Το Γούρι της Πρωτοχρoνιάς

Η λατινική ονομασία του φυτού είναι URGINEA maritima (Ουργινεία η παραθαλλάσια ή Σκύλλα η Παράλιος). Ανήκει στην οικογένεια των Λειριοειδών.

Τη συναντούμε με τα ονόματα Σκυλοκρέμμυδο, Σκύλλα, Ασκέλλα(Κύθηρα) , Κουβαλοσκέρα, Μπότσικας, Κουτσούνα (Κεφαλονιά,Λευκάδα),Κουτσουνοκάρα(Κεφαλονιά), Αγιοβασιλίτσα, Ασκυνοκάρα {Κεφαλονιά) ,σκουληκάρα (Ζάκυνθος), Ασκελετούρα. Το όνομα Αγιοβασιλίτσα το οφείλει στο γεγονός ότι ανήμερα την πρωτοχρονιά κρεμούν πάνω από την πόρτα την αγριοκρεμμύδα, γιατί συμβολίζει το “ξανάνοιωμα” γιατί δεν χρειάζεται νερό για να βλαστήσει ούτε να φυτευτεί.

Σαν φυτό της γονιμότητας, χρησιμοποιήθηκε στη λατρεία του Πάνα. Ο Πυθαγόρας αναφέρεται σε αυτό (8ο αιώνα π.Χ.) Οι πολύ έντονες διουρητικές ιδιότητες του φυτού καθώς και η ερεθιστική φλυκταινωτική επίδραση του στο δέρμα ήταν γνωστές στον Ιπποκράτη και τον Γαληνό. Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία του ικτέρου, σε άσθμα και σπασμούς. Ακόμη χρησιμοποιούσε τις σαρκώδεις φλούδες του φυτού για την αντιμετώπιση καρδιακών διαταραχών. Ο Θεόφραστος (3ο αιώνα π.Χ.) το χρησιμοποιούσε σε πρόβλημα υδρωπικίας λόγω των διουρητικών ιδιοτήτων των γλυκοζιτών που περιέχει. Οι αρχαίοι Eλληνες για να εκμεταλλευτούν τις διουρητικές, αποχρεμπτικές και καθαρτικές του ιδιότητες έφτιαχναν ένα διάλυμα με αγριοκρεμμύδα και ξύδι για πολλούς αιώνες. Η σκυλοροσίδη που περιέχει το φυτό το κάνει αποτελεσματικό δηλητήριο για αρουραίους. Τα περισσότερα ζώα δεν το τρώνε γιατί είναι πολύ πικρό αλλά οι αρουραίοι το έτρωγαν εύκολα. Αποξέραιναν το φυτό και το έκοβαν κομματάκια που αναμείγνυαν με δόλωμα για ποντίκια. Παλαιότερα έφτιαχναν με την κρεμμύδα διάφορα φάρμακα τονωτικά και αντιπυρετικά. Σήμερα η λαϊκή ιατρική φτιάχνει ένα ματζούνι με τα μέσα σαρκώδη φύλλα, με μέλι, που χρησιμεύει για την τόνωση του οργανισμού και κατά των ελωδών πυρετών. Οι χωρικοί έλεγαν ότι η Σκύλλα «όταν ανθίζει πρώιμα, ο χειμώνας θα είναι βαρύς, ενώ όταν ανθίζει όψιμα μαλακός και η άνοιξη θά ’ρθει γρήγορα χωρίς συνέπειες και καταστροφές». Τη Σκύλλα την πρωτοχρονιά την κρεμούσαν στις πόρτες γιατί φέρνει ευτυχία και διώχνει τα κακά πνεύματα όπως έλεγαν. Επίσης θεωρούσαν ότι «προφύλασσε από το μάτι». Το έθιμο χρονολογείται από την εποχή του Πυθαγόρα ο οποίος κρεμούσε μία κρεμμύδα σκύλλας, μπροστά από την πόρτα του σπιτιού του ως αλεξιφάρμακο. Αυτό το αναφέρουν ο Διοσκουρίδης και ο Θεόφραστος. Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει σήμερα σε όλη την Ελλάδα.

Δημήτρια Φωκά – Επτάνησος Πολιτεία