αρχιστράτηγος είναι τους ιερείς και προφανώς δεν το κάνει τυχαία, καθώς η Εκκλησία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο. Κατ’αρχήν ας μην ξεχνάμε τον σημαντικό εθνικό ρόλο του (μετέπειτα άγιου) Κοσμά του Αιτωλού (1714 – 1779) Παρακινούσε με θέρμη τους Ορθοδόξους Χριστιανούς να ιδρύσουν σχολεία που θα διδάσκουν την ορθοδοξία Εκτός από τη σημασία της Ελληνικής γλώσσας ο Κοσμάς ο Αιτωλός αναφέρεται συχνά και στο «ποθούμενο», που ήταν η απελευθέρωση του γένους. Οι Ευγένιος Βούλγαρης, Νικηφόρος Θεοτόκης, Μεθόδιος Ανθρακίτης, Ιώσηπος Μοισιόδαξ, Βενιαμίν Λέσβιος, Δανιήλ Φιλιππίδης, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Θεόκλητος Φαρμακίδης, Άνθιμος Γαζής, Νεόφυτος Βάμβας, συμπληρώνουν την χορεία των επιφανών εκπροσώπων του Ελληνικού διαφωτισμού
Την 1η Μαρτίου 1821, που φθάνουν στην Κωνσταντινούπολη τα νέα για τον ξεσηκωμό του Υψηλάντη και των λιγοστών ανδρών του στις Παραδουνάβιες περιοχές, ο Προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας Γρηγόριος Ε’ συγκαλεί την Ιερά Σύνοδο, προκειμένου να πείσει τον σουλτάνο ότι το Πατριαρχείο παραμένει πιστό στην υποταγή του. Καταδικάζει τις ενέργειες του «αλαζόνα και δοξομανή» Υψηλάντη και χαρακτηρίζει την Επανάσταση «έργον μιαρόν, θεοστυγές και ασύνετον». Ο αφορισμός δεν έπεισε τον Σουλτάνο για το ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Στις 10 Απριλίου 1821 απαγχονίστηκε ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ μπροστά στην πόρτα του Πατριαρχείου και ο νεκρός του υπέστη τις ασχημότερες πράξεις. Το σκήνωμά του διαπομπεύτηκε στους δρόμους της Πόλης και μετά από τρεις ημέρες ρίφθηκε στη θάλασσα. Οι πρόκριτοι και πολλοί άλλοι ιεράρχες θανατώθηκαν αλληλοδιαδόχως: την ίδια ημέρα έλαβε χώρα ο απαγχονισμός των αρχιερέων Αθανασίου Νικομηδείας, Ευγενίου Αγχιάλου και Διονυσίου Εφέσου. Στις 3 Ιουνίου 1821, έλαβαν χώρα στην Κωνσταντινούπολη οι απαγχονισμοί των υπόλοιπων φυλακισμένων μητροπολιτών σε διαφορετικό σημεία της Κωνσταντινούπολης: του μητροπολίτη Αδριανουπόλεως Δωροθέου στο Μέγα Ρεύμα, του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ιωσήφ στο Νεοχώρι, του μητροπολίτη Τυρνόβου Ιωαννικίου στο Αρναούτκιοϊ, και τέλος του μητροπολίτη Δέρκων Γρηγορίου στα Θεραπειά. Υπάρχουν πολλά ονόματα αρχιερέων που συμμετείχαν δυναμικά στην Επανάσταση, όπως ο Γερμανός, ανιψιός του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ και Επίσκοπος Παλαιών Πατρών, Ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ’ ήταν κληρικός και ενεργό μέλος στη Φιλική Εταιρία. Αποτέλεσε εις εκ των ηγετών της Ελληνικής Επανάστασης. ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Διονύσιος, ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, ο πρώτος επίσκοπος που σκοτώθηκε σε μάχη κατά την Επανάσταση του 1821 κ.ά. Πολλοί πέθαναν στις φυλακές, όπως ο Ναυπλίας και Άργους Γρηγόριος Καλαμαράς, ή απαγχονίστηκαν, όπως ο Αδριανουπόλεως Δωρόθεος. Στην Κρήτη, στο άκουσμα της Επανάστασης, σφαγιάστηκε ο Μητροπολίτης Κρήτης Γεράσιμος Παρδάλης και οι περισσότεροι αρχιερείς. Στο τέλος, έμεινε μόνο ο Αρκαδίας Νεόφυτος, που πέθανε, λίγο μετά, από πανώλη, και έτσι η Εκκλησία Κρήτης έμεινε ακέφαλη. Όσον αφορά στον κατώτερο κλήρο, οι απλοί ιερείς συμμετείχαν ενεργά στον Αγώνα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Επίσης, η εκκλησία αποτέλεσε κινητήριο δύναμη του αντιστασιακού αγώνα, καθώς οι κληρικοί ήταν επικεφαλής των εξεγέρσεων. Συνέστησαν ένοπλα σώματα και θυσιάστηκαν προσωπικά και περιουσιακά για την επανάσταση. Παρά την σημαντική τους δράση, πολλοί από τους κληρικούς έχασαν την ζωή τους στο πεδίο της μάχης και άλλοι βασανίστηκαν από τους Τούρκους. Ο Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας), πρωτοπαλίκαρο της επανάστασης του 1821, ήταν ίσως το πιο τρανταχτό παράδειγμα μαχόμενου κληρικού του Αγώνα. Αποτέλεσε αρχιμανδρίτης και εκτέλεσε ηγετικά καθήκοντα στις δράσεις και την εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας. Συνέπραξε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Συνέλευση της Βοστίτσας, και όρισε την έναρξη της επανάστασης στον Μοριά, στις 25 Μαρτίου 1821. Το 1825 όμως, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στη μάχη στο Μανιάκι, κατά των δυνάμεων του Αιγύπτιου στρατηγού Ιμπραήμ. Ο Ιμπραήμ επαίνεσε το θάρρος του. Ο μητροπολίτης Σάμου Κύριλλος Β’ αποτέλεσε μαθητής του Κοσμά του Αιτωλού. Δεν δίστασε ακόμα ο ίδιος να αναλάβει τα ηνία του επαναστατικού αγώνα, φορώντας φουστανέλα και βαστώντας στα χέρια τα όπλα. Στάθηκε απέναντι στον εχθρό και τον πολέμησε με τιμιότητα και γενναιότητα .Ας μην λησμονούμε τον ηρωικό θάνατο του Αθανάσιου Διάκου. Αθροιστικά ένα σύνολο 73 επωνύμων αρχιερέων μαρτυρούνται να έλαβαν ενεργό μέρος στις διάφορες φάσεις του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων από όλα τα διαμερίσματα της Ελλάδος.
Η συμμετοχή του Κλήρου στην Επανάσταση υπήρξε τόσο χαρακτηριστική που φαίνεται ακατανόητη στον σύγχρονο Κεφαλλονίτη κοσμοκαλόγερο Κοσμά Φλαμιάτο (1786-1852), επειδή ακριβώς κάποιοι «Επίσκοποι και άλλοι εκ του Κλήρου της Ανατολής εφάνησαν οπλοφορούντες εις το στάδιον του κατά των Οθωμανών πολέμου, φαινόμενον όλως μοναδικόν, αλλόκοτον και αποτρόπαιον εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν».
Η Εκκλησία είναι ξεκάθαρο πως βρίσκεται παρούσα σε όλη την διάρκεια του Αγώνα για την Ελευθερία και όσο και αν εμποδίζει κάποιους να αναπτύξουν το αφήγημα τους, η κοινή λογική δεν μπορεί ούτε να διαγραφεί, ούτε και να υποτιμηθεί. Η Εκκλησία ήταν εκεί και αποτέλεσε το λίκνο, την τροφό και φρουρό της συνείδησης του Έθνους μας.
ΥΓ: Δαμασκηνός Ηγούμενος προς Ιμπραήμ-Πασά
Υψηλότατε αρχηγέ των οθωμανικών αρμάτων χαίρε,
«Ελάβομεν το γράμμα σου και είδαμεν τα όσα γράφεις, ηξεύρομεν πώς είσαι εις τον κάμπον των Καλαβρύτων πολλάς ημέρας και ότι έχεις όλα τα μέσα του πολέμου, ημείς δια να προσκυνήσωμεν είναι αδύνατον, διότι ήμεθα ορκωμένοι εις την πίστιν μας ή να ελευθερωθώμεν, ή να αποθάνωμεν πολεμούντες, και κατά το αϊνί μας (πίστη μας) δέν γίνεται να χαλάση ο Ιερός όρκος της πατρίδος μας. Σε συμβουλεύομεν όμως να υπάγης να πολεμήσης άλλα μέρη, διότι αν έλθης εδώ να μας πολεμήσης και μας νικήσης δέν είναι μεγάλον κακόν, διότι θα νικήσης παπάδες, αν όμως νικηθής, το όποιον ελπίζομεν άφευκτα με την δύνσμιν του Θεού, διότι έχομεν και θέσιν δυνατήν και θα είνε εντροπή σου, και τότες οι Έλληνες θα εγκαρδιωθούν και θα σε κυνηγούν πανταχού. Ταύτα σε συμβουλεύομεν και ημείς και κάμε ως γνωστικός το συμφέρον σου, έχομεν και γράμματα από την βουλήν και ερχιστράτηγον Θ. Κολοκοτρώνην, ότι εις πάσαν περίστασιν πολλήν βοήθειαν θα μας στείλουν, παλληκάρια και τροφάς, και ότι ή θα ελευθερωθώμεν τάχιστα ή θα αποθάνωμεν κατά τον Ιερόν όρκον τής πατρίδος μας.
Δαμασκηνός ο Ηγούμενος και συν οι εμοί παπάδες και καλόγηροι».
Τη 21 Ιουνίου 1827 Μεγασπήλαιον.
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ,18/4/2021 #ODUSSEIA #ODYSSEIAÂ