Η συνθέτρια και μουσικός λύρας, Αλίκη Μαρκαντωνάτου μας κάνει μία αναδρομή στην μουσική της Αρχαίας Ελλάδας και μας ερμηνεύει μουσικά κομμάτια που άκουγαν οι αρχαίοι Έλληνες.
The composer and lyre musician, Aliki Markantonatou, gives us a look back at the music of Ancient Greece and interprets pieces of music that the ancient Greeks listened to.
Αλίκη Μαρκαντωνάτου: στον Αστερισμό της Λύρας
Βλέποντας το χάος στον κόσμο γύρω της, η Αλίκη Μαρκαντωνάτου σήκωσε στους ώμους της το βάρος της δημιουργίας ενός δικού της «παραδείσου»
Ποιητές, χορευτές, άνθρωποι της σκέψης, της αμφισβήτησης, που ψάχνουν την αλήθεια μέσα από την καρδιά τους, με τον δικό τους εναλλακτικό τρόπο, την περιβάλλουν. Δασκάλα της Μουσικής στο 3ο Γυμνάσιο Ζωγράφου, η Αλίκη ωθεί τους έφηβους μαθητές της να αποδεχθούν τον εαυτό τους «τσιγκλίζοντας» τη δημιουργικότητά τους και την αξιοπρέπεια της ύπαρξής τους.
Κάποια από αυτά τα παιδιά αντιστέκονται στο όραμά της – και τα «χάνει». Άλλα την εκπλήσσουν με το πάθος που αναδύεται μέσα απ’ τα εσώψυχά τους. «Έχετε μεγάλη υπομονή, κυρία» της λένε κάποιοι μαθητές. «Κάποιες φορές είστε πολύ σπαστικιά!» της «τη λένε» οι άλλοι τολμηρά.
Εξωτικές αναζητήσεις – Ταξιδεύοντας στην Κίνα
Από μικρή η Αλίκη βίωνε τη μουσική της φύση κι έψαχνε απαντήσεις στις υπαρξιακές της αγωνίες. Αυτές την οδήγησαν να σπουδάσει στο Ωδείο Athenaeum και στο Εθνικό, όπου γράφτηκε σε ηλικία 9 ετών μαθαίνοντας πιάνο και θεωρητικά. Χρόνια αργότερα έφτασε γεμάτη προσδοκίες στη μεγάλη χώρα του Γάγγη κι ακόμα μακρύτερα, στην εξωτική Ινδονησία. Πρόθεσή της ήταν να εξερευνήσει τη μουσική και τον τρόπο ζωής των λαών της Ασίας και να διαπιστώσει αν, πράγματι, έχουν κατακτήσει την εσωτερική γαλήνη.
Στο Μπαλί φοίτησε επί έξι μήνες στην Εθνική Σχολή Τεχνών (STSI) και έκλαψε με μαύρο δάκρυ για τη δική της χώρα βλέποντας τη «μη αναπτυγμένη» Ινδονησία να έχει τμήματα σπουδών για όλες τις παραδοσιακές τέχνες: Τμήμα Παραδοσιακού Χορού, Γλυπτικής, Φιλολογίας, Αργαλειού ή και Υφαντικής, Αργυροχοΐας, έως και Τμήμα Καλαθοπλεκτικής. Στο Μουσικό Τμήμα μπορείς να επιλέξεις ανάμεσα σε σαράντα παραδοσιακές ορχήστρες διαφόρων περιοχών της χώρας: της Ιάβας, του Μπατουμπουλάν, της Σουμάτρας, του Μπαλί κ.ά. Η διάρκεια φοίτησης ήταν τέσσερα χρόνια και η εργασία αποφοίτησης ένα νέο έργο (Baru Kreasi) βασισμένο σε παραδοσιακά στοιχεία. Όμως η Αλίκη πάντα ελπίζει πως κι η πατρίδα της θα δημιουργήσει κάποτε μια αντίστοιχη σχολή.
Στην Ινδία εντυπωσιάστηκε από τον σεβασμό των λαών της στις παραδόσεις τής μεγάλης αυτής χώρας. Η ίδια εξασκήθηκε στον αυτοσχεδιασμό και ήρθε σε επαφή με την εναλλακτική θεραπευτική προσέγγιση, όπου ο άνθρωπος -ως πολύπλοκο σύστημα- χρειάζεται να κοιτά τον εαυτό του ολιστικά. Ανακάλυψε, λοιπόν, το αυτονόητο: το να ζεις με χαρά αυτό που κάνεις σε προστατεύει από τις ασθένειες και σου προσφέρει εσωτερική γαλήνη. Έπειτα από αυτά τα ταξίδια αναζήτησης, επόμενη μεγάλη τομή στη ζωή της Αλίκης Μαρκαντωνάτου ήταν η συνάντησή της με την αρχαία λύρα.
Ταξίδια με φανταστικά όργανα
Η πεποίθησή της ότι, με τη γέννησή της, έχει το δικαίωμα να εκφράσει αυτό που πραγματικά είναι ωθεί την Αλίκη να πραγματοποιεί αληθινά ταξίδια με φανταστικά όργανα. Όταν για πρώτη φορά το 2007 κοινοποίησε στο MySpace δικές της μουσικές, ανακάλυψε ότι εκεί υπάρχουν κι άλλοι ονειροπαρμένοι, χτυπημένοι από την ίδια «πετριά». Κι έτσι άρχισε το πανηγύρι! Έως τότε έπαιζε πλήκτρα σε μπάντες της «έθνικ» μουσικής με αφρικάνικες επιρροές και ρίζες ελληνικές, σε χώρους σαν τους Αφανείς ή το Αλάβαστρον στο Παγκράτι.
Οι συναντήσεις με τον Παν Καπερνέκα -που έπαιζε αυλούς και τραγουδούσε στο ιστορικό συγκρότημα των Άβατον κι έγραφε μουσική, μαζί με τον Γιάννη Παπαδάκη, μελοποιώντας αρχαίους ποιητές όπως η Σαπφώ- αλλά και με τον καλό Πόντιο λυράρη Παντελή Παυλίδη απογειώθηκαν όταν συνέπραξε με την Ηπειρώτισσα Αρετή Μίγγου, δασκάλα πολυφωνικού τραγουδιού και κρουστών. Μεταξύ 2007 και 2010, η Αλίκη Μαρκαντωνάτου με τη λύρα της και τους συνεργάτες αυτούς αποτελούν το μουσικό σύνολο Γη και Θάλασσα, που περιοδεύει σε αίθουσες συναυλιών σε όλη την Ελλάδα.
Το 2013, με την παρότρυνση του άξιου παραγωγού ήχων Nenad Radosevic, ηχογραφούν μαζί με την Αθηνά Χιώτη και την Αρετή Μίγγου τον πρώτο δίσκο των Lyre ’n’ Rhapsody με τίτλο «Το ξύπνημα της μούσας», μουσική για λύρα, νταούλι και φωνές. Την επόμενη χρονιά ηχογραφούν τον δεύτερο δίσκο τους «Kίρκη».
Το 2015 οι Lyre ’n’ Rhapsody δημιουργούν το πρώτο crossover άλμπουμ σε συνεργασία με Κινέζους καλλιτέχνες, όπου τα αρχαία ελληνικά όργανα διασταυρώνονται με τα αντίστοιχα κινεζικά. Σύντομα, μια σχέση ζωής ξεκίνησε με τους Κινέζους συμπαίκτες, φίλους πλέον καρδιάς. Μαζί περιόδευσαν στη Σαγκάη και στις γειτονικές της πόλεις, κι ας ήταν μίλια μακριά.
Αλλη μια σημαντική συνεργασία προέκυψε όταν η Αλίκη συνάντησε στην Κωνσταντινούπολη τη Βασιλική Παπαγεωργίου, τραγουδίστρια του ιστορικού σχήματος Βόσπορος. Μαζί ηχογράφησαν «Τα τραγούδια της Χέλυος», με τους Τούρκους Derya Turckan στην πολίτικη λύρα, Oguz Buyukberber στο μπάσο κλαρινέτο και τους Έλληνες Χρυσόστομο Μπουκάλη στο κοντραμπάσο και Χρήστο Σαγιέντ στα κρουστά.
Η Αλίκη έγραψε μουσική για ντοκιμαντέρ, μελοποίησε χορικά, συντόνισε την παραγωγή του ντοκιμαντέρ «Ο αυλητής» με θέμα τον αρχαιοελληνικό αυλό, και συνεχίζει το ταξίδι της στη χώρα των «φανταστικών» μουσικών οργάνων.
Η αρχαία λύρα σήμερα
Η λύρα είναι ένα όργανο που διδάσκει την απλότητα. Οι χορδές της υπήρξαν μια πρόκληση για την Αλίκη. Η αγάπη της για την αρχαία ελληνική γλώσσα παντρεύτηκε με τη λύρα κι από τότε υπακούει στις προσταγές της: «Σκέψου απλά, αφαίρεσε, βρες άλλον τρόπο».
Η λύρα τής αρχαιότητας ήταν παρόμοια σε εμφάνιση με μια μικρή άρπα, με ορισμένες διαφορές. Αποτελούνταν από το αντηχείο, τους δύο βραχίονες και τον ζυγό. Ένας φίλος που δούλευε με τον μάστορα και καλό οργανοποιό Νικόλαο Μπρα, που κατασκευάζει λύρες, της έφερε μια-δυο που είχε φτιάξει για να τις δοκιμάσει. Ήταν η πρώτη της επαφή με αυτό το -γεμάτο μνήμες- όργανο, που τη συγκλόνισε. Ένας έρωτας με την πρώτη ματιά! Μια αργή διαδικασία.
Η Αλίκη δοκίμαζε τις λύρες, άλλαζε χορδές, άκουγε τον ήχο τους. Και ήταν τυχερή γιατί το 2004, την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, προέκυψαν κάποιες συναυλίες με τη συμμετοχή της αρχαίας λύρας. Τότε πια κατάλαβε ότι έπρεπε να αποκτήσει τη δική της. Ώσπου το συναίσθημα που παρήγαγε ο ήχος της τη συνεπήρε.
Οι τεντωμένες χορδές πάνω σε ένα ηχείο είναι η βάση για όργανα πολλών παλιών πολιτισμών. Άλλοτε μοιάζει με αφρικανική άρπα, άλλοτε με κέλτικη, άλλοτε με ένα ιαπωνικό koto. Η επικρατέστερη μορφή της, και η αρχαιότερη συνάμα, είναι αυτή που ονομάζεται «χέλυς» που, όπως μας λέει και το όνομά της, σχετίζεται με τη χελώνα και το κέλυφός της.
Επιμέλεια κειμένου: Μαρώ Καβαλιέρου, Avgi
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 5/1/2024 #ODUSSEIA #ODYSSEIA