτα ο Τόνι γνωρίστηκε με τον Σουκάρνο, τον ηγέτη τότε των ανταρτών. «Ηταν φιλότεχνος και έδειξε ενδιαφέρον για τα έργα μου. Εκανα σκίτσα του και εκμεταλλεύτηκα τη γνωριμία για να σώσω συναδέλφους που δέχονταν πυρά αποκλεισμένοι στο ξενοδοχείο «Ελευθερία» στη Σουραμπάγια. Ο Σουκάρνο διέταξε την κατάπαυση του πυρός και έτσι τη γλίτωσαν» μας λέει ο Τόνι.
Η ΣΥΛΛΟΓΗ
Η συλλογή με τις καρικατούρες του Τόνι Ράφτι ξεπερνά, όπως προαναφέραμε, τις 15 χιλιάδες – πολλές είναι έγχρωμες.
Για την προσφορά του στη γελοιογραφία τιμήθηκε από την αυστραλιανή πολιτεία με το μετάλλιο ΟΑΜ ενώ τιμητική διάκριση του έχει απονεμηθεί και από την Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας.
Το παράπονο του Τόνι είναι ότι μέχρι στιγμής δεν έχει ενδιαφερθεί κανένας για τη μόνιμη φύλαξη και έκθεση μέρους της συλλογής του. Και να σκεφθεί κανείς ότι ανάμεσα στα σκίτσα είναι και καλλιτεχνών διεθνούς ακτινοβολίας όπως του Λούι Αρμστρονγκ, του Νατ Κινγκ Κολ, του Μπομπ Χοπ και του Φρανκ Σινάτρα – πολλά από αυτά με την υπογραφή του απεικονιζόμενου!
«Εγώ πάντως δεν τα βάζω κάτω. Θα πολεμήσω μέχρι να γίνει κάτι» λέει ο αειθαλής Τόνι – ο Ιθακήσιος που με τη γραφίδα έχει γράψει τη δική του ιστορία… μια οδύσσεια της τέχνης…
Κείμενο: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΕΣΣΑΡΗΣ
Οι φωτογραφίες είναι του ΣΤΑΘΗ ΜΕΣΣΑΡΗ
georgemessaris@gmail.com
www.omegadocumentaries.com (Τελευταία παραγωγή: ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗ – ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ)
Φωτογραφίες:
Ο Τόνι Ράφτι ανάμεσα σε ορισμένες από τις αγαπημένες του δημιουργίες. Όλοι οι χώροι του σπιτιού του και ιδιαίτερα τα υπνοδωμάτια των πέντε παιδιών που απέκτησε με τη σύζυγό του Σέρλι, είναι γεμάτα γελοιογραφίες.