Η δεκαετία 1950- 60 σημαδεύει την Κεφαλονιά μας με τους καταστρεπτικούς της σεισμούς. Η ημερομηνία 12 -8-1953, αποτελεί ώρα μηδέν για το νησί. Ο σεισμός πήρε μαζί του πολλά και αξιόλογα, ανάγκασε την παράδοση «να αλλάξει» σιγά – σιγά. Διαμόρφωσε με πρόχειρο πλάνο την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και ανάγκασε τους κατοίκους αυτού του νησιού, λόγω και της κοινωνικής πολιτισμικής εξέλιξης, να παραγκωνίσουν εν μέρει τον παλιό χαρακτήρα της εθιμικής μας κληρονομιάς. Κι αν κάτι διατηρείται, παρουσιάζεται «αλλοιωμένο», σαν να μην είχε τις ρίζες του.
Επί πλέον σ’ αυτή τη δεκαετία είναι ακόμη εμφανής ο απόηχος των πολέμων και των πολιτικών παθών, που ανάγκαζε τους δημιουργούς να αποδέχονται τους περιορισμούς, που επιβάλλονταν από τα όργανα της τάξης. Πολλές φορές έλεγχαν και το γλεντοκόπι του λαού και παρέμβαιναν τα Όργανα για να απαγορεύσουν και να φιμώσουν τους Επαναστάτες.
Μέσα σ’ αυτή την εποχή με το ελεγχόμενο πολιτικό κλίμα υπήρξαν στο Ληξούρι περιπτώσεις, για άρματα και καρναβαλικές κατασκευές, που τα Όργανα και η τότε κατάσταση απαγόρευσε να παρουσιαστούν.
Ο Γεράσιμος Τζουγανάτος (Αθεριάνος), κατασκεύασε το άρμα «Η Ειρήνη των λαών – Συναδέλφωση», που δεν του επέτρεψαν να το παρελάσει στην καρναβαλική πομπή. Ήταν μια μεγάλη κατασκευή, που παρίστανε την υδρόγειο σφαίρα και σε κάθε εικονιζόμενη ήπειρο υπήρχε παραθυράκι, που θα εμφανιζόταν κάποιο παιδί. Στο πάνω μέρος της σφαίρας ήταν ένα περιστέρι, σύμβολο της ειρήνης. Το άρμα έμεινε στο χώρο του ελαιοτριβείου, στην Αμμούσα, εκεί που το είχαν κατασκευάσει. Βλέπεις, οι δυνατοί του κόσμου διαφέντευαν τους φτωχούς που ήταν στη σφαίρα τους, οι οποίοι ως άβουλοι, δεν έπρεπε να μιλούν για ειρήνη, γιατί αυτή δεν αγόραζε τα όπλα τους.
Την ίδια δύσκολη δεκαετία ο παλιός δήμαρχος του Ληξουρίου και για πολλά χρόνια νομαρχιακός σύμβουλος, Γιώργος Φιλιππάτος, κατασκεύασε μια θαυμάσια καρναβαλική κατασκευή, στο ξυλουργείο του συνεργάτη του Γεράσιμου Τζουγανάτου, με θέμα « Ο Υδρογονικός Όλεθρος». Ο Γιώργος Φιλιππάτος, άτομο βαθιά πολιτικοποιημένο, κι ανήσυχος όπως ήταν, τον προβλημάτιζε η τύχη αυτού του τόπου και γενικά η πορεία της κοινωνίας. Όντας καλλιτεχνική φύση ο Φιλιππάτος, ήθελε να καυτηριάσει το θάνατο, που ελλόχευε με την Βόμβα Υδρογόνου που ήθελε η Υπερδύναμη. Το καρναβαλικό άρμα δε παρουσιάστηκε κι έμεινε στο χώρο που το δημιούργησε.
Επίσης, ο ίδιος δημιουργός έφτιαξε μια σύνθεση με πολύ μεράκι
«Ο αλήτης και ο μπεκρής». Σε μια γωνία δρόμου καθισμένος και ακουμπισμένος σε κολόνα ένας μπεκρής, έχοντας στο πλάι του μια σκίτσα κρασί, έδειχνε να βρίσκεται χαμένος και πιωμένος έως το μεδούλι. Ένας αλήτης με το χαρακτηριστικό καπέλο του ήταν κοντά του, με το ένα χέρι αγκαλιάζει την κολόνα και με τ’ άλλο τραβά το μουστάκι του μπεκρή. Τα πρόσωπα ήταν από κερί και οι «παγωμένες» τους γκριμάτσες εκφραστικότατες, σμιλευμένες από τον Γιώργο Φιλιππάτο. Η κατασκευή αυτή δεν παρουσιάστηκε, λόγω αντιδράσεων, που πείσμωσαν τον ίδιο τον κατασκευαστή.
Αξιολογώντας σήμερα αυτές τις κατασκευές, άσχετα εάν δεν παρουσιάστηκαν στο κοινό, θαυμάζει κανείς τη δουλειά και τη λεπτομέρεια και δείχνουν συγχρόνως, το μεράκι και την υπομονή των δημιουργών, που ζούσαν το καρναβάλι με τη ψυχή τους και το μεράκι τους.
Είναι δε για τους νεότερους μάθημα, για το πώς πρέπει να είναι επιμελημένα και δουλεμένα τα άρματα και τα θέματα στο καρναβάλι. Παρόμοιο θέμα ήταν «Ο μεθυσμένος», που τόν μεταφέρουν στο σπίτι του με ένα γερανό. Το άρμα αυτό παρουσιάστηκε στο καρναβάλι και άφησε καλές εντυπώσεις. Ήταν κι αυτό κατασκευασμένο στο εργοστάσιο του Γεράσιμου Τζουγανάτου. Μελετημένο, απλό και παραστατικό, από τα καλλιτεχνικά χέρια του Γιώργου Φιλιππάτου.
Την ίδια δεκαετία και ο Νικόλαος Φαρακλός (Ζαχαρένιος) κατασκευάζει ένα άρμα που το θέμα του ήταν παρμένο από το πρόβλημα της Κούβας,
«Το μήλο της Έριδος», σε ποιο μέρος θα πήγαινε, με τους Αμερικάνους ή με τους Ρώσους. Λόγω που η κατάσταση ήταν τεταμένη και σοβαρή, το άρμα πέρασε από λογοκρισία και δε βγήκε. Το άρμα αποτελείτο από ένα μεγάλο πύραυλο, που στην άκρη του ήταν μια σφαίρα που συμβόλιζε τη γη. Δεξιά και αριστερά ήταν ένας Αμερικάνος καουμπόης και ένας Ρώσος με μια κιθάρα και τραγουδούσαν : Όλα σπάστα, όλα κάφτα για χατίρι μου… Τα Όργανα της τότε τάξης απαγόρευσαν να κυκλοφορήσει.
Θέλησα να γράψω για άρματα και καρναβαλικές συνθέσεις και κατασκευές που δεν είχαν την τύχη να παρουσιαστούν στο κοινό, όχι μόνο για να τιμήσουμε τους Δημιουργούς των, αλλά για να δούμε και να αντλήσουμε ιδέες και εικόνες από κάτι που πραγματικά είναι άξιο λόγου και θαυμασμού.
Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε το 2006 στην Εφημερίδα του Ληξουριώτικου Καρναβαλιού, «Καρνάβαλος».
Γεράσιμος Σ. Γαλανός
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 15/3/2024 #ODUSSEIA #ODYSSEIA