Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
Τις24 Σεπτεμβρίου σύμφωναμε το εορτολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας εορτάζει η «Παναγία η Μυρτιδιώτισσα» .
Η εορτή της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας στην Κεφαλονιά εορτάζει στον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου στο Δράπανο, όπου και λέγεται και ναός της Δραπανιώτισσας. Στέκει δίπλα στο νεκροταφείο του Δραπάνου η εκκλησία της «Δραπανιώτισσας» μ’ όλο το κτηριακό της συγκρότημα και με τ’ όμορφο ανακατασκευασμένο καμπαναριό της.
Η εκκλησία άρχισε να κατασκευάζεται γύρω στα 1813 κοντά δε στο ναό
υπήρχε ένας μόλος που λεγόταν«ο μόλο της Παναγίας» .
Σύμφωνα με τον ιστοριοδίφη Ηλία Τσιτσέλη ,ο αρχιδιάκονοςτης Επισκοπής ΚεφαλληνίαςΣπυρίδων Δεφαράνας στις 22 Ιουλίου του 1812 υπέβαλλε αίτησηπου απέτεινε στο γραφείο της Επισκοπήςγια την ανέγερση του Ιερού Ναού.
Ηοικοδόμηση του ναού άρχισε αμέσως, έπειτα από τη θετική απόφαση του τότε αρχιεπισκόπουΚεφαλληνίας, Ζακύνθου και Ιθάκης, Ιωαννίκιου Άννινου.
Τη θεμελίωση έκανε η μοναχή ΚωνσταντίναΧαλικιά χήρα Αναστασίου Κλαδά, που ήταν και η κύρια χρηματοδότης του έργου, αφούγια τον σκοπό αυτόν χρησιμοποίησε όλη της την περιουσία, 351 γρόσια, δίνοντάς τα στον τεχνίτη ΤουμάζονΖακυνθινόν .
Η μοναχή εκτός από την χρηματική της περιουσία έδωσε στον ναό και δύο εικονίσματα ένα που «τυχχάνουσι συλλήβδην εζωγραφισμένοι οι άγιοι Νικόλαος , Σπυρίδων, Βαρβάρα και Σάββας» και την εικόνα που παριστάνει«την Θεομήτορα ως ελεούσαν του Κύκκου .
Υπάρχει και η παράδοση, πωςη εικόνα της Παναγίας την έφερε από τα Κύθηρα η μοναχή Κλαδά, όπου και ασκήτευεπρωταρχικά στο εκεί μοναστήρι της Μυρτιδιώτισσας ήκατά άλλους μπορεί ναείχε μεταβεί ως προσκυνήτρια σε αυτό το μέρος και να έφερε την εικόνα.
Στην αρχή η εικόνα είχε τοποθετηθεί στον Ναό του Αγίου Ελευθερίου, ναός που στο κελί του ασκήτευε η μοναχή Κλαδά και τελικά κατέληξεσύμφωνα με την διαθήκη της, στο ναό του Δράπανου. Βέβαια η εκκλησία είναι αφιερωμένη στον Άγιο Διονύσιο της Ζακύνθου και τα εγκαίνια του ναού έπειτα από πολλές ταλαιπωρίες πραγματοποιήθηκαν στις 30 Νοεμβρίου 1836.
Η πρώτη λιτανεία πρέπει να ήταν μια αυθόρμητη έκφραση και συννενόηση τωνπιστών, που σήκωσαν το θρόνο και τον πήγαν έως την Κολόνα της Γέφυρας. Από το 1855, σύμφωνα με τον Αγγελο-Διονύση Δεμπόνο, η πομπήτης λιτανεία της θαφθάσει στο Αργοστόλι.
Κατά καιρούς το τελετουργικό της εορτής, τοοδοιπορικό της λιτανείας, και τα γλέντια που γίνονταν ιδίως κατά την ολονυχτία της εορτής , «δημιουργούσαν»στην κοινωνίατου Αργοστολίου διαμάχεςκαι ευτράπελα. .
Τα πυροτεχνήματα θα ξεκινήσουν να γίνονται από το 1840 από τα χέρια και την τέχνηκάποιου Βάλσαμουκι αργότερα από τον Ιταλό πρόσφυγα ΈκτοραΦρεσκέτη, που ήταν ονομαστή η επιτηδειότητά του σε αυτά.
Ταπυροτεχνήματατα τοποθετούσανστον λοφίσκο απέναντι από την εκκλησία ή στο απέναντι πλάτωμαγια να φαίνονται στα γύρω χωριά και στο Αργοστόλι. Τα παράγγελνα ιδιαιτέρως στην Ζάκυνθο. Πολλές φορές οι επίτροποι διαφωνούσαν για την ώρα που έπρεπε «να πέσουν οι ροδέλες», έτσι ονομάτιζαν τα πυροτεχνήματα. και ο λόγος ήταν,γιατί ο καθένας είχεκαι διαφορετική άποψη. Κάποιοι που έδειχναν πιο αλέγροι και γλεντζέδες προτιμούσαν νακαούν τα πυροτεχνήματακατά την ολονυχτία,όταν το κέφι, ευθυμίακαι το γλεντοκόπι είχαν κορυφωθεί.
Οσατιρικός ποιητής Μολφέτας, σχολιάζει όλα εκείνα που συνεβαίνανε από την εμφάνιση του κόσμου έως και το γλέντι που γινόταν πάνω στα μνήματα μέσα στους θαυμάσιους στίχουςτου.
Στολίζονται και πάνε στην Δραπανιώτισσα
και μπήκα μέσ’ τ’ ασκέρι και το ερώτησα
και είπα με απορίασε κόσμου κύματα
«Πως έχετε κουράγιο μπροστά σε μνήματα
μπροστά σε πεθαμένους πού τούς γνωρίζετε
να τρώτε, να μεθάτε και να ντρεκλίζετε;
Σερνικοί και θηλυκοί μέσασε αυτό το πανηγύρι έβρισκαν την ευκαιρία να εκφράσουνλίγο πιο έξω από το Αργοστόλι, τα αισθήματά τους και τις γλεντζέδικεςερωτικές τους βλέψεις και καμώματα. Άραγε, ήταν το κλίμα της εποχής ή οι εκφράσεις μιας καταπιεσμένης κοινωνίας που σε ένα τέτοιο χώρο που φιλοξενεί δίπλα του το κοιμητήριο, να συμβαίνουν τέτοια καμώματα. Μας το βεβαιώνει στιχουργικά και πάλι ο Μολφέτας.
Τι θόρυβος τι πράματα
τι γλέντια και τρεχάματα
των φύλων αμφοτέρων
στους τάφους των πατέρων
Κάθε χρόνο οι επιστάτες του κοιμητηρίου ακολουθώντας τη συνήθεια των παλαιοτέρωνεπιστατών, από μέρες προετοιμάζονται γιατην ιερά πανήγυρη.
Μετά τον εσπερινό και τη θεία Λειτουργίατης εορτής κατά το απόγευμα , η εικόναλιτανεύται από τον ιερό ναό του Δραπάνου, περνάει τη γέφυρα , συνεχίζει την παραλιακή οδόκαι φτάνει στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, τίθεται σε προσκύνημα , ενώ παλαιότερα αυτό γινόταν στον Μητροπολιτικό Ναό του Σωτήρος και μετά από 10 ημέρες θα επιστρέψουν το θρόνο της Δραπανιώτισσας στο ναό της.
Υπάρχουν παλαιότερες περιγραφές για το πώς γιορταζόταν με λαμπρότητα αυτή τη γιορτή. Το 1901 έριξαν , «κάηκαν» στην κεντρική πλατείατου Αργοστολίου πυροτεχνήματαγιανα την «γιορτάσουν με κέφι».
Στο πέρασμα της εικόνας απ’ τους δρόμους του Αργοστολίου, οι οποίοι ήταν πεντακάθαροι , έριχναν δαφνόφυλλάκαι οι κωδωνοκρουσίες και τα σαμάκια ήταν ασταμάτητα . Δεν έλλειπε το λιβάνικαι το σταυροκόπημαστο πέρασμα του θρόνου της Δραπανιώτισσας, εκφράσεις πίστης και λατρείας. Παλιά η λιτανεία ξεκινούσε στις πέντεμε έξη το απόγευμακαι έμπαινε στο Σωτήρα γύρω στις οκτώ. Υπέροχα σχολιάζει ο Μολφέτας στο «Ζιζάνιον» το πανηγύριτης Δραπανιώτισσας,
όπου μας ενημερώνει για κάποιον που είχε ξετρελαθείγια το ωραία γυναικεία κορμιά που έβλεπε στη λιτανεία.
Μες’ τηςΠαναγίας τ’ αναμπουλίκι,
να και το «Ζιζάνιον» μέσ’ στο γενετίκι,
τον παππά φοβότουνε μην τον αφορέση,
κι’ έτρεχε κι ετρύπωσεμέσα στο βελέσι,
και χωσμένο έδεκει μέσα στα καμούφα,
το γυναικείο άρωμα διαρκώς ερούφα.
Έβλεπε κι’ ελάγκευε τα κορμιά τ’ αφράτα
όπως τα χλωρόψαρα πεινασμένη γάτα.
Έβλεπε τα πρόσωπα τα πουρβερωμένα,
τα μαλλιά τα ξέξανθατα κατσαρωμένα,.
Έβλεπε τ’ ακάθαρτο και το πονηρό,
το μαλλί , το ξέξανθο και το κατσαρό.
Κι’ αλληνής το μάγουλο κι’ αλληνής τη μύτη,
κι όχι την κατάνυξι του Αρχιμανδρίτη .
Χρόνια Πολλά και Καλάφίλοι Αργοστολιώτες!
Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 23/9/2018, #ODYSSEIA Â