Στις 29 Μαΐου γιορτάζουμε την Επέτειο για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης υπήρξε το αποτέλεσμα της πολιορκίας της βυζαντινής πρωτεύουσας, της οποίας Αυτοκράτορας ήταν ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, από τον Οθωμανικό στρατό, με επικεφαλή τον σουλτάνο Μωάμεθ Β΄. Η πολιορκία διήρκεσε από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη, 29 Μαΐου 1453 (Ιουλιανό ημερολόγιο). Η Άλωση αυτή της Κωνσταντινούπολης, σήμανε και το τέλος της υπερχιλιετούς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Τι εννοούμε όμως με την λέξη επέτειο και γιατί την γιορτάζουμε.
Η λέξη «επέτειος» είναι παλιά, σύνθετη, από την πρόθεση επί και το έτος. Είναι αυτός που συμβαίνει κάθε χρόνο, κάθε έτος, ο ετήσιος. Προσθέσαμε στο έτος και την παραγωγική κατάληξη –ειος, και έτσι έχουμε την λέξη επέτειο. Την πρωτοσυναντάμε ως επίθετο στον τραγικό μας ποιητή, τον Αισχύλο από την Ελευσίνα, τον 6ο αιώνα π.Χ. Η πρώτη του σημασία ήταν εκείνου του πράγματος, γεγονότος, συμβάντος που συνέβαινε κάθε χρόνο. Οι αρχαίοι είχαν επετείους θυσίας, θυσίες που γίνονταν κάθε χρόνο, επετείους καρπούς, τη σοδειά του χρόνου, αλλά και το επέτειών φόρον, ο οποίος για το κράτος λογιζόταν ως ἐπέτεια, τα έσοδα του κράτους. Ταυτόχρονα, οι επιδημίες που έρχονταν κάθε χρόνο, σαν να λέμε η δική μας γρίπη, ήταν αἱ ἐπέτειοι νόσοι.
Επέτειο, χαρακτηρίζουμε την πανηγυρική ανάκληση μιας μέρας ή μιας περιόδου που συμπληρώνεται ένα ή περισσότερα έτη από την ημέρα ενός αξιόλογου ή αξιομνημόνευτου θετικού ή αρνητικού γεγονότος ή συμβάντος με την οποία επιθυμούμε να βεβαιώσουμε και να γιορτάσουμε δημόσια. Για εμάς, η επέτειος έχει σημασία όταν γίνεται για ένα μεγάλο γεγονός όπου σημαδεύει την ιστορία και την ζωή. Αυτή η σημασία μάς ζητεί να το αναλογιστούμε και να προχωρήσουμε απομακρυνόμενοι από το ίδιο το χρονικό γεγονός ανεπιστρεπτί.
Βιώνουμε κάθε επέτειο σαν σημείο του φυσικού χρόνου στην ιστορική μας προοπτική. Μόνη της η ενθύμηση μας καλεί να αρκεστούμε νοσταλγικά σε πληκτικό αναμηρυκασμό των αρχικών γεγονότων, που στον χρόνο τους υπήρξαν ασφαλώς συναρπαστικά. Στην ιστορική του διάσταση το επετειακό υπερβαίνει την καταστατική του πραγματικότητα, αποκτά σημασία ζωής σ’ ένα χρόνο τον οποίο εκείνο παράγει.
Όσο για τον όρο «άλωση» (ή άλωσις) μιας και αναφέρομαι στην άλωση της Κωνσταντινούπολης, με ενεργητική ή παθητική σημασία, που προέρχεται εκ του αρχαίου ελληνικού ρήματος αλίσκομαι = καταστρέφομαι, σημαίνει, ειδικά, την πτώση πόλης στα χέρια του εχθρού, την κυρίευση, την εκπόρθησή της. Γενικά όμως την κάθε κατάκτηση και σύλληψη. Με κεφαλαίο το Α δηλαδή «Άλωση» σημαίνει για τους Έλληνες οι δύο πτώσεις της Κωνσταντινούπολης, την 13 Απριλίου 1204 από τους Φράγκους και την 29 Μαΐου 1453 από τους Τούρκους.
Η Κωνσταντινούπολη μετά από την Άλωση της περιήλθε στην Τουρκία. Ως η μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας, αποτελεί το οικονομικό, πολιτιστικό και ιστορικό κέντρο της χώρας. Η Κωνσταντινούπολη είναι διηπειρωτική πόλη στην Ευρασία όντας το κυριότερο σταυροδρόμι Ασίας και Ευρώπης ενώνοντας δύο θάλασσες, τόσο για τα εμπορικά αγαθά όσο και για τους ταξιδιώτες. Συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους αστικούς οικισμούς στην Ευρώπη και τον μεγαλύτερο στη Μέση Ανατολή. Για αυτούς τους λόγους, έχουμε συγκρούσεις κρατών, όλοι οι λαοί προσπαθούν να την διεκδικήσουν.
Είναι αναγκαία η επετειακή μνήμη, όπως αυτή της Κωνσταντινούπολης να γίνεται με σωστό τρόπο, όχι ακραία, ώστε και την ιστορία να εξυπηρετεί και την ανθρώπινη ψυχή να τοποθετεί χωρίς ακρότητες.
Μαρία Σταυροπούλου
Eστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 29/5/2023 #ODUSSEIA #ODYSSEIA