ΜΕΡΟΣ Δ΄
Ἡ Ἀνασύνταξις τῶν Τούρκων: Ὁ Olivier Voutier ἀναφερόμενος εἰς τήν κατάστασιν εἰς τό Τουρκικόν μέτωπον, γράφει ὃτι οἱ Τοῦρκοι μετά τήν πρώτην ἒκπληξιν καί τάς συνεχεῖς ἣττας των ἢρχισαν νά ἀνασυντάσσωνται. Ἒτσι μετά τήν ἧτταν τοῦ ἐπαναστατήσαντος κατά τοῦ Σουλτάνου Ἀλῆ Πασᾶ εἰς Ἢπειρον ὑπό τῶν δυνάμεων πού ἒστειλεν ὁ Σουλτᾶνος μέ ἀρχηγόν τόν Χουρσίτ, ὁ τελευταῖος αὐτός μέ τά λάφυρα καί χρήματα πού ηὗρεν εἰς τό παλάτι τοῦ ἡττηθέντος Ἀλῆ Πασᾶ, ἠδυνήθη νά στρατολογήσῃ πολλούς Ἀλβανούς ἐνισχύων οὓτω μεγάλως τόν στρατόν του. Ὑπῆρχε δέ μέγιστος κίνδυνος, ὃπως ὁ Χουρσίτ μέ τήν μεγάλην δύναμιν, οἰκονομικήν καί στρατιωτικήν, τήν ὁποίαν ἀπέκτησε, νά κατήρχετο νοτίως τῆς Ἠπείρου εἰς τήν Αἰτωλο-Ἀκαρνανίαν καί ἀπ’ ἐκεῖ εἰς τό Μεσολόγγι, τήν Ναύπακτον καί τήν Πάτραν, ὃπερ σχέδιον ἢρχισε μελετῶν πρός ὑλοποίησίν του.
Τό μόνον ἐμπόδιον εἰς Ρούμελην (δηλ. τήν Ἢπειρον) πού ἀπέμενε διά τήν προέλασιν τῶν Τούρκων πρός Νότον ἦσαν οἱ θαρραλέοι Σουλιῶται, πού ἀντεστέκοντο ὡς λέοντες εἰς τόν Χουρσίτ. Μεταξύ αὐτῶν ὁ Voutier ἀναφέρει δύο γενναίους Σουλιώτας ὁπλαρχηγούς. Ὁ εἷς ἦτο ὁ Δῆμος Ζέρβας, τόν ὁποῖον προσεπάθησε νά δωροδοκήσῃ ὁ Χουρσίτ. Τήν ἀπάντησιν τοῦ Δήμου Ζέρβα μᾶς διέσωσεν ὁ Voutier : «Βεζύρη, τοῦ ἀπήντησε, τό ποσόν πού μοῦ προτείνεις εἶναι τόσον μεγάλον, πού δέν θά μποροῦσα νά τό μετρήσω, ἀλλά δέν θά σοῦ ἒδινα ὡς ἀντάλλαγμα οὒτε μίαν πέτραν ἀπό τήν πατρίδα μου!»
Ὁ ἂλλος μεγάλος Σουλιώτης μαχητής μέ τόν ὁποῖον καί συνεπολέμησε εἰς πολλάς μάχας ὁ Olivier Voutier, ἦτο ὁ νεαρός εἰς τήν ἡλικίαν Μάρκος Μπότσαρης. Διά τό θάρρος, τόν δυναμισμόν, τήν πολεμικήν τακτικήν, τήν στρατηγικήν εὐφυΐαν καί τήν γενναιότητα τοῦ Μάρκου Μπότσαρη ὁ Voutier γράφει: «… κρίνων τά σπάνια χαρίσματά του δέν διστάζω νά εἰπῶ, ὃτι δέν τοῦ λείπει παρά μόνον ἓν μεγαλύτερον σκηνικόν πολέμου (ἐννοεῖ Εὐρωπαϊκόν), διά νά γίνῃ διακεκριμένος στρατηγός!».
Ὁ Voutier δέν παραλείπει νά κάνῃ καί μίαν σύντομον περιγραφήν τῶν Σουλιωτῶν ἀγωνιστῶν. «Εἶναι, γράφει, μετρίου ἀναστήματος. Εἶναι ἀδύνατοι καί ζωηροί, ἒχουν νευρώδεις γάμπας, δυνατόν ἀστράγαλον καί μικρόν γόνατον. Βλέπουν τήν τόλμην ὡς ἓν πολύ φυσικόν δῶρον… Ἀρκοῦνται εἰς ἐλαχίστην τροφήν, ἀντέχουν εἰς τήν πεῖναν καί τήν δίψαν καί τό βλέμμα των δύναται νά διατρυπᾷ τό σκοτάδι καί νά διακρίνῃ εὐκρινῶς ἀντικείμενα εἰς αὐτό».
Ἐν τῷ μεταξύ οἱ Τοῦρκοι μετά τάς ἀλλεπαλλήλους ἣττας των, ὡς ἀνέφερον, ἢρχισαν νά ἀνασυντάσσωνται. Ἢνοιξαν δέ ἀρκετά μέτωπα ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων. Εἰς τήν Πρέβεζαν καί τήν Λαμίαν, εἰς τήν Ἂρταν καί τόν Ὂλυμπον, εἰς τήν Θεσσαλίαν καί τήν Εὒβοιαν. Ἡ νέα διαμορφουμένη κατάστασις ἦτο πολύ σοβαρά. Εἶναι τότε πού ἡ πρώτη Ἑλληνική Κυβέρνησις, διά νά τονώσῃ τό κλονιζόμενον Ἐθνικόν φρόνημα ἀπηύθυνε διακήρυξιν πρός ὃλους τούς ἀγωνιστάς – τούς Σπαρτιάτας, Μανιάτας, Λάκωνας καί λοιπούς Πελοποννησίους, τούς Αἰτωλο-Ἀκαρνάνας, τούς Σουλιώτας, τούς θαλασσινούς Ὑδραίους, Σπετσιώτας καί Ψαριανούς, γενικῶς πρός ὃλους ὃσους ἠδύναντο νά πολεμήσωσιν, ἳνα ὑπερασπισθῶσι τήν πατρῲαν Γῆν. Μερικαί ἀπό τάς παραινέσεις τῆς Κυβερνητικῆς διακηρύξεως ἒλεγον: «Ἀγωνισταί! Ἦλθεν ἡ ὣρα νά δείξητε εἰς τόν κόσμον, ἐάν εἶσθε ἂξιοι τῆς ἐλευθερίας σας ἢ γεννημένοι νά πεθάνητε δοῦλοι». «Ἡ ἀξία ζωή ἢ ὁ ἒνδοξος θάνατος ἀνήκουν μόνον εἰς τόν ἐλεύθερον ἂνθρωπον». «Ἓλληνες, νά ἒχητε μίαν ψυχήν μόνον καί ἂς μήν ἀπασχολῶσι τό πνεῦμά σας πάθη καί ἰδιοτελῆ συμφέροντα». Καί ἀλλαχοῦ: «Ἓλληνες ἁρματωθῆτε, ἀγκαλιασθῆτε καί ὁρκισθῆτε νά καταστρέψητε τόν ἐχθρόν σας ἢ νά πεθάνητε διά τήν Θρησκείαν καί τήν Πατρίδα».
Ἦτο πολύ δυσμενής ἡ διά τόν Ἀγῶνα δημιουργουμένη κατάστασις, ὃταν ἡ Ἐπαναστατική Κυβέρνησις ἀπεφάσισεν, ὃτι πρός ἀντιπερισπασμόν ἒπρεπε πάσῃ θυσίᾳ νά καταληφθῇ πλήρως ὑπό τῶν Ἀγωνιστῶν καί νά προστατευθῇ ἡ Ἀττική. Ἡ διαταγή ἒλεγεν ὃτι ἡ διοίκησις τῶν δυνάμεων θά ἀνετίθετο εἰς τόν Olivier Voutier. Παρ’ ὃλον ὃτι ὁ Voutier πολύ ἐκολακεύθη διά τόν πολύ τιμητικόν διορισμόν του, ὃμως κατ’ ἀρχάς δέν τόν ἀπεδέχθη, διότι δέν τό ἐθεώρησε ὀρθόν καί πρέπον αὐτός, εἷς ξένος, Γάλλος, νά πάρῃ τήν θέσιν ἑνός Ἓλληνος ὁπλαρχηγοῦ. Ὃμως ὃλα τά μέλη τῆς Ἐπαναστατικῆς Κυβερνήσεως κρίνοντα τάς μεγάλας πολεμικάς ἱκανότητας ἀλλά καί τήν μεγάλην εὐαισθησίαν τοῦ Olivier Voutier διά τάς ἀρχαιότητας ἐπέμενον εἰς τήν ἀπόφασίν των, ὃτι ὁ Olivier Voutier ἦτο ὁ καταλληλότερος ὡς Διοικητής τῶν Ἑλληνικῶν δυνάμεων εἰς Ἀττικήν, ὣστε αὐτός τελικῶς ἀπεδέχθη μέ μεγάλην συγκίνησιν τόν ἐξόχως τιμητικόν καί ταὐτοχρόνως πολύ ὑπεύθυνον διορισμόν του.
Δευτέρα Πολιορκία καί Κατάληψις Ἀκροπόλεως:
Ὁ Olivier Voutier μᾶς δίδει κατά πρῶτον μερικάς πληροφορίας διά τήν κατάστασιν τῶν Ἀθηνῶν κατά την ἀνάληψιν τῶν καθηκόντων του. Οἱ διαμένοντες ἐκεῖ Τοῦρκοι καθώς ὑστεροῦσαν ἀριθμητικῶς τῶν Ἑλλήνων κατοίκων τῆς γύρω περιοχῆς, μέ τό ἂκουσμα τῆς ἐξεγέρσεως τῶν Ἑλλήνων εἰς Πελοπόννησον καί ἀλλαχοῦ περιωρίσθησαν εἰς τήν Ἀκρόπολιν, πού ἀπετέλει δι’ αὐτούς ἐξαίρετον φυσικήν προστασίαν. Ἀπ’ἐκεῖ δέ προέβαινον εἰς ἐπιδρομικάς ἐξόδους εἰς τάς γύρω περιοχάς πρός ἐξασφάλισιν τῶν ἀναγκαίων διά τήν συντήρησίν των τροφίμων.
Ἡ πολιορκία τῆς Ἀκροπόλεως ὑπό τόν Voutier ὡς Διοικητήν, ὑπῆρξεν ἡ Δευτέρα πολιορκία ταύτης καί ἢρχισε τήν 3ην Νοεμβρίου, 1821. Κατωτέρω παραθέτω τήν ἐξέλιξιν τῶν ἐκεῖ γεγονότων:
Ἐκ τῶν πρώτων ἐνεργειῶν τῶν Ἑλλήνων ὑπό τήν διοίκησιν τοῦ Voutier ἦτο ὃπως ὀργανώσωσι μίαν ἐπίθεσιν κατά τῶν Τούρκων εἰς τήν Ἀκρόπολιν. Δυστυχῶς ὃμως αἱ κινήσεις τῶν Ἑλλήνων ἒγινον ἀντιληπταί ὑπό τῶν Τούρκων ἀπό τά ἀσυνηθίστως συνεχῆ γαυγίσματα τῶν πολυπληθῶν ἀδεσπότων σκύλων, οἱ ὁποῖοι περιεφέροντο εἰς τήν περιοχήν. Ἒτσι λόγῳ τῆς ἑτοιμότητος τῶν Τούρκων οἱ Ἓλληνες περιωρίσθησαν τελικῶς εἰς ἀποκλεισμόν τῶν Τούρκων, τόν ὁποῖον ἢρχισαν μεθοδικῶς τήν 1ην Δεκεμβρίου, 1821.
Ὁ Olivier Voutier ἀναλαβών πλήρως τά καθήκοντά του ὡς ἐπί κεφαλῆς τῶν Ἑλληνικῶν δυνάμεων προέβη εἰς τάς ἑξῆς ἐνεργείας: Νά φέρῃ ἓν κανόνι ἀπό τήν Αἲγιναν, τό ὁποῖον οἱ Ἓλληνες ἐτοποθέτησαν εἰς τήν Πνύκα – 600 μέτρα εἰς εὐθεῖαν γραμμήν ἀπό τήν Ἀκρόπολιν. Κατά τήν ἀνασκόπησιν τῆς περιοχῆς εἰς τήν ὁποίαν προέβη, διεπίστωσεν ὃτι ἡ Ἀκρόπολις ἦτο τρωτή μόνον ἀπό τῆς δυτικῆς πλευρᾶς της, ἢτοι τοῦ λόφου τῶν Μουσῶν, τῆς Πνυκός καί τοῦ Ἀρείου Πάγου. Ἀπό τῆς πλευρᾶς των οἱ Τοῦρκοι εἰς τήν εὐάλωτον αὐτήν περιοχήν, τήν ὁποίαν οἱ πρό αὐτῶν κατακτηταί της Ἑνετοί ὠχύρωσαν μέ 3 σειράς πυροβολαρχιῶν, προσέθεσαν καί τετάρτην πυροβολαρχίαν καί ἐπίσης ἀπέκλεισαν μέ τοῖχον ἓν πηγάδι εἰς τήν περιοχήν τοῦ θεάτρου τοῦ Ἡρώδου τοῦ Ἀττικοῦ, ἀπό τό ὁποῖον οἱ περικυκλωμένοι Τοῦρκοι, ὑδροδοτοῦντο μέ καθαρόν πόσιμον νερόν.
Κατά τήν ἐπίθεσίν των οἱ Ἓλληνες κατέλαβον τό πηγάδι στεροῦντες ἒτσι τούς Τούρκους ἀπό πόσιμον καθαρόν νερόν τῆς πηγῆς. Ταὐτοχρόνως κατέλαβον τάς δύο πρώτας ἀμυντικάς πυροβολαρχίας τῶν Τούρκων καί ἒτσι αὐτοί ἠναγκάσθησαν νά ἀμύνωνται πλέον ἀπό ὂπισθεν τῆς τρίτης ἀμυντικῆς θέσεώς των. Ἀπ’ ἐκεῖ δέ ἒρριπτον χειροβομβίδας, τάς λεγομένας γρανάτας, ἢ ἐκυλοῦσαν μεγάλας πέτρας πρός τούς Ἓλληνας, πού ηὑρίσκοντο εἰς κατωτέρας θέσεις.
Μεταξύ τῶν Ἑλλήνων πολιορκητῶν διεκρίνετο εἷς πολύ θαρραλέος μαχητής. Ὠνομάζετο Νικολῆς καί ἦτο πράγματι μπαρουτοκαπνισμένος μαχητής. Εἶχε συμμετάσχει εἰς τάς μάχας τῆς Αἰγύπτου μέ τόν στρατόν τοῦ Ναπολέοντος, ὡς καί εἰς τούς πολέμους τῆς Γαλλίας κατά τῆς Πρωσσίας μέ τόν βαθμόν τοῦ λοχίου τοῦ ἱππικοῦ. Ἐν τέλει, ὁ Νικολῆς ἐπέστρεψεν εἰς Ἑλλάδα διά νά συμμετάσχῃ καί αὐτός εἰς τόν Ἀπελευθερωτικόν Ἀγῶνα φέρων τό Γαλλικόν παράσημον τοῦ Τάγματος τῆς Λεγεῶνος τῆς Τιμῆς.
Ἡ κατάστασις τῶν πολιορκουμένων Τούρκων κατέστη πολύ δεινή δι’ αὐτούς. Τό νερόν εἰς τάς δεξαμένας των ἦτο ἐλάχιστον. Ὁ χειμών ἦτο πρός τό τέλος του, ἦτο ἢδη ὁ Μάρτιος τοῦ 1822, καί δέν εἶχεν ἀκόμη βρέξει! [Βλέπομεν ὃτι μεγάλαι ξηρασίαι ὑπῆρχον καί τότε.] Οἱ μέν Ἓλληνες ἐθεωροῦσαν τήν ξηρασίαν αὐτήν ὡς Θείαν Πρόνοιαν, οἱ δέ Τοῦρκοι ὡς θυμόν καί κατάραν τοῦ Ἀλλάχ πρός αὐτούς διά τάς ἀδικίας των. Ὁπωσδήποτε, ἀπό τούς ὑπολογισμούς τῶν Ἑλλήνων οἱ Τοῦρκοι ἂνευ βροχῆς θά ἠδύναντο νά ἀντέξωσιν ἀκόμη ἓνα περίπου μῆνα. Ἐάν ὃμως ἒβρεχε, θά ἠδύναντο νά ἀντέξωσι εἰς τήν πολιορκίαν των ἐπ’ ἀόριστον ἀκόμη χρόνον.
Ὁ Olivier Voutier ηὐρίσκετο πρό διλήμματος. Τό κάτωθι: Στρατιωτικῶς μέν ἒπρεπε νά πέσῃ ἡ Ἀκρόπολις, πού ἦτο ἓν φυσικόν φρούριον ἐλέγχου προστατεῦον ὃλην τήν γύρω περιοχήν τῆς Ἀττικῆς. Αἱ ὁδηγίαι ὃμως τῆς Κυβερνήσεως πρός τόν Voutier εἶχον ὡς κάτωθι: «… Ἡ ὑποταγή τῶν Ἀθηνῶν διασφαλίζει τήν δόξαν σας … Ἀλλά μή λησμονῆτε ὃτι εἰς τό φρούριον εἶναι κλεισμένα τά πολύτιμα λείψανα τῆς ἀρχαιότητος μας, πού ὁ καταστροφεύς χρόνος δέν ἠδυνήθη νά ἀφανίσῃ. Συνιστῶμεν, εἰς τήν ἀγάπην σας διά τό ὡραῖον, τά ἀριστουργήματα τῶν προγόνων μας. Εἲθε ἡ αἰγίς τῆς θεᾶς Ἀθηνᾶς νά σώσῃ τόν ναόν της!», ἢτοι τόν Παρθενῶνα. Δι’ αὐτό αἱ ἀποφάσεις τοῦ Voutier εἶχον ὡς πρῶτον μέλημά του «μήπως καταστραφῶσι τά ἀρχαῖα μνημεῖα». Οἱ Ἓλληνες πολεμισταί ὃμως, ἀνυπόμονοι τοῦ ἒλεγον «… Ἐάν χρειασθῇ, ἂς θυσιάσωμεν αὐτά τά λείψανα, διά νά ἀποκτήσωμεν τήν ἐλευθερίαν μας».
Εὑρισκόμενος ἐν μέσῳ αὐτῶν τῶν ἀλληλοσυγκρουομένων θέσεων ὁ διοικητής Voutier ἠκολούθησε μίαν μέσην ὁδόν, σκεπτόμενος κυρίως τήν Κυβερνητικήν διαταγήν, ὃπως διαφυλαχθῶσι τά ἀρχαῖα μνημεῖα. Ἐν τῷ μεταξύ ἒφερεν ἀπό τήν Κόρινθον δύο ὁλμοπολυβόλα, πού ἐτοποθετήθησαν ἐπίσης εἰς τήν Πνύκα. Ὃμως ἦτο πολύ φειδωλός εἰς τάς βολάς του, κατευθύνων ταύτας κυρίως πρός τάς ἀποθήκας τῶν Τούρκων, τόσον τῶν πολεμοφοδίων, ὃσον καί τῶν τροφίμων των. Ἀκόμη καί ἐκεῖ ὃπου εἶχον συγκεντρωθῆ οἱ Τοῦρκοι ἀπό ὃλας τάς περιοχάς τῆς Ἀττικῆς διά νά προστατευθῶσι. Εἶχε δέ συγκεντρωθῆ εἰς τόσον μικρόν χῶρον πολύς κόσμος. Ἒτσι οἱ Τοῦρκοι ἐγίνοντο πολύ εὒκολος στόχος. Ὁ Voutier γράφει: «ᾘσθανόμην τήν καρδίαν μου νά σφίγγηται ἀπό τά δεινά, τά ὁποῖα θά ἐπέφερον εἰς τόν ἂμαχον πληθυσμόν». Δέν ἠδύνατο ὃμως νά πράξῃ καί ἀλλοιῶς διά νά κάμψῃ τήν ἀντίστασιν τῶν Τούρκων.
Ἡ κανονική ἐπίθεσις θά ἢρχιζε τήν 11ην Μαρτίου, 1822. Ὃμως πρίν ἀρχίσει ἡ μάχη ἐθεώρησεν ὀρθόν νά προβῇ εἰς ἀκόμη μίαν προσπάθειαν συμβιβασμοῦ. Οἱ ὃροι τούς ὁποίους προὒτεινε ἦσαν οἱ κάτωθι: «Ἡ ζωή καί ἡ τιμή τῶν Τούρκων θά γίνωσι σεβασταί. Οἱ Ἓλληνες θά ἀναλάβωσι νά τούς μεταφέρωσι μέ πλοῖα εἰς Ἀσίαν. Οἱ Τοῦρκοι θά κρατήσωσι τό 1/3 τῶν ἀγαθῶν των, ἀλλά ὂχι τῶν λαφύρων πού ἀπέσπασαν ἀπό τούς Ἓλληνας». Δηλ. ἦσαν ἐξαιρετικά εὐνοϊκοί ὃροι παραδόσεως των. Οἱ Τοῦρκοι ἀντί νά δεχθῶσιν αὐτόν τόν πολύ εὐνοϊκόν δι’ αὐτούς συμβιβασμόν, τόν ἀπέρριψαν, μάλιστα μέ ὑβρισίας πρός τούς Ἓλληνας! Ἒτσι ἐφ’ ὃσον αἱ διαπραγματεύσεις δέν εὐωδόθησαν, ἢρχισαν καί πάλιν αἱ ἐχθροπραξίαι καί αἱ καταστροφαί τῶν Τουρκικῶν ὑποδομῶν καί ἀποθηκῶν πού ηὑρίσκοντο εἰς τά Προπύλαια. Ἐν τῷ μεταξύ ἐνέσκυψεν καί ἡ ἐπιδημία τῆς πανώλους λόγῳ τῆς ἐπικρατούσης ἐντός τοῦ χώρου τῆς Ἀκροπόλεως μεγάλης κοσμοσυρροῆς καί ἀκαθαρσίας, ἣτις ἢρχισε νά θερίζῃ τόν Τουρκικόν πληθυσμόν.
Ἒτσι ἐφθάσαμεν εἰς τήν ἡμέραν τῆς μεγάλης θρησκευτικῆς ἑορτῆς τῆς 25ης Μαρτίου, 1822: Ὁ Ἐπίσκοπος τῶν Ἀθηνῶν Διονύσιος περιεστοιχισμένος ἀπό τόν κλῆρον τῆς περιοχῆς ἐλειτούργησεν ἐν τῷ μέσῳ ὃλων τῶν στρατευμάτων πού εἶχον συγκεντρωθῆ. Ὁ Voutier περιγράφει τήν σκηνήν ὡς ἑξῆς: «Ἦτο ἓν τόσον συγκινητικόν θέαμα, πού δέν μποροῦσα νά ἀντισταθῶ εἰς αὐτό τό ξεχωριστόν συναίσθημα, πού μέ ἐπλημμύρισε βλέπων αὐτούς τούς ἁρματωμένους ἂνδρας νά γονατίζωσιν ἐμπρός εἰς τήν ταπεινήν αὐτοσχέδιον Ἁγίαν Τράπεζαν εἰς τήν βάσιν τῶν τειχῶν, ὃπου ἐντός ὀλίγων ὡρῶν, ἲσως οἱ ἡμίσεις περίπου ἐξ αὐτῶν δυνατόν νά εἶχον χάσει τήν ζωήν των».
Ὁ Olivier Voutier ἀναφέρει ἀκόμη: Πρό τῆς ἐπιθέσεως ὁ Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν Διονύσιος ἐξεφώνησεν ἐνθουσιώδη πατριωτικόν λόγον διά νά ἐξυψώσῃ τό φρόνημα τῶν μαχητῶν. Ἐδῶ ἀναφέρει πολλάς ὁμοιότητας, πού παρετήρησεν ὃτι διετηρήθησαν ἀπό τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τοῦ 1821. Ἀφοῦ προσεκύνησαν τά ἱερά λείψανα ἁγίων, οἱ μαχηταί ἐστόλισαν τήν κόμην των μέ εὐλογημένα φύλλα δάφνης ὡς ἀκριβῶς τό πανάρχαιον Ἑλληνικόν ἒθιμον. Ἂλλο παλαιότατον ἒθιμον ἦτο ὃτι ἐξυρίζοντο, ἐπεριποιοῦντο τά μαλλιά των καί ἐφόρουν λευκά ῥοῦχα. Πράγματι λέγει ὁ Voutier εὑρισκόμενος κάποιος εἰς τό Ἑλληνικόν στρατόπεδον πρό τῆς μάχης, «πιστεύει ὃτι βλέπει τούς Σπαρτιάτας τήν παραμονήν τῆς μάχης τῶν Θερμοπυλῶν».
Ὃταν ἢρχισε τό βράδυ ἡ Ἑλληνική ἐφόρμησις, δυστυχῶς δέν εἶχε καί πάλιν τά ἀποτελέσματα πού ὃλοι οἱ ἀγωνισταί ἀνέμενον. Διατί; Ἐξ αἰτίας ἑνός τῶν μεγάλων κακῶν τῆς Ἑλληνικῆς Φυλῆς. Ὂχι βεβαίως ὃλων τῶν Ἑλλήνων. Ἀλλά κάποιων κακῶν καί ἀνηθίκων ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι κατεπρόδωσαν τήν σχεδιαζομένην ἐπίθεσιν! Οἱ Τοῦρκοι τούς ἀνέμενον καί ὃταν οἱ Ἓλληνες ἐπετέθησαν ὃλα τά σημεῖα τῶν συμπλοκῶν, ὡς διά μαγείας αὐτομάτως ἐφωταγωγήθησαν μέ πυράς. Οἱ ἐπιτιθέμενοι Ἓλληνες κατέστησαν εὐπρόσβλητοι καί εὐάλωτοι. Ὁ Voutier ἀναφέρει εἰς τά Ἀπομνημονεύματά του, ὃτι ὡς ὁ ἲδιος εἶχε προσέξει ἀπό τῆς Ἑλληνικῆς πλευρᾶς δέν ἒπαυσαν νά μεταδίδωνται πρός τούς Τούρκους φωτεινά σινιάλα. Τοῦτο χαρακτηρίζει ὁ Voutier ὡς ἐπονείδιστον πρᾶξιν. Μέ τήν ἐνέργειάν τῶν Ἑλλήνων μαχητῶν προδομένην ἒχασαν τήν ζωήν των πολλοί γενναῖοι πολεμισταί. Μεταξύ αὐτῶν καί ὁ γενναῖος φιλέλλην Γερμανός ὑπολοχαγός Stralendorf.
Κατόπιν αὐτοῦ ὁ Voutier ἀπεφάσισεν, ὃτι δέν θά ἦτο ὀρθόν νά διακινδυνεύσῃ τήν ζωήν καί ἂλλων γενναίων πολεμιστῶν. Ἀφοῦ δέ ἐπληροφορήθη ἀπό ἓνα Ἓλληνα σκλάβον τῶν Τούρκων, ὁ ὁποῖος ηὗρε τήν εὐκαιρίαν νά διαφύγῃ ἀπό τήν Ἀκρόπολιν, ὃτι οἱ Τοῦρκοι δέν ἦσαν εἰς θέσιν νά ἀντέξωσι πέραν τοῦ μηνός ἀκόμη, ἂφησε τήν ἀναγκαίαν φρουράν νά ἐπιτηρῇ τήν ἃλωσιν τῆς Ἀκροπόλεως καί αὐτός μέ τό κυρίως σῶμα τῶν μαχητῶν κατηυθύνθησαν πρός τόν Μαραθῶνα, διά νά ἀντιμετωπίσῃ ἐκεῖ τούς Τούρκους τοῦ Ὀμέρ Βρυώνη, οἱ ὁποῖοι ὁρμώμενοι ἐξ Εὐβοίας προέβαινον εἰς συνεχεῖς ἐπιθέσεις εἰς τήν περιοχήν τοῦ Μαραθῶνος προετοιμάζοντες εὐρυτέραν ἐπίθεσιν.
Τήν 15ην Μαΐου, 1822, γίνεται πρός τούς Τούρκους νέα συμβιβαστική προσπάθεια. Οἱ Τοῦρκοι προσεπάθησαν νά κερδίσωσι χρόνον, κατά τό σύνηθές των. Ἀλλά βεβαίως ἡ κατάστασις των ἦτο ἀφόρητος. Δέν ἠδύναντο νά ἀντέξωσιν ἂλλον.
Ἒτσι τήν 10ην Ἰουνίου, 1822, οἱ Τοῦρκοι ἠναγκάσθησαν νά συνθηκολογήσωσι δεχόμενοι τάς προτάσεις τοῦ Voutier. Κατά τήν περίοδον τῆς πολιορκίας των οἱ μέν Τοῦρκοι ἀπώλεσαν 1340 στρατιώτας των καί ἂμαχον πληθυσμόν, ἐνᾧ οἱ Ἓλληνες 300 μαχητάς. Οἱ Τοῦρκοι, ὡς τούς ἒβλεπεν ἐκ τοῦ μακρόθεν διά τηλεσκοπίου ὁ Voutier, εἶχον φθάσει εἰς τό σημεῖον νά καταστρέφωσι τά μάρμαρα τοῦ σηκοῦ, δηλ. περιβόλου, τοῦ Παρθενῶνος, τά ὁποῖα συνεδέοντο μεταξύ των μέ σίδηρον καί ἒπαιρνον τό μέταλλον, διά νά κατασκευάζωσιν ἀπό αὐτό σφαίρας.
Κατά τήν ἃλωσιν τῆς Ἀκροπόλεως παρατηροῦνται δύο ἀξιομνημόνευτα γεγονότα:
α) Τό πρῶτον ὃτι οἱ Τοῦρκοι εἰσῆλθον εἰς τήν Ἀκρόπολιν τόν Ἰούνιον τοῦ 1456 καί τήν παρέδωσαν καί πάλιν εἰς τούς Ἓλληνας τόν μῆνα Ἰούνιον τοῦ 1822. Ἢτοι τόν ἲδιον μῆνα μετά ἀπό 366 ἒτη.
β) Τό δεύτερον γεγονός εἶναι ὃτι ὁ Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν Διονύσιος, ἦτο ἀνεψιός τοῦ μαρτυρήσαντος ὑπό τῶν Τούρκων Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου Ε΄. Ὃμως ἐδῶ φαίνεται τό ἠθικόν ὓψος τῶν ἐκκλησιαστικῶν ταγῶν τῶν Ἑλλήνων. Πρίν ἀπό τήν παράδοσιν τῆς Ἀκροπόλεως ὁ Ἐπίσκοπος Διονύσιος συνεκάλεσε τούς καπεταναίους καί ὁπλαρχηγούς τῶν Ἑλλήνων, ὡς καί τούς Ἐφόρους τῶν Ἀθηναίων, καί τούς ὣρκισεν ἐπί τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ὃτι θά τηρήσωσι πιστῶς τούς ὃρους τῆς Συνθήκης καί ὃτι δέν θά ἐνοχλήσωσι τούς παραδοθησομένους Τούρκους. Μετά ὑπέγραψε πρῶτος αὐτός τήν Συνθήκην ἀπό Ἑλληνικῆς πλευρᾶς.
Τά ἀνωτέρω ὡς καί τά κάτωθι ἀναφέρονται λεπτομερῶς ὑπό τοῦ ἱστορικοῦ Διονυσίου Σουρμελῆ: Οἱ Ἀθηναῖοι εἰσῆλθον εἰς τήν Ἀκρόπολιν ἐν πομπῇ καί ταύτης προηγεῖτο ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Διονύσιος κρατῶν ἀνά χεῖρας τό Ἱερόν Εὐαγγέλιον. Αὐτόν ἠκολούθουν οἱ Ἐκπρόσωποι τῆς Κυβερνήσεως ὡς καί αἱ πολιτικαί καί στρατιωτικαί ἀρχαί. Ὁ Τοῦρκος Φρούραρχος παρέδωσεν εἰς τόν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν Διονύσιον τό Κλειδί τοῦ Φρουρίου τῆς Ἀκροπόλεως ἐπί ἀργυροῦ δίσκου καί ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τό παρέδωσεν εἰς τόν Ἰωάννην Βλάχον – τόν τοπικόν Ἒφορον τοῦ Πολέμου. Μετά ἐτελέσθη Θεία Λειτουργία πρός τόν Ὓψιστον. Ἀνεπετάσθη δέ τό ἱερόν λάβαρον τοῦ Σταυροῦ ἐπί τῆς Ἀκροπόλεως καί αἱ Ἀθῆναι καί ὃλη ἡ Ἀττική ἦσαν πλέον ἐλεύθεραι. [Σημειωτέον ὃτι τάς διαπραγματεύσεις διεξεπεραίωσεν ὁ τότε Πρόξενος τῆς Αὐστρίας Georg Christian Gropius.]
ΑΙ ΣΦΑΓΑΙ ΤΗΣ ΧΙΟΥ:
Ὁ Olivier Voutier διετάχθη ὃπως ἐπισκεφθῇ ἐπειγόντως τήν Χῖον ἀμέσως μετά τάς σφαγάς. Μᾶς περιγράφει δέ γεμᾶτος θλῖψιν τάς ἀπαισίους σφαγάς πού διέπραξαν οἱ Τοῦρκοι εἰς τήν Νῆσον αὐτήν, ὡς ἀντίποινα διά τάς ἀλλεπαλλήλους ἣττας των εἰς τά διάφορα μέτωπα τῆς Ἐπαναστάσεως ἐν Ἑλλάδι.
Κατ’ ἀρχάς προβαίνει εἰς μίαν περιγραφήν τῆς ὡραιοτάτης Χίου, ὃταν τήν ἐπεσκέφθη διά πρώτην φοράν ὡς νεαρός πυροβολητής ὑπηρετῶν εἰς τό Γαλλικόν πολεμικόν ναυτικόν: «Ἡ Χῖος ἦτο ἓν πλούσιον καί ἀνθηρόν νησί, μέ πεντακάθαρον οὐρανόν, ὡραίους κήπους, ὁλανθισμένας ἐξοχάς καί μέ εὐῲδη ἀέρα ἀπό τά ἂνθη τῶν πορτοκαλεώνων της».
Ὃταν τήν ἐπεσκέφθη ἀμέσως μετά τόν ὂλεθρον πού ἐνέσπειρον εἰς τήν ἂλλοτε ὡραιοτάτην νῆσον αἱ βαρβαρικαί ὀρδαί τῶν Τούρκων μανθάνομεν ἀπό τόν Olivier Voutier, ὃτι ἀπό τάς 75.000 τῶν κατοίκων τῆς Νήσου, ἒμεινον ἐν ζωῇ μόνον περί τάς 3000! Φαντασθῆτε! Μόνον 3000, ἢτοι τό 4% τοῦ πληθυσμοῦ της! Ἀπό τόν πληθυσμόν της 23.000 ἐσφαγιάσθησαν καί ἐκ τῶν 47.000 ἂλλοι μέν ἦσαν πληγωμένοι ἢ ἠκρωτηριασμένοι, καί ἂλλοι ᾐχμαλωτίσθησαν διά νά γίνωσι σκλάβοι. Ἀπό τούς ἐναπομείναντας ἐν ζωῇ καθημερινῶς ἀπέθνησκον ἀπό τήν ἐπιδημίαν πού ἐνέσκηψεν εἰς τήν Νῆσον ἀπό τά πτώματα πού παρέμενον ἂταφα, ἐφ’ ὃσον ἦτο ἀνθρωπίνως ἀδύνατον οἱ ἐναπομείναντες ἐν ζωῇ ὃλων τῶν ἡλικιῶν, νά θάψωσι τάς 23000 σφαγιασθέντας ἀτάφους.
Ὁ Voutier τονίζει ἐπί λέξει: «Τό αἷμα πού ἐχύθη εἰς τήν Χῖον ἐστιγμάτισε τούς Τούρκους μέ τήν Εὐρωπαϊκήν κατακραυγήν ἐναντίον των… Ἡ ὀμορφότερη νῆσος ἐρημάχθη, τά σπίτια ἐκάησαν, ὁλόκληρος ὁ πληθυσμός ἐσφαγιάσθη, τά παιδιά τά ἐτσάκισαν στίς πέτρες, αἱ ἐκκλησίαι ἐσυλήθησαν, τά ὀστᾶ τῶν νεκρῶν ἐπετάχθησαν εἰς τούς δρόμους καί διεπράχθησαν χιλιάδες φρικαλεότητες ἂνευ προηγουμένου». Αὐτά τά εἶδεν ἰδίοις ὂμμασι καί περιέγραψεν ὁ Γάλλος στρατιωτικός. [Σημείωσις ὁμιλοῦντος: Καί ἒχωσι σήμερον τό θρᾶσος οἱ Ἐρντογάν καί ὁ Τσαβούσογλου νά ὁμιλῶσιν ἀκόμη ὃτι αἱ Ἑλληνικαί Νῆσοι τούς ἀνήκουν! Διά νά κατασφάξωσι μήπως καί πάλιν τούς ἀθώους πληθυσμούς τῶν Ἑλληνικῶν Νήσων; Ἒχασαν πλέον καί τήν ἐντροπήν καί κάθε ἲχνος συνειδήσεως!]
Κατ’ ἀντίθεσιν, ἂς κυττάξωμεν τό ὑπέροχον πνεῦμα πολιτισμοῦ τῶν Ἑλλήνων! Μετά τήν κατάληψιν τῆς Κορίνθου καί τῶν Ἀθηνῶν, ἡ ἐκεῖ ἐγκατασταθεῖσα προσωρινή Κυβέρνησις τῆς Ἑλλάδος διεκήρυξεν εἰς τά ἂρθρα της, ὃτι οἱ Τοῦρκοι θά ἀντιμετωπίζωνται ὡς αἰχμάλωτοι πολέμου, ὡς ἀκριβῶς ἠκολουθεῖτο ἡ παράδοσις αἰχμαλώτων εἰς Εὐρώπην. Μάλιστα δέ ὁ Voutier ἀναφέρει τό περιστατικόν, κατά τό ὁποῖον ἡ Ἑλληνική Κυβέρνησις δέν ἐδίστασε νά καταδικάσῃ εἰς θάνατον τήν 28ην Μαΐου, 1822, ἓνα Ἓλληνα, ὁ ὁποῖος εἶχε σκοτώσει ἓνα Τοῦρκον αἰχμάλωτον μετά ἀπό καυγάν, ὁ ὁποῖος συνέβη μεταξύ των.
Τά Ψαρά: Μετά τήν ἀπεχθῆ συμπεριφοράν τῶν Τούρκων εἰς τήν Χῖον, οἱ Ψαριανοί ναυτικοί ἀνέλαβον νά περιέρχωνται τάς ἀκτάς τῆς Χίου, κυρίως τάς δυτικάς, διά νά ἐντοπίσωσι κάποιους ἐπιζῶντας διά νά τούς διασώσωσι. Τό ἲδιον ἒπραττε καί ὁ Τουρκικός στόλος, οἱ Τοῦρκοι βεβαίως διά νά σφάξωσι τούς εὑρισκομένους εἰς τήν θάλασσαν καί παλαίοντας μέ τά κύματα διαφυγόντας τῆς μανίας των Χιώτας …
Τήν 7ην Ἰουνίου 1822 ἐνεφανίσθη καί πάλιν εἰς τό Αἰγαῖον ὁ Τουρκικός στόλος μέ τήν ναυαρχίδα του ὑπό τόν Καπουδάν Πασᾶ Καρά Ἀλῆ καί μέ πλῆθος τουρκικῶν πολεμικῶν, πού συνώδευον τήν Ναυαρχίδα των. Ἐπί κεφαλῆς τῶν Ψαριανῶν ἦτο ὁ Κωνσταντῖνος Κανάρης, ὁ ὁποῖος ἐπηδαλιουχοῦσε τό ἓν ἐκ τῶν δύο πυρπολικῶν, ἐκεῖνο τό ὁποῖον προωρίζετο διά τήν Τουρκικήν Ναυαρχίδα. Τό ἓτερον πυρπολικόν ὑπό τόν Ὑδραῖον Πιπῖνον προωρίζετο διά τήν ὑποναυαρχίδα. Μέ διαφόρους ἑλιγμούς των οἱ Ψαριανοί ἐξεγέλασαν τούς Τούρκους, ὃτι δῆθεν τά μικρά πλοῖα των παρεσύροντο ἀπό τά θαλάσσια ῥεύματα τῆς περιοχῆς καί τόν ἰσχυρόν ἂνεμον πού ἒπνεεν. Ἒτσι τό βράδυ προσήγγισαν τά δύο μεγάλα Τουρκικά πολεμικά. Ἡ ἐπιχείρησις ὑπῆρξε πλήρως ἐπιτυχής μέ τήν ἀνατίναξιν τῆς ναυαρχίδος, ἀφοῦ ὁ Κωνσταντῖνος Κανάρης προσέδεσεν ἐπιτυχῶς τό πυρπολικόν του εἰς τήν Τουρκικήν ναυαρχίδα καί τήν ἀνετίναξεν αὒτανδρον. Ὁ Καπουδάν-πασᾶς, οἱ ἀξιωματικοί τοῦ πλοίου καί 2286 Τοῦρκοι ναῦται κατεκάησαν καί τά κλεμμένα λάφυρα ἀπό τάς συνεχεῖς λεηλασίας κατεποντίσθησαν, μαζί καί τό γενικόν ταμεῖον τοῦ Τουρκικοῦ στόλου. [Ὃσον ἀφορᾷ τήν ὑποναυαρχίδα, τό ἓτερον Ἑλληνικόν πυρπολικόν, τό ὁποῖον τήν κατεδίωξεν, αὐτό τῆς ἐπέφερε πολλάς ὑλικάς ζημίας, ὃμως οἱ Τοῦρκοι ἀπεμάκρυνον τό πυρπολικόν ἐγκαίρως καί ἀπέφυγον τόν καταποντισμόν της.]
Λάμπης Κωνσταντινίδης
Τέλος Τέταρτου Μέρους
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 24/11/2022 #ODUSSEIA #ODYSSEIA