Από όταν επέστρεψα από την Αμερική και τον Καναδά (αρχές του Μάη) δεν έχω γράψει για την εμπειρία μου αυτή, γιατί, από την μια ήταν πράγματι συγκλονιστική και από την άλλη με γέμισε προβληματισμό. Για αυτό κι «έκλωθα» την υπόθεση, μήπως και κατακάτσουν μέσα μου οι εικόνες και τα συναισθήματα, μήπως μπορέσω και δω τα γεγονότα πιο απόμακρα χρονικά, πιο κρυστάλλινα, και «ξεφουσκώσουν» μέσα μου οι εντυπώσεις. Στο γραφείο μου, δίπλα μου, παρέμεναν ακίνητες κάποιες τυπωμένες φωτογραφίες για να θυμάμαι την κίνηση στους δρόμους του Βανκούβερ, την παρέλαση των απόδημων στην Νέα Υόρκη, ένα διαφημιστικό φυλλάδιο για την περιήγησή μας με ανοικτό τουριστικό λεωφορείο στo Βανκούβερ, τις συναντήσεις και τις περιηγήσεις για τον De Fuca, το φυλλάδιο της εκδήλωσης των αποκαλυπτηρίων στο Μουσείο του Βανκούβερ και το πρόγραμμα, παρέμενε κι η φωτογραφία του Αγίου Γερασίμου στην εκκλησία της Υπαπαντής στη Βικτώρια, μια χαρτοπετσέτα της Air Canada κι ένα δίπτυχο της Delta Airlines. Κι όλα αυτά για να μην ξεχάσω να γράψω κάποιες σκέψεις μου από την ταξιδιωτική εμπειρία μου αυτή.
Κατ΄αρχήν η παρέλαση για να τιμήσουν την 25η Μαρτίου έγινε και φέτος στην 5η Λεωφόρο. Πέρισυ την παρακολούθησα όλη από την τηλεόραση – μισή από το Ionian Channel και μισή από το Corfu Tv-, ενώ κάθε χρόνο λάβαινα φωτογραφίες –σχετικά πάντα με την παρέλαση- από φίλους και συλλόγους αποδήμων για να τις αναρτήσω στο site μου. Μου έκανε εντύπωση που παρέλαζαν οι πάρα πολλές ορθόδοξες εκκλησίες με τους ενορίτες και τους ιερείς τους, το σώμα ευζώνων της Προεδρικής Φρουράς, επιχειρήσεις κι επιχειρηματίες, σύλλογοι επαγγελματιών όπως δικηγόρων, γιατρών κ.α., τράπεζες και υπάλληλοι, σχολεία ελληνικά με παιδάκια που φορούσαν στολές και κρατούσαν όλα σημαίες, σχολεία ενοριών και συλλόγων, λύκεια και Έλληνες φοιτητές πολλών αμερικανικών πανεπιστημίων, Έλληνες αστυνομικοί, Έλληνες πυροσβέστες –έχοντας κι οχήματα-, άρματα πολλά φανταχτερά και … γκλαμορόζικα –κατά την προσφιλή … ελληνοποιημένη έκφραση. Στα μάτια μου, καθήμενη σπίτι μου στην αναπαυτική μου πολυθρόνα, έμοιαζε σαν … πανηγύρι φανταχτερό με κυρίαρχο χρώμα το μπλε της Ελλάδας και την ελληνική σημαία σε κάθε έκδοσή της –μικρά σημαιάκια, τεράστιες σημαίες, πανώ, καλύμματα αρμάτων και καπώ αυτοκινήτων, ακόμη και καπέλα, τσάντες ντυμένες με αυτήν, μαντήλια στο λαιμό, εξωτερικά καλύμματα σε ρόδες αναπήρων, σε πλάτες σκύλων, ακόμη και σε σέλα αλόγου με αναβάτη έναν, μεγαλούτσικο στα χρόνια, εύζωνο.
Σαν όμως βρέθηκα κοντά και μοιράστηκα εκ του σύνεγγυς την αγωνία και τη χαρά των αποδήμων σε αυτήν την εθνική συμμετοχή, κατάλαβα πόσο λάθος έκανα όλα αυτά τα χρόνια που έκρινα ψυχρά κι από μίλια μακριά εικόνες, μη δυνάμενη να μοιραστώ τα συναισθήματα των συμμετεχόντων, αλλά και να κατανοήσω τον λόγο της παρέλασης αυτής.Οι απόδημοι καταβάλουν μεγάλες προσπάθειες να αναδείξουν την Ελλάδα και κάθε τι ελληνικό. Ρίχνουν δε όλο το βάρος τους στην παρέλαση της 25ης Μαρτίου –που γίνεται όταν η πολιτεία της Νέας Υόρκης αποφασίσει να τους παραχωρήσει την χρήση της 5ης Λεωφόρου (για αυτό και γίνεται μετά την 25η Μαρτίου, κι εν προκειμένω στις 22 Απριλίου 2018). Φυσικά τίποτα δεν είναι δωρεάν. Τίποτα απολύτως. Για να τους παραχωρηθεί η κεντρικότατη αυτή λεωφόρος καταβάλουν μεγάλο τίμημα στην πολιτεία, ενώ παράλληλα θα πρέπει η συμμετοχή να είναι μεγάλη, συμπαγής κι εντυπωσιακή. -Καμμιά σχέση με την έννοια που εμείς, εδώ στην Ελλάδα, κάνουμε τις παρελάσεις-. Γιατί, αν δεν είναι, τότε η παρέλαση θα χάσει το κύρος της και θα εκπέσει σε υποδεέστερη λεωφόρο ή θα σταματήσει.
Στην Αμερική οι ομογενείς μας βροντοφωνάζουν με κάθε τρόπο: «Είμαστε εδώ. Είμαστε πολλοί. Είμαστε δυνατοί. Έχουμε στα χέρια μας μεγάλο κομμάτι της αμερικανικής κοινωνίας και οικονομίας. Είμαστε δύναμη υπολογίσιμη. Είμαστε Ορθόδοξοι. Είμαστε Έλληνες». Τόσο μεγάλη είναι η δύναμή τους ώστε η παρέλαση αυτή έρχεται δεύτερη σε μέγεθος, δυναμισμό και διάρκεια μετά την πρώτη που είναι αυτή των Ιρλανδών –που αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό της αμερικανικής κοινωνίας-. Μετά δε από τους Έλληνες, έρχονται οι λατινόφωνοι της Ν. Αμερικής. Περιττό είναι να τονίσω τι σημαίνει αυτή η δύναμη για την Ελλάδα, όχι για τον διάσπαρτο ελληνισμό, αλλά για την ίδια την κρατική οντότητα και κυρίως μάλιστα για την παρουσία της σε fora και συναντήσεις σε όλον τον κόσμο.
Οι συναντήσεις που είχαμε με τους απόδημους Κεφαλλονίτες, κυρίως στο εξαιρετικά ανακαινισμένο «Σπίτι του Κέφαλου» στην Αστόρια, ήταν συγκινητικές. Εκεί είναι μια άλλη Κεφαλλονιά. Ζωντανή, δυναμική, ευφυής, ενεργητική, με σχέδια για το μέλλον. Μια Κεφαλλονιά με τα όλα της: φιλοξενία, καλή διάθεση, φαγοπότι άριστο, αριέτες και καντάδες, τοπικισμούς, περιποίηση, σάτιρα κι ανέκδοτα, κι από το βάθος της κουζίνας πού και πού, όλο και κάποια, με σκωπτική διάθεση, … βλαστήμια κεφαλλονίτικη – έτσι, για να μην ξεχνάμε τα γενοφάσκια μας-. Εκεί ήταν όλοι. Παρών και ο δημοσιογράφος κ. Διονύσης Μάμαλος από το Corfu Tv που με ευγένεια και υπομονή πήρε από όλους συνέντευξη και κάλυψε όλα τα γεγονότα κατά το διάστημα της παραμονής του στην Αμερική.
Κι έπειτα ήρθε το ταξίδι στον Καναδά, στο Βανκούβερ. Με την Air Canada. Άκουγα κι εγώ Air Canada και νόμιζα πως θα ήταν όπως όλες οι άλλες εταιρείες με τις οποίες έχω ταξιδέψει στο εξωτερικό – κι έχω κάνει πάρα πολλά ταξίδια σε αντίστοιχες χώρες. Πάντα σε θέση οικονομική- . Θα αποφύγω να γράψω το επίθετο που βγαίνει στα χείλη μου για αυτήν την εταιρεία, γιατί θα χάσω την … υπόληψή μου. Αρκεί να σημειώσω πως για να θυμάμαι την «ωραία» εμπειρία, κράτησα … μια χαρτοπετσέτα. Πληρώσαμε ακόμη και τα ακουστικά! Κι όταν διαμαρτυρήθηκα –έχοντας τις εικόνες των άλλων αεροπορικών εταιρειών-, με … έβαλε στην τάξη με αυστηρό ύφος μια …παγωμένη αεροσυνοδός. Μας προσέφεραν δωρεάν νερό, πορτοκαλάδα –ή καφέ-, και χαρτοπετσέτες από τις οποίες φύλαξα την …εν λόγω. -7 περίπου ώρες κράτησε το ταξίδι. Ταξιδέψαμε στην ίδια κατηγορία θέσης με την οποία πήγαμε και ήρθαμε από την Ελλάδα με την Delta στην οποία, -Delta-, μέχρι και δίπτυχο μενού μάς έδωσαν προκειμένου να επιλέξουμε φαγητό. Φυσικά δωρεάν, όπως –σχεδόν- παντού. Παράλληλα δε, πληροφορηθήκαμε πως η Philippine Airlines που έκανε αυτήν την γραμμή (Νέα Υόρκη – Βανκούβερ), παρείχε ό,τι και η Delta, ό,τι όλες οι αεροπορικές εταιρείες, και μάλιστα τα εισιτήρια τους ήταν –κι είναι- πιο φτηνά από την … Air Canada.Αυτά περί… χαρτοπετσέτας και menu.
Η εκδήλωση στο Μουσείο του Βανκούβερ ήταν συγκινητική και φορτισμένη εθνικά. Η τοποθέτηση μιας ελληνικής προσωπικότητας που φέρει τα σύμβολα της πατρίδας μας, ως μόνιμο έκθεμα σε ένα τόσο μεγάλο μουσείο όπως αυτό του Βανκούβερ, δεν είναι και λίγο! Έτσι κατάλαβα, έτσι είδα πως την εισέπραξαν όλοι. Κι ήταν πολλές κι αξιόλογες προσωπικότητες εκεί.Κι όσο για εμένα, ένοιωσα συγκλονισμό, απόλυτη ικανοποίηση και δικαίωση. Γιατί είναι ένας αγώνας προσωπικός –ακόμη κι από άποψη ερευνητική κι οικονομική, από άποψη ανάλωσης χρόνου και βασικά, αφοσίωσης κι αγάπης-, από το 1992 μέχρι και σήμερα, κόντρα σε εδραιωμένα -ελλειπή έως λανθασμένα- στοιχεία, κόντρα σε καθιερωμένους και μεγάλους Ισπανούς–και όχι μόνον- ιστορικούς, κόντρα σε σκουριασμένα μυαλά –από όπου κι αν προέρχονται- που στέκονται στο χθες και δεν μπορούν να καταλάβουν πως η έρευνα προχωρεί, πως τίποτα δεν είναι σταθερό – ειδικά στον τομέα τον συγκεκριμένο-.Στο Μουσείο, όπως έκανα και στα δυο αμερικανικά πανεπιστήμια (Queens και Rutgers) παρουσίασα μόνον τα τεκμήρια που επιβεβαιώνουν τον θαλασσοπόρο. Δεν αναφέρθηκα σε αυτό καθ’ εαυτό το ταξίδι του, που λίγο πολύ –έστω και ως μύθος- είναι γνωστό.
Δεν ντρέπομαι να πώ πως έκλαψα όταν την επομένη πήγαμε στα Στενά Juan de Fuca. Και δια θαλάσσης – και δια ξηράς. -Έκοψα ένα λουλούδι από εκεί και το έχω μέσα στο Σημειωματάριό μου, πιεσμένο από το βάρος των φύλλων και της καρδιάς μου-. Κι όσο για τη θάλασσα… ε… αυτή για άλλη μια φορά επιβεβαιώνει την περιγραφή που μας άφησε ο Φωκάς: νησιά αμέτρητα, πλούσιος τόπος, ρεύματα πολλά. Μόνον ο καιρός από τότε μέχρι σήμερα έχει αλλάξει πολύ (έως 10ο C έχει η θερμοκρασία αυξηθεί). Όλα όμως έχουν παραμείνει όπως τότε. Κι οι παραδοσιακοί ινδιάνοι φορούν τα ίδια δέρματα, κι η θάλασσα έχει ακόμα τα ίδια μαργαριτοφόρα όστρακα.
Στη Βικτώρια, πρωτεύουσα της Βρετανικής Κολομβίας, πόλη παλιά, με κλασικής αγγλικής αρχιτεκτονικής οικοδομήματα, βρήκαμε από καθαρή τύχη την ορθόδοξη εκκλησία της Υπαπαντής του Σωτήρος ανοιχτή. Ο παπα-Γεώργιος Τόλιας έμεινε έκπληκτος όταν μπήκαν 25 Κεφαλλονίτες κι άρχισαν να ψάλουν το τροπάριο του Αγίου Γερασίμου. Η συγκίνησή όλων ήταν μεγάλη όταν είδαμε μια εξαιρετικού ενδιαφέροντος σύγχρονη τοιχογραφία, μεγάλου μεγέθους που ιστορούσε τον Άγιο Προστάτη μας. Ο παπάς μάς συνέστησε να επισκεφθούμε -δίπλα ακριβώς από την εκκλησία- το Μουσείο του Ελληνισμού της Βικτώρια όπου μας περίμενε άλλη έκπληξη. Σε μεγάλο πόστερ ήταν η γκραβούρα που απεικονίζει επιλεκτικά τον θαλασσοπόρο και που το πρωτότυπό της υπάρχει … σπίτι μου. Οι φωνές του αντιπεριφερειάρχη Σπύρου Γαλιατσάτου με γύρισαν πίσω. Κι όταν είδα γιατί με φώναζε τα έχασα. Ρώτησα την έφορο του Μουσείου πού βρήκε αυτή την απεικόνιση και μας είπε ως την έχει «από το εξώφυλλο του βιβλίου μιας Ελληνίδας ερευνήτριας που έχει γράψει για αυτόν». Δεν μίλησα. Δεν είπα ούτε μια κουβέντα. Δάκρυσα κι ένας κόμπος κάθισε για τα καλά στο λαιμό μου. Όταν δε, της είπαν της εφόρου πως «αυτή που λέτε, στέκει μπροστά σας» η κυρία Wendy κατέρρευσε στην καρέκλα πίσω της.
Κι όσο για τους δρόμους του Βανκούβερ… εδώ ήταν ο απόλυτος προβληματισμός. Το Βανκούβερ είναι πραγματικά μια από τις ωραιότερες και πλουσιότερες πόλεις του κόσμου. Σύγχρονη, με απίστευτα, πολυώροφα κτίρια όλα με τζάμια, με εκπληκτικής ομορφιάς πάρκα και πλούσιο, περιποιημένο και μοναδικό φυσικό περιβάλλον, με εξαιρετικό κλίμα –για αυτό το γεωγραφικό σημείο, στο Βόρειο Ειρηνικό-. Το Βανκούβερ αποτελεί το κεντρικό λιμάνι της Βρετανικής Κολομβίας και θεωρείται η πρώτη πόλη στον κόσμο σε ποιότητα ζωής. Περιηγηθήκαμε στους δρόμους του για αρκετή ώρα, διαφορετικές ώρες του 24ώρου, και σε όλες τις γειτονιές που θεωρούνται τουριστικοί προορισμοί καθώς πήραμε το ανοιχτό λεωφορείο. Σε αυτές τις διαδρομές δεν ήμουν μόνη. Ήμασταν παρέα με την Αγγελική Χιόνη, τις αδελφές της Ρουμπίνα και Σταματία, τον κ. Πέτρο και την κ. Τασία Σταθάτου και τον σύζυγό μου. Αναφέρω τα ονόματά τους γιατί αν ήμουν μόνη μου πιθανόν «κάτι» να μου είχε συμβεί και να ήμουν «εκτός τόπου και χρόνου». Όμως αυτά που είδα, τα είδαν κι όλοι οι ανωτέρω και μάλιστα τα κουβεντιάζαμε για μέρες. Λοιπόν, σε αυτήν «την καλύτερη πόλη του κόσμου με τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης», είδαμε «χύμα στο κύμα» χρήση ναρκωτικών και προκλητική ομοφυλοφιλία (κάθε τι πέρα από τα μέτρα ενοχλεί όταν εκτίθεται σε κοινή θέα). Παρατηρούσαμε για ώρα ανθρώπους καταθλιπτικούς να μας προσπερνούν -καθώς εμείς καθόμασταν για 1:30 ώρα περιμένοντας το τουριστικό λεωφορείο (διασταύρωση Helmcken και Grandville, αλλά και μεταξύ Vancouver Convention Centre West και East)-, σκυθρωπούς, αμίλητους και με τα μάτια στο κενό. Είδαμε μεγάλο αριθμό αναπήρων. Πολλοί περπατούσαν και μιλούσαν μόνοι τους –κι όχι στα κινητά-. Άλλοι ήταν εκκεντρικοί. -Μέχρι και για ζώο συντροφιάς είχε μία κυρία, φίδι τεράστιο που το κουβαλούσε στο λαιμό της-. Κι αναρωτιόμασταν: τι φταίει; Τι δεν πάει καλά σε αυτόν τον τόσο ευλογημένο και προσεγμένο από την φύση, την πολιτεία και τους ανθρώπους τόπο; Γιατί είναι απόλυτα βέβαιο πως κάτι δεν πάει καθόλου καλά σε αυτήν την τόσο προχωρημένη και εξελιγμένη κοινωνία. Ή ήμασταν εμείς τόσο «πίσω» από αυτό που τείνει να εξελιχθεί η δυτική …ανάπτυξη, η δυτική …εξέλιξη και …πρόοδος! Η εκεί Ελληνική Κοινότητα είναι συμπαγής, στους δικούς της κοινωνικούς κανόνες. Στο Πολιτιστικό Κέντρο της τα ελληνόπουλα μαθαίνουν χορούς ελληνικούς, διδάσκονται γλώσσα κι ιστορία ελληνική, μαθαίνουν τα πατροπαράδοτα ήθη κι έθιμα. Όμως ο κόσμος κλείνεται στα σπίτια του, στον μικρόκοσμό του, στο δικό του περιβάλλον –από ό,τι ρωτήσαμε και μάθαμε από συμπατριώτες μας-. Αυτά είδαμε, αυτά είδα και αυτά καταγράφω χωρίς την παραμικρή υπερβολή και με βαθύτατο προβληματισμό, θλίψη κι ανησυχία. (Μέσα μου, όλο αυτό το διάστημα έκανα συγκρίσεις: αυτής της τόσο «ανεβασμένης» κοινωνίας, κι αυτής της απίστευτα δυστυχισμένης και απόλυτα φτωχής που ζει στα παλιά βαγόνια του σιδηροδρομικού σταθμού στο Κάϊρο που είδα από κοντά και μελέτησα στο μέτρο που μου επέτρεψε η 10ήμερη παραμονή μου στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα όταν ακολουθούσα τον δρόμο του ψωμιού για να γράψω για τους ανεμόμυλους).
Στο Πανεπιστήμιο του Simon Fraser με τις εξαιρετικές και αχανείς εγκαταστάσεις έξω από την πόλη του Βανκούβερ –εδώ κατ’ εμένα ταιριάζουν πολλές πρωτιές- το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών παράγει σπουδαίο έργο. Περιστοιχίζεται από μια εξαιρετική ομάδα νέων επιστημόνων με διάθεση, όνειρα και σχέδια και με επικεφαλής τον ακάματο Κεφαλλονίτη δρ. Ανδρέα Γερολυμάτο. Πρέπει πραγματικά να είμαστε όλοι υπερήφανοι γιατί στην άκρη αυτή του κόσμου υπάρχουν Έλληνες που εργάζονται για την προώθηση του πολιτισμού, για την διάδοση της γλώσσας και των διαχρονικών αξιών των καταγεγραμμένων στα αρχαία ελληνικά κείμενα. Πίσω από αυτό το Κέντρο υπάρχει η θεμελιώδης στήριξη από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αλλά και η ομογενειακή δύναμη που στηρίζει με κάθε τρόπο τα λαμπρά αυτά εκπαιδευτικά άλματα. -Αν μπορούσα να γυρίσω τα χρόνια μου πίσω, αυτό το πανεπιστήμιο θα επέλεγα να παρακολουθήσω-.
Από τη θέση αυτή θέλω να αποτυπώσω κι επί χάρτου ευχαριστίες πραγματικές και όχι «σάλτσες» ως είθισται. Έτσι εκφράζω από τα βάθη της καρδιάς μου ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Δ.Σ. και στα μέλη της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας ΟΔΥΣΣΕΥΣ κι ειδικά στην Αγγελική Χιόνη, στον Κώστα Βαγγελάτο και στον Διονύση Βλάχο, για την αγάπη και την εμπιστοσύνη που έχουν στο πρόσωπό μου, καθώς και για την στήριξη που προσφέρουν προς κάθε πλευρά και ποικιλοτρόπως για να προβληθεί αυτή η τόσο μεγάλη προσωπικότητα: ο Ιωάννης Φωκάς, ο Juan de Fuca – που πρόσφατα έγινε και γραμματόσημο από τα ΕΛΤΑ, το Δ.Σ. και την Πρόεδρο των οποίων κ. Ευφροσύνη Σταυράκη ευχαριστώ προσωπικά για την εμπιστοσύνη που δίνουν κι αυτοί στην έρευνά μου και στην ανάδειξη του Έλληνα ταξιδευτή. Επίσης ευχαριστώ τον κ. Νίκο Απέργη κι όλο το τμήμα Φιλοτελισμού και σχεδιασμού για την άριστη κι εποικοδομητική συνεργασία μας. Να σημειωθεί πως η προτομή αυτή, καθώς και αυτή στο Αργοστόλι, είναι έργα του βραβευμένου γλύπτη Ιωάννη Μπάρδη, ο οποίος προσέφερε ευγενώς την απεικόνιση του έργου του στα ΕΛΤΑ για να γίνει το γνωστό γραμματόσημο, ενώ το ίδιο δωρεάν προσέφερα κι εγώ κείμενα και πλούσιο εικονογραφικό υλικό για την προβολή του θέματος. Ευχαριστώ την Νίνα Κρεμμύδα γιατί είναι δίπλα μου, περνά τη βάσανο της πρώτης ανάγνωσης των κειμένων μου και στηρίζει όλο το μεταφραστικό σκέλος χωρίς καμμιά απολύτως αμοιβή. Τέλος ευχαριστώ κι άλλους δυο φορείς που στήριξαν την εθνική αυτή προσπάθεια στο Βανκούβερ: το τμήμα Ελληνικών Σπουδών – Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στο Πανεπιστήμιο Simon Fraser και τον επικεφαλής καθηγητή του δρ. Ανδρέα Γερολυμάτο, καθώς και την Ιόνιο Πολιτιστική Ομοσπονδία Αμερικής και τον Πρόεδρό της κ. Νίκο Μπάρδη. Αυτοί οι δύο φορείς, με επικεφαλής την Ομοσπονδία ΟΔΥΣΣΕΥΣ συνέβαλαν στην επιτυχία της τοποθέτησης της δίδυμης προτομής στο Μουσείο. Ιδιαίτερα δε, συγκινητική κι αξιέπαινη είναι η απόφαση της Ομοσπονδίας ΟΔΥΣΣΕΑΣ και της Ιονίου Πολιτιστικής Ομοσπονδίας να προκηρύξουν την χορήγηση δυο Υποτροφιών στο όνομα του Κεφαλλονίτη θαλασσοπόρου Ιωάννη Φωκά στο Πανεπιστήμιο Simon Fraser.
Ευρυδίκη Λειβαδά