Το ριζοσπαστικό κίνημα και οι αγώνες του λαού μας έφεραν το ποθητό αποτέλεσμα της Ένωσης. Δεκαπενταύγουστο του 1849 ο Παπα-ληστής, κατά κόσμον Ιερέας Γρηγόριος Ζαπάντης-Νοδάρος, ξεσήκωνε το εκκλησίασμα στη Σκάλα Κεφαλονιάς με τούτα τα λόγια στο αντίδωρο: «Ευλογία Κυρίου και Ένωση (προσδοκώντας την ένωση των Επτανήσων με τη μητέρα Ελλάδα) αντί του καθιερωμένου «Ευλογία Κυρίου και Έλεος». Ο Παπαληστής απαγχονίζεται και οι ριζοσπάστες Ζερβός και Μομφεράτος εξορίζονται προς παραδειγματισμό για να κλείσουν τα στόματα. Η λαϊκή μούσα θα πει τον τελευταίο λόγο για τους επαναστάτες και τους αγώνες για την Ένωση. «Κι αν τον Παπά κρεμάσανε και τον ληστή το Βλάχο, εγώ εις τα παπούτσα μου, τους Άγγλους ούλους γράφω»
1.1-Στις 14 Νοεμβρίου 1863 στο Λονδίνο υπογράφεται η Συνθήκη της Ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα χωρίς την παραμικρή συμμετοχή των Επτανησίων, αλλά και της Ελλάδος . Η Συνθήκη για την Ένωση έδινε τέλος στη βρετανική κατοχή στα Επτάνησα. Η πολυπόθητη αυτή ημέρα οφείλεται αποκλειστικά στους αιματηρούς αγώνες των Επτανησίων και ιδίως των Ριζοσπαστών για την Ένωση της Επτανήσου με τη Μητέρα Ελλάδα .
Η απόφαση των Άγγλων να φύγουν από τα Επτάνησα δεν υπήρξε «δωρεά» , όπως θέλουν να υποστηρίξουν αγνοώντας τα πραγματικά ιστορικά στοιχεία. Όπως προκύπτει από τα Πρακτικά του Βρετανικού Κοινοβουλίου στις αγορεύσεις των Gladstone, Gray, Maguire οι Άγγλοι ήθελαν να εξυπηρετήσουν μετά το επικείμενο άνοιγμα της διώρυγάς του Σουέζ άλλα πιο σημαντικά γεωστρατηγικά τους συμφέροντα(Κύπρος, Κρήτη κλπ.). Η Βρετανία, ήταν μία δύναμη που δεν ήθελε επ’ ουδενί μια αλλαγή στο status quo της Ανατολικής Μεσογείου. Ο δρόμος προς τις Ινδίες έπρεπε να παραμείνει πάσει θυσία και αποκλειστικά μια βρετανική υπόθεση. Τα Επτάνησα δεν είχαν πια τον γεωστρατηγικό ρόλο που είχαν στο παρελθόν ,τώρα το ενδιαφέρον των Άγγλων ήταν η διατήρηση του δρόμου της Ανατολής.
Στην συνθήκη τέθηκαν σκληροί όροι από τους Άγγλους : Οι όροι ήταν:
Α)Η οριστική ειρήνη με την Τουρκία. Εγκατάλειψη κάθε υποκίνησης, στήριξης, η βλέψεως ανεξαρτησίας, απελευθέρωσης, υπόδουλων Ελληνικών περιοχών.
Επισημαίνω τις ευθείες επιφυλάξεις των μεγάλων Κεφαλλήνων ριζοσπαστών Ηλία Ζερβού Ιακωβάτου και Ιωσήφ Μομφερράτου κατά της πολιτικής των αποχωρούντων «προστατών», οι οποίοι ήταν υποστηρικτές της ακεραιότητας της Οθωμανικής αυτοκρατορίας
Β)Εκλογή βασιλέα που θα μπορούσε να εγγυηθεί μια τέτοια πολιτική. Κυβέρνηση μοναρχική. Ο βασιλιάς να είναι συνταγματικός.
Γ)Η καταστροφή των Κερκυραϊκών φρουρίων και η ουδετερότητα της Κέρκυρας και των Παξών.
Η ανατίναξη των φρουρίων της Κέρκυρας ήταν μια επαίσχυντη πράξη των Άγγλων , γιατί έπρεπε να μείνει ανοχύρωτη και ανυπεράσπιστη, γεγονός λίγο γνωστό πανελληνίως, το οποίο στιγμάτισε με ξεχωριστό τρόπο ο Γερ. Μαρκοράς στο ποίημά του «Τα κάστρα μας», για τη μεγάλη απώλεια που αμαύρωσε τη χαρά του κερκυραϊκού λαού. Γράφει χαρακτηριστικά και πολύ ρεαλιστικά σε μία στροφή του:
[…] Η φιλόνομη Αγγλία
τέτοια δόξα των Τούρκων φθονάει,
ξαρματώνει, ερημάζει, χαλάει,
πριν αφήσει τη μαύρη μας γη.
1.2.- Η Συνθήκη αυτή επέβαλε όμως και άλλα αβάστακτα βάρη στους Επτανήσιους: Το Ελληνικό Κράτος υποχρεωνόταν να αυξήσει την ετήσια βασιλική χορηγία του εκλεκτού των Δυνάμεων Βασιλιά Γεωργίου του Α’ κατά 10.000 στερλίνες, ποσό που θα προερχόταν από τα δημόσια έσοδα των Επτανήσων! Επίσης θα τροποποιούνταν μέσα σε 15 χρόνια μετά την Ένωση τα ειδικά προνόμια που είχαν παραχωρηθεί στους Επτανήσιους από την αποικιακή κυβέρνηση της Μ. Βρετανίας για το εμπόριο και τη ναυσιπλοΐα. Και, πλην όλων αυτών, υποχρεωνόταν η Ελληνική Κυβέρνηση να αναλάβει το κόστος των συντάξεων («διά βίου») και αποζημιώσεων όλων των Βρετανών υπηκόων, που εργάζονταν στις υπηρεσίες της Ιόνιας Πολιτείας και έχαναν την εργασία τους λόγω λήξεως της βρετανικής εξουσίας. ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΗΛΘΑΝ ΚΑΙ ΕΦΥΓΑΝ ΣΑΝ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ ΑΠ’ ΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ.
1.3.-Τα μεγάλα ζητήματα που ανέκυψαν μετά την Ένωση ήταν η πλήρης Αφομοίωση των Επτανησίων στην Ελλάδα και το Εκκλησιαστικό ζήτημα . Στα μεγάλα νησιά (Κέρκυρα, Λευκάδα, Ζάκυνθος ,Κεφαλλονιά) οι ισχυροί οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες (οι παλιοί φίλοι της Αποικιοκρατίας) δηλαδή οι γαιοκτήμονες και οι αριστοκράτες προέβαλαν ισχυρή αντίσταση που έχει καταγραφεί σε αλλεπάλληλα δημοσιεύματα του τοπικού τύπου .στην αφομοίωση των Επτανησίων με την εφαρμογή κυρίως του νομοθετικού καθεστώτος της υπολοίπου Ελλάδας. Ο νόμος ΡΝ’ «Περί εισαγωγής εν Επτανήσω τής εν τω λοιπώ Βασιλείω ισχυούσης νομοθεσίας» με τα 20 άρθρα του (ΦΕΚ 12Α/2-2-1866) εισήγαγε στα Επτάνησα τη νομοθεσία που ίσχυε στην υπόλοιπη Ελλάδα και έτσι σιγά σιγά ανατράπηκε το καθεστώς που ίσχυε έως την Ένωση, με εξαίρεση ελάχιστα ζητήματα, όπως το καθεστώς των δασών στα Επτάνησα, στα οποία δεν υφίσταται ιδιοκτησία του Δημοσίου.
Το εκκλησιαστικό ζήτημα που ανέκυψε για την εκκλησιαστική ένωση των Επτανήσων και της Ελλάδος, ένα ζήτημα που προέκυψε αμέσως μετά την πολιτική ένωση των Ιονίων Νήσων με το ελληνικό κράτος (1864, με Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη, του 1866, προχώρησε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως στην προσάρτηση των αντίστοιχων εκκλησιαστικών επαρχιών στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος.
1.4.- Τα πρώτα χρόνια μετά την Ένωση η κατάσταση δεν ήταν καθόλου εύκολη για τους Επτανήσιους. Συνέχισε να ισχύει για κάποιο χρονικό διάστημα η Ιόνιος φορολογία, στην οποία προστέθηκαν και οι φόροι του νέου κράτους, ενώ βεβαίως ίσχυαν και οι παλαιοί. Επιβλήθηκε ειδικός εισαγωγικός-εξαγωγικός φόρος επί των προϊόντων από και προς την λοιπή Ελλάδα . Δημόσια Ιδρύματα έκλεισαν λόγω ελλείψεως χρηματοδοτήσεως από το Κράτος και η παρουσία του Ελληνικού Κράτους στα Επτάνησα ήταν υποβαθμισμένη: Τα περισσότερα Δικαστήρια έκλεισαν (Ληξουρίου, Ιθάκης, Παξών, Λευκάδος και Κυθήρων), η αστυνομική δύναμη μειώθηκε και τα αστυνομικά καταστήματα περιορίστηκαν, ενώ πολλά δημόσια κτήρια υπολειτουργούσαν χωρίς προσωπικό. Ήλθαν από την υπόλοιπη Ελλάδα δημόσιοι υπάλληλοι, ενώ οι ντόπιοι αρκετά μορφωμένοι δεν χρησιμοποιήθηκαν, ούτε διορίστηκαν. Τα Επτάνησα αποτελούσαν πλέον τμήμα ενός εξαθλιωμένου οικονομικά, «υπό πτώχευση», κράτους, το οποίο προσπαθούσε να αντλήσει οικονομικούς πόρους από τα Ιόνια νησιά, με αποτέλεσμα οι πολίτες να αντιμετωπίζουν τις ανάλογες δυσβάστακτες συνέπειες.
1.5.-Εξαιτίας και της εσφαλμένης «πολιτικής» της Ελληνικής Πολιτείας, ακολούθησε η υποχρηματοδότηση της Ιονίου Ακαδημίας στην Κέρκυρα και η «αφαίμαξη» του διδακτικού της προσωπικού με σκοπό να στελεχωθεί το Πανεπιστήμιο Αθηνών, γεγονότα που οδήγησαν τελικά στην έγκριση του Νόμου ΡΗ’ του 1865,6 ΦΕΚ 61/29.12.1865, Τεύχος A‘ (ένα χρόνο μετά την Ένωση) και στην κατάργηση της Ιονίου Ακαδημίας και των άλλων σχολών της Επτανήσου.
Mε τον Νόμο ΡΗ'(ΦΕΚ 61/21121865) «καταργούνται α) το Αρχοντείον της Παιδείας εν Επτανήσω, β) η Ιόνιος Ακαδημία, γ) το εν Κερκύρα Ιεροσπουδαστήριον, δ) το εν Κερκύρα Γυμνάσιον, ε) τα Λύκεια Κερκύρας, Παξών, Λευκάδος, Ιθάκης, Κεφαλληνίας, Ζακύνθου και Κυθήρων».
Είναι πρωτοφανές τα Ιδρύματα που φώτισαν τα Επτάνησα και την Ελλάδα έδωσαν προσωπικότητες διεθνούς κύρους να καταργούνται από το Ελληνικό Κράτος! Η κατάργηση της Ακαδημίας απετέλεσε διεθνή πρωτοτυπία στο πεδίο της οπισθοδρόμησης και εθνικής ντροπής. Την ίδια εποχή ενώθηκαν Ιταλικά και Γερμανικά κράτη αλλά κανενός δεν καταργήθηκε το πανεπιστήμιο. Μόνο η Ελλάδα έδειξε ηροστράτειο μανία κατά της Ιονίου Ακαδημίας, αφού φρόντισε πρώτα να προσελκύσει με δόλο τους φοιτητές στην Αθήνα εγγράφοντας τους χωρίς εξετάσεις και διορίζοντας τους κατά προτίμηση στις δημόσιες θέσεις. Το θεωρούσε φυσικό. Κι έμεινε η Ιόνιος Ακαδημία με 60-70 φοιτητές και τελικά την έκλεισε.-
1.6..-Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο της συμπεριφοράς του Ελληνικού Κράτους προς τα Επτάνησα, και με την καθιέρωση σκληρού φορολογικού συστήματος, μεθοδεύθηκε ακόμα και η επιβολή διοδίων στους δρόμους του νησιού! Οι δρόμοι της Κεφαλονιάς είναι γνωστόν ότι κατασκευάστηκαν από τους Βρετανούς: κυρίως από τον διοικητή της Κεφαλονιάς (1810-1814) ταγματάρχη Κάρολο Φίλιππο Ντε Μποσέ και τον τοποτηρητή της Κεφαλονιάς (1822-1830) συνταγματάρχη Κάρολο Ιάκωβο Νάπιερ, με συνεργάτη του τον μηχανικό-διευθυντή των δημοσίων έργων λοχαγό Τζον Πιτ Κένεντι. Εντούτοις, μετά την Ένωση, επί Κυβερνήσεως Βούλγαρη και με το από 10.10.1868 Βασιλικό Διάταγμα (ΦΕΚ Α 51/31.10.1868 «Περί επιβολής διοδίων εις την από Αργοστολίου εις Σάμην ή τ’ανάπαλιν άγουσαν εθνικήν οδόν») επιβλήθηκαν διόδια στον συγκεκριμένο δρόμο .
Στο ΒΔ υπήρχε ο αναλυτικός τιμοκατάλογος διοδίων, αλλά και η διαδικασία είσπραξης τους με σύμβαση παραχώρησης!
Η επιβολή διοδίων σ’ έναν κακοτράχαλο δρόμο, που περνούσε μέσα απ’ το βουνό και εξυπηρετούσε ζωτικές ανάγκες των κατοίκων, δημιουργεί απορία και δείχνει έντονη κρατική αναλγησία.
1.7.-Η κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά την Ένωση ήταν τόσο αθλία, ώστε ο μέγας ριζοσπάστης Αριστοτέλης Βαλαωρίτης σε ομιλία του στο Ελληνικό Κοινοβούλιο τον Μάρτιο του 1867 να πει: «Τις ηδύνατο να φαντασθή ποτέ, Κύριοι, ότι εκπληρουμένης της Ενώσεως, η Λευκάς ήθελε καταδικασθή, εν μιας, εις παντελή απογύμνωσιν, εις ριζικήν εξόντωσιν, εις άδικον θάνατον;».
Η επαχθής φορολογία και η κακή διοίκηση έφεραν γρήγορα τα αποτελέσματά τους, τα Επτάνησα έπαψαν να ευημερούν. Σύντομα όμως με την εργασία τους οι Επτανήσιοι κατάφεραν να ανακάμψουν και να επαναφέρουν καλύτερες συνθήκες.-
Γράφει η Ε. Λειβαδά στο μοναδικό για την ιστορική σημασία κείμενο της «Τα πρώτα χρόνια στην Κεφαλλονιά μετά την Ένωσή της με την Ελλάδα»
«…Ο Άγγλος στρατηγός Wittinghams παρέχει πληροφορίες για το διάστημα 1854-1862: «To νησί γενικά ευημερεί…το κυριώτερο εμπόριο γίνεται με τη Μαύρη Θάλασσα κι εκεί είναι πιο συμφέρον να ταξιδεύουν με ρωσική, παρά με ιονική σημαία. Οι κρατικές πρόσοδοι από την Κεφαλλονιά είναι κατά μέσον όρο 45.000 λίρες στερλίνες, από τις οποίες οι 35.000 είναι τελωνιακοί δασμοί. Εξάγει 16 έως 18 εκατ.λίτρες σταφίδες το χρόνο. Το 1862 όλα τα έσοδα ήταν πάνω από τον μέσο όρο και ξεπέρασαν τις 47.000 λίρες. Το ναυτικό της Κεφαλλονιάς παρήκμασε από το 1828 εν μέρει, όμως τα τελευταία δέκα χρόνια αναπτύχθηκε πάλι…» Ήρθε η Ένωση και μαζί και «η πτώχευση».
1.9.-Επίλογος
1.-Οι Επτανήσιοι έφεραν στην Κοινοβουλευτική ζωή της Ελλάδας την εμπειρία τους από αγώνες πολιτικούς, εθνικούς, κοινωνικούς. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πρώτα βήματα του Κοινωνισμού στην Ελλάδα συνδέονται με ονόματα Επτανησίων, όπως: του Π. Πανά, του Ρόκου Χοϊδά, του Δρακούλη, του Μαρίνου Αντύπα.
Έφεραν μαζί τους στην ελλαδική κοινωνία μια πνευματική παράδοση, που εκφράζεται με ονόματα όπως ο Σπ. Ζαμπέλιος, ο Πέτρος Βράιλας Αρμένης, ο Παύλος Καλλιγάς και άλλοι,όπως ο μέγιστος Δ. Σολωμός. Σιγά σιγά η αφομοίωση είχε και τα αρνητικά της ,το ιδιαίτερο γλωσσικό ιδίωμα χάνεται, η μουσική μας παράδοση κι αυτή υπονομεύεται και τολμώ να πω ότι δέχθηκα επιτιμητική παρατήρηση από ιερωμένο γιατί έψαλλα με το γνωστό επτανησιακό ψαλτικό ιδίωμα! Φοβούμαι τελικά πώς τα Επτάνησα με μεγάλη δυσκολία πιά ναυπερασπισθούν την ιδιαιτερότητά του ως πύλης μεταξύ Δύσης και Ανατολής, πράγμα απολύτως αναγκαίο για την επιβίωση τους και κινδυνεύουν να διολισθήσουν οριστικά ως επαρχία της Ελλάδας με αρχοντικές περγαμηνές.
2.-Οι Ριζοσπάστες, αυτοί που με τους αγώνες και τις θυσίες τους έφεραν την πολυπόθητη Ένωση των Επτανήσων με τη Μητέρα Ελλάδα, έφυγαν από τη ζωή απογοητευμένοι και παραγκωνισμένοι από το Ελληνικό Κράτος.
Το 1896 ο Σπάρτινός αγωνιστής δημοσιογράφος, ποιητής και διεισδυτικός παρατηρητής, ο Παναγιώτης Πανάς , αυτοκτονεί στο ξενοδοχείο των Ξένων στον Πειραιά, φτωχός, ασθενής και παραγκωνισμένος.
Στο νεκροταφείο του Δραπάνου, στη μαρμάρινη πλάκα επί του τάφου του Ηλία Ζερβού-Ιακωβάτου, είναι γραμμένα τούτα εδώ τα λόγια: «ΜΟΧΘΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ ΕΝ ΟΛΩ ΤΩ ΒΙΩ ΥΠΟΣΤΑΣ ΚΑΙ ΠΛΕΙΣΤΑΣ ΘΥΣΙΑΣ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΠΡΟΣΕΝΕΓΚΩΝ. ΑΝΘ’ ΩΝ, ΜΟΝΟΝ ΤΑΣ ΑΔΙΚΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑΣ ΠΙΚΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΥΛΛΕΞΑΣ, ΚΕΙΜΑΙ ΕΝΤΑΥΘΑ».
Ο Ρόκκος Χοΐδας πεθαίνει μέσα στις φυλακές το 1890 για εξύβριση του Βασιλέως. Παρά το γεγονός ότι ήταν ασθενής, δεν δέχθηκε να αποφυλακισθεί υπό τον όρο να ζητήσει συγγνώμη.
Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης κρατήθηκε μακριά από την ενεργό πολιτική και απέρριψε τρεις κυβερνητικές προτάσεις για ανάληψη υπουργικών χαρτοφυλακίων. Η αντίδρασή του στη φορολογική αφομοίωση των Επτανήσων με το φορολογικό σύστημα του Ελληνικού Κράτους ήταν σφοδρή. Έλεγε σε μία ομιλία του: «Το φορολογικόν σύστημα επαχθέστατο εν Ελλάδι δεν δύναται να εφαρμοσθή παρ’ ημίν».
Ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος, ο κυριότερος ίσως ηγέτης των Κεφαλλήνων ριζοσπαστών, μαζί με τον Ιωσήφ Μομφεράτο και τον ιερέα Παΐσιο Μεταξά, στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας του Φιλελεύθερος, που κυκλοφόρησε στις 19 Φεβρουαρίου 1849, τόνιζε: «….Θέλομεν τω όντι να γινωμεν και ουχί να λεγώμεθα απλώς Έλληνες. Θέλομεν να ενωθώμεν εις έν έθνος, αληθώς ελεύθερον και ανεξάρτητον, μεθ’ όλης της ελληνικής φυλής».
3.- Παραθέτω ένα ποίημα του Κεφαλλονίτη ποιητή Γεωργίου Μολφέτα, εμπνευσμένο από τους αγώνες των, ένα χρόνο μετά την Ένωση. Οι στίχοι του είναι όντως επίκαιροι, γι’ αυτό και διδακτικοί:
«Οι νέοι π’ ανασταίνονται, να μην αλησμονάνε
πως αν ελεύτερη ζωή σαν Έλληνες περνάνε,
σ’ εκείνους την οφείλουνε τους γέροντες προμάχους,
που δέσμιοι, σε φυλακές και εξόριστοι σε βράχους,
ακλόνητοι στο αίσθημα και στην πεποίθησή τους,
επάλαισαν και εδείξανε μεγάλο το νησί τους.»
ΖΗΤΩ Η ΕΝΩΣΗ
18/5/2019Â
Αντώνης Αργυρός
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ,17/5/2019 #ODUSSEIA