Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ OΣΙΟΥ ΤΟΥ ΛΗΞΟΥΡΙΟΥ ΠΑΠΑ ΜΠΑΣΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΩΖΟΜΕΝΕΣ ΕΛΑΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Συνεχίζοντας βρίσκουμε ελαιογραφία -και αυτή ανυπόγραφη- στην προσεισμική οικία του παλαιού ιατρού Γεωργίου Ρουχωτά  -και νυν οικία Δημοσθένη Ρουχωτά- στο χωριό Δεματορά της Πάλλης. Η ύπαρξη της ελαιογραφίας στην οικία αυτή δεν είναι τυχαία δεδομένου ότι ο Παπά Μπασιάς είχε δεσμούς συγγενείας με την οικογένεια αυτή. Στην ελαιογραφία αυτή ο Όσιος παρουσιάζεται από τη μέση και πάνω χωρίς χέρια με γερμένο το κεφάλι δεξιά (χαρακτηριστικό των περισσότερων ελαιογραφιών) φορώντας καλυμμαύκι. Χαρακτηριστικό της ελαιογραφίας αυτής είναι η θλιμμένη έκφραση του Παπά Μπασιά που δείχνει ότι είναι δακρυσμένος.

Οι επόμενες ελαιογραφίες που βρέθηκαν κατά την έρευνά μας ευρίσκονται στην διασωθείσα προσεισμική οικία Μαρίνου Γερουλάνου, διαπρεπούς χειρουργού, Ακαδημαϊκού και συγγενούς του Οσίου. Συγκεκριμένα βρίσκονται δυο ελαιογραφίες ενυπόγραφες στο κελί του Παπά Μπασιά -που αποτελεί και μέρος της παραπάνω οικίας η οποία διασώζεται έως σήμερα από την οικογένεια Γερουλάνου-. Τα έργα αυτά φέρουν την υπογραφή του σπουδαίου Ληξουριώτη αγιογράφου και Ιερομονάχου Παρθενίου Λουκέρη . Ο αγιογράφος αυτός εικονίζει τον Παπά Μπασιά ακολουθώντας πιστά συγκεκριμένη φωτογραφία του Οσίου που τον παρουσιάζει καθισμένο κρατώντας με τα δυο του χέρια το Ιερό Ευαγγέλιο στη περιοχή εμπρός από την κοιλιακή χώρα. Η συγκεκριμένη φωτογραφία, πιθανόν γύρω στο 1880, από το Φωτογράφο Γ. Θέμελη στάθηκε οδηγός για τις μετέπειτα αγιογραφήσεις του Οσίου από τον ίδιο καλλιτέχνη. Η μια αγιογραφία παρουσιάζει τον Όσιο να ευλογεί με το δεξί του χέρι έχοντας το κεφάλι στη συνήθη μικρή κλίση προς τα δεξιά, φέρει δε πάνω δεξιά ενυπόγραφα με κόκκινη γραφή (χαρακτηριστικό του αγιογράφου Παρθενίου Λουκέρη) το όνομα του Οσίου ως «Ο παπά Μπασιάς». Η άλλη δε ακολουθεί πιστά τη δομή της φωτογραφίας που ήδη έχει αναφερθεί με επιπρόσθετα την επιγραφή που ενημερώνει για το σκοπό και τη δαπάνη του έργου: «Ἡ εικών αὕτη ἐγίνετο διά δαπάνης Ἐλένης Σ. Ἀραβαντινοῦ εἰς ἔνδειξιν σεβασμοῦ 1912».

Επίσης η ευρισκόμενη εικόνα που φυλάσσεται στο αρχονταρίκι της Ιεράς μονής Αγίου Σπυρίδωνος στον Πλατύ Αιγιαλό στα βόρεια του Ληξουρίου, ενυπόγραφη από τον Παρθένιο Λουκέρη με εμφανή τη φθορά του χρόνου, ακολουθεί και αυτή τον τύπο της φωτογραφίας και στο επάνω μέρος δεξιά φέρει τη φράση «Ο παπᾶ Μπασιᾶς ἐφημέριος Πλατύ Αἰγιαλοῦ». Την υπογραφή του αγιογράφου ακολουθεί η χρονολογία 1912 με κόκκινη μελάνη. Αξίζει να αναφέρουμε ότι και στις δυο τελευταίες εικόνες του αγιογράφου Λουκέρη οι οποίες ακολουθούν πιστά την μεταφορά της φωτογραφίας, οι υπογραφές γίνονται με κόκκινο χρώμα ενώ οι τίτλοι με άσπρο.

Το 1967 ο αξιόλογος αγιογράφος Λουκέρης αγιογραφεί τον Όσιο φεύγοντας από την γνωστή στάση -όπως περιγράφηκε παραπάνω- και παρουσιάζοντας τον Παπά Μπασιά χωρίς καλυμμαύκι με πλήρη την Ιερατική στολή (φελόνι, πετραχήλι, στιχάρι και επιμάνικα) κρατώντας στο αριστερό χέρι το Ευαγγέλιο ενώ με το δεξί ευλογεί. Στην αγιογράφηση διατηρεί τα χαρακτηριστικά του προσώπου τα οποία σε όλες τις σωζόμενες αγιογραφήσεις του είναι σχεδόν ίδια και έτσι ο πιστός νιώθει ότι βλέπει τον Όσιο ζωντανό μπροστά του.

Αξίζει να γίνει αναφορά και στην προσωπογραφία του παπά Μπασιά που βρίσκεται στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο του Αγίου Ανδρέα της Ιεράς Μητροπόλεως Κεφαλληνίας. Η προσωπογραφία αυτή είναι πιο μικρή από τις άλλες, ανυπόγραφη και σύμφωνα με τον Διευθυντή του Μουσείου κ. Κωνσταντίνο Στάβερη πρέπει να έγινε όταν ο παπά Μπασιάς ήταν στη ζωή. Ο κ. Στάβερης τη χρονολογεί στις αρχές της δεκαετίας του 1870 και διατυπώνει τη γνώμη πως ίσως να ανήκε στη μοναχή Θεοφάνη Τυπάλδου Πρόντζα, που μόνασε στο μοναστήρι αυτό και ήταν συγγένισσα του Οσίου Παναγή. Πρέπει δε η συγκεκριμένη προσωπογραφία να ήταν παλαιότερα σε τελάρο και έπειτα την μετέφεραν σε κάδρο με αποτέλεσμα να την προσαρμόσουν κόβοντας από τις τέσσερις πλευρές κομμάτια. Είναι δε έργο θαυμάσιο και εικονίζει τον Όσιο Παναγή από τη μέση και πάνω κρατώντας το κόκκινο Ευαγγέλιο (πρόκειται για αυτό που ήταν στον ναό του Άγιου Σπυρίδωνα στο Ληξούρι) και ένα κομποσκοίνι το οποίο υπάρχει μόνο σε αυτή την ελαιογραφία και δεν συναντάται πουθενά αλλού.

Η φωτεινότητα και η γλυκύτητα του προσώπου του Οσίου βεβαιώνει ότι η προσωπογραφία αυτή πρέπει να είναι η παλαιότερη από όλες, τουλάχιστον από τις έως σήμερα γνωστές.

Στη προθήκη του Μουσείου που εκτίθεται η ελαιογραφία υπάρχει δίπλα και το άσπρο πουκάμισο του Οσίου Παπά Μπασιά με τα αρχικά γράμματα Π. Μ. Τ. 

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός