Το ριζοσπαστικό ενωτικό κίνημα είχε, όπως έχουν καταθέσει έγκριτοι ιστορικοί στις μελέτες τους, είχε διπλό προσανατολισμό: ήταν κίνημα εθνικό-απελευθερωτικό και αστικό-δημοκρατικό. Ζητούσε δηλαδή την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, σύμφωνα με τη φιλελεύθερη αρχή των εθνοτήτων, και συγχρόνως διεκδικούσε δημοκρατικές αλλαγές για ολόκληρο τον ελληνισμό στη βάση των αρχών της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας και της λαϊκής κυριαρχίας.
Ο αγώνας του ριζοσπαστισμού για την Ένωση υπήρξε ανένδοτος. Γι’ αυτό και ήρθε σε οξύτατη σύγκρουση με τη Βρετανική Προστασία και τους εντόπιους υποστηρικτές της, γι’ αυτό και οι εκπρόσωποί του κυνηγήθηκαν. Ο Κεφαλονίτης Ιωσήφ Μομφερράτος, «η ενσάρκωσις της δημοκρατικής ιδέας», μέτρησε έξι περίπου συνεχή χρόνια εξόριστος στην Ερίκουσα. Ο δημοκρατικός όμως χαρακτήρας του κινήματος δεν έμεινε σταθερός. Η παλιά ηγεσία του (Ζερβός-Ιακωβάτος και Μομφερράτος), αυτή που υπέστη όλες τις διώξεις, εξουδετερώθηκε πολιτικά και στην ηγεσία προωθήθηκε ένας νέος πολιτικός, ο Κων/νος Λομβάρδος, επι των ημερών του οποίου απονευρώθηκε η δημοκρατική-κοινωνική διάσταση του ριζοσπαστισμού. Έτσι ο αγώνας περιορίστηκε μόνο στο αίτημα για Ένωση και προσαρμόστηκε στην αγγλική διπλωματία της εποχής για τη λύση του Επτανησιακού Ζητήματος.
Επιδίωκε η Αγγλία, επειδή η Προστασία είχε καταστεί ανωφελής για την ίδια, να αξιοποιήσει προς όφελός της μια ενδεχόμενη παραχώρηση των Ιονίων προς την Ελλάδα σε συνδυασμό με την έξωση του Όθωνα και την επιλογή νέου βασιλιά δικής της προτίμησης, προκειμένου να ανακτήσει το χαμένο κύρος της στον ελληνικό χώρο. Μέσα σε αυτό το διπλωματικό παιχνίδι είχε την εμπλοκή της και η επτανησιακή πλευρά με τον Λομβάρδο να επιμένει «Ένωση και μόνο Ένωση» και τους παλαιούς συνεπείς ριζοσπάστες να αρνούνται οποιαδήποτε ανάμειξη σε μια τέτοια διαδικασία και προοπτική.
Δεν ήθελαν οι τελευταίοι την Ένωση ως δώρο, ως παραχώρηση. Την ήθελαν και την απαιτούσαν ως δημοκρατικό δικαίωμα κάθε λαού, που ζητά να ενωθεί σε εθνικό κράτος με τους ομοεθνείς του. Δεν την ήθελαν την Ένωση στο πλαίσιο εξυπηρέτησης ξένων συμφερόντων. Την ήθελαν ως ενωτική διαδικασία μέσα σε ένα πλαίσιο δημοκρατικής αναγέννησης.
Οι παλαιοί ριζοσπάστες επέμεναν στο δικό τους ενωτικό σχέδιο. Σε αντίθετη περίπτωση μιλούσαν για μια ένωση, με την οποία η Αγγλία παραχωρούσε «την Επτάνησον ίνα κατακτήση ηθικώς την Ελλάδα». Και μάλιστα με αυτόν τον τρόπο η Αγγλία θα κατόρθωνε «να μεταφέρη τον αρμοστήν της από Κερκύρας εις Αθήνας θέτουσα επί κεφαλής αυτού βασιλικόν στέμμα», όπως ευφυέστατα έχει γράψει ο Παναγιώτης Πανάς. Και φυσικά οι εξελίξεις τον επιβεβαίωσαν πανηγυρικά.
Το συμπέρασμα είναι καθαρό: Οι αγώνες σε όλα τα στάδιά τους και σε όλες τις μορφές τους πρέπει να διατηρούν το κύριο, το βασικό τους στοιχείο: εδώ ήταν η Ένωση με δημοκρατικό πρόσημο, το οποίο καταστρατηγήθηκε. Οι όποιες υποχωρήσεις σε έναν αγώνα – και υποχωρήσεις δεν μπορεί να μην υπάρχουν – δεν πρέπει να ακυρώνουν, δεν πρέπει να υπονομεύουν το ουσιαστικό περιεχόμενο του αγώνα.
Μιλώντας τώρα για την γεωπολιτική σημασία των νησιών μας, το γεγονός ότι εδώ υπάρχει η εξ ανατολών επιβουλή που αντιμετωπίζει η χώρα μας στο Αιγαίο, δεν σημαίνει ότι υπάρχει περιθώριο να μην αναδεικνύεται έμπρακτα και να μην δια- φυλάσσεται από την ελληνική πολιτεία , η γεωπολιτική και γεωστρατηγική σημασία των Ιονίων Νήσων.
Οι πρόσφατες κινήσεις της Αλβανίας , η προσπάθεια έγερσης εκ μέρους της συνοριακών ζητημάτων , η εκ των υστέρων αμφισβήτηση με νομικά τεχνάσματα της δίκαιης και ορθής συμφωνίας στην οποία είχαμε καταλήξει ως προς την ΑΟΖ και η στρατηγική συνεργασία που μεθοδικά αναπτύσσει με την Τουρκία τα τελευταία χρόνια, δείχνουν ότι άλλες χώρες και οι δυνάμεις που βρίσκονται πίσω τους, έχουν και σήμερα στο νου και στους σχεδιασμούς τους τη γεωπολιτική και γεωστρατηγική σημασία των Ιονίων Νήσων και θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αποτρέψουν την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που δίνει αυτή η σημασία από την πατρίδα μας.
Εμείς , ως Περιφερειακή Αρχή, έχουμε καθημερινά συναίσθηση του ρόλου και των δυνατοτήτων της περιοχής μας αλλά των κινδύνων που θα μπορούσε να δημιουργήσει η γεωπολιτική αξία των Ιονίων Νήσων , αν η Πολιτεία δεν την περιφρουρεί, αναδεικνύει και αξιοποιεί όπως πρέπει.
Είναι γι’ αυτούς τους λόγους που επιμένουμε και αγωνιζόμαστε ώστε να μην υπάρξουν στην περιοχή του Ερημίτη εξελίξεις που θα υπονομεύσουν την αμυντική θωράκιση και την ασφάλεια της περιοχής και τη χώρας. Που αναλάβαμε πανελλήνιας εμβέλειας προσπάθεια ώστε να μην προχωρήσει η ιδιωτικοποίηση των περιφερειακών αεροδρομίων της χώρας αλλά να παραμείνουν αυτά, ιδιαίτερα στις ευαίσθητες και κρίσιμες νησιωτικές περιοχές όπως και η δική μας, υπό δημόσιο έλεγχο με αυξημένο ρόλο και συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης. Που τονίζουμε την ανάγκη να προχωρήσει με πολύ προσεκτικά βήματα και μόνο επ’ωφελεία της χώρας η έρευνα και αξιοποίηση ενδεχομένων υδρογονανθράκων στην περιοχή του Ιονίου, ως ασπίδα θωράκισης της γεωπολιτικής σημασίας της περιοχής , με πλήρη όμως περιφρούρηση των άλλων συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων , όπως ο τουρισμός και το περιβάλλον.
Και κάτι ακόμη. Ο ριζοσπαστισμός με τον εκπρόσωπό του Ιωσήφ Μομφερράτο διακήρυξε τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας, καταγγέλλοντας την ύπαρξη τότε της γνωστής αντιδραστικής Ιεράς Συμμαχίας. Θεωρούσε ότι όλοι οι ευρωπαϊκοί λαοί, καταπιεζόμενοι από ξένη ή εγχώρια τυραννία, συνιστούσαν ένα αδιάσπαστο σύνολο στον αγώνα τους για μια πανευρωπαϊκή πολιτική και πολιτισμική ανάπλαση της Ευρώπης. Διακήρυττε τη διάλυση της ανίερης συμμαχίας των –τότε- βασιλέων και την αντικατάστασή της με την ιερή συμμαχία των ευρωπαϊκών λαών, οι οποίοι θα συγκροτούσαν, με βάση την ελεύθερη εθνικότητα, τη λαϊκή κυριαρχία και τη μεταξύ τους αλληλεγγύη, μια Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία. Και στη Συμπολιτεία αυτή οι μεταξύ των εθνών διαφορές θα διευθετούνταν όχι ανταγωνιστικά και εχθρικά αλλά αδελφικά, με ισότητα, αμοιβαιότητα και δικαιοσύνη: «αι μεταξύ των εθνών σχέσεις θέλουσι διευθετείσθαι, όχι πλέον εγωιστικώς, δυσμενώς και εχθροπαθώς, αλλ’ αδελφικώς, εν πλήρει ισότητι, αμοιβαιότητι και δικαιοσύνη».
Το όραμα του Μομφερράτου, ενός γνήσιου Ευρωπαίου Έλληνα, μας δίνει ένα δρόμο, για να υπερβούμε την Ευρώπη των δανειστών και των δήθεν εταίρων. Μόνο που χρειάζεται να πιστέψουμε στο δίκαιο του αγώνα μας, να στηριχθούμε πρώτα και κύρια στις δικές μας δυνάμεις.
Θεόδωρος Γαλιατσάτος, Περιφερειάρχης Ιονίων Νήσων.
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 22.5.2015