Ευρυδίκη Λειβαδά – ΙΑ Πανιόνιο Συνέδριο, 23 Μαΐου 2018, Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου «Ο Κέφαλος»
Αυτή η «συνάντηση» έχει δυο σκέλη: το ένα είναι θρησκευτικής φύσεως και το άλλο επιστημονικής και συγκεκριμένα, γεωγραφικής δικαίωσης επί χάρτου των Στενών Juan de Fuca. Η ιδιότυπη αυτή «συνάντηση» που δρασκέλισε έναν αιώνα έγινε μέσω του ιερέα, πνευματικού του Μ. Πέτρου κι απόγονου του θαλασσοπόρου Ιωάννη Φωκά, του Γεράσιμου Φωκά.
Η ηγεμονία του Μ. Πέτρου (30/5/1682-28/1/1725) ήταν μια από τις σημαντικότατες καμπές της ρωσικής ιστορίας καθώς σηματοδότησε το τέλος της απομόνωσης αιώνων της αχανούς ρωσικής επικράτειας που χαρακτηριζόταν ως «ασιατικόν κράτος», και την απαρχή της νέας θέσης της ανάμεσα στις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις κάνοντας τον λαό της «πολιτικόν» και «ευγενικόν».
Ο Μ. Πέτρος ήταν μεταρρυθμιστής. Ανάμεσα στα μεταρρυθμιστικά σχέδιά του η εκπαίδευση κατείχε ιδιαίτερη θέση καθώς ο ίδιος είχε πλήρως αντιληφθεί τη σημασία της επιστημονικής σκέψης και του πολιτισμού για την ευημερία της χώρας του. Το πάθος του ήταν η θάλασσα, τα πλοία, η ναυπηγική και τα ταξίδια, ενώ το καύχημά του ήταν η Ακαδημία της Πετρούπολης, η διάδοχος δηλαδή της Σχολής Μαθηματικών και Ναυσιπλοΐας της Μόσχας. Eκπαίδευε την αφρόκρεμα της ρωσικής αριστοκρατίας, έστελνε -με σύστημα υποτροφιών- σπουδαστές στο εξωτερικό, έβαλε τα θεμέλια του σπουδαίου ρωσικού ναυτικού και έμεινε στην ιστορία με την ονομασία: Ναυτικό Ινστιτούτο, ή Ναυτική Ακαδημία, ή M.V. Frunze Higher Naval School, γνωστό σήμερα ως «Peter the Great Naval Corps» ή « Ναυτικό Ινστιτούτο Αγίας Πετρούπολης».
Ανάμεσα στους πρώτους επιστήμονες που προσεκάλεσε ο Μ. Πέτρος να στελεχώσουν την Ακαδημία ήταν και ο Γάλλος γεωγράφος, αστρονόμος και χαρτογράφος Joseph Nicolas Delisle (de l‘Isle), ενώ ο τσάρος είχε ήδη συλλάβει την ιδέα των εξερευνήσεων των ανεξερεύνητων περιοχών του αρκτικού κύκλου της Ρωσίας, καθώς επίσης και την αναζήτηση «γέφυρας» που πιθανόν να την ένωνε με την Αμερική. Παράλληλα ανέπτυσσε σχέσεις με επιλεγμένους Έλληνες στους οποίους έδινε σπουδαία αξιώματα.
Οι σχέσεις Ρώσων και Ελλήνων, κυρίως λόγω της κοινής θρησκείας, δεν σταμάτησαν ποτέ. Ανάγονται στα βυζαντινά χρόνια και στα τέλη του 17ου αι. και στις αρχές του 18ου οι επαφές Ρώσων και ελληνικού κόσμου έγιναν συχνότερες. Αυτό οφειλόταν στις προσπάθειες του Μ. Πέτρου (1689-1725) αλλά και των διαδόχων του να προσεταιρισθούν τους χριστιανικούς λαούς της Ν-Α Ευρώπης. Ταυτόχρονα, οι απογοητευμένοι από τους χριστιανικούς ηγεμόνες της Δύσης Έλληνες είχαν στραφεί προς την Ρωσία του Μ. Πέτρου που διέθετε ισχυρές δυνάμεις, επίφοβες για τον σουλτάνο. Όλο αυτό το διάστημα Έλληνες ορθόδοξοι κληρικοί διακήρυσσαν την πίστη τους στην ομόδοξη Ρωσία.
Mε τους Έλληνες στη Βενετία οι σχέσεις του Μ. Πέτρου είχαν εδραιωθεί από το 1710, ενώ οι σχέσεις του με τους Κεφαλλονίτες είναι αξιοσημείωτες: Ιάκωβος Πυλαρινός ο γιατρός του, Αθανάσιος Σκιαδάς ο φιλόλογος και ιατροφιλόσοφος, Γεράσιμος Φωκάς ο πνευματικός του, και Γεώργιος Πολυκαλάς ο γιατρός της συζύγου του Αικατερίνης. Στο περιβάλλον και στους ποικίλους δεσμούς της Ελληνικής Κοινότητας της Βενετίας με την Ρωσία παραπέμπουν και οι ελληνικές βιογραφίες του Μ. Πέτρου που ήταν γραμμένες από δυο λόγιους Επτανήσιους οι οποίοι είχαν προσκληθεί ενωρίτερα στη Ρωσία: από τον Ζακυνθινό Αντώνιο Κατήφορο και τον Κεφαλλονίτη Αθανάσιο Σκιαδά.
Ήδη από τα τέλη του 15ου αι. οι Έλληνες της Βενετίας αποτελούσαν την πλέον πολυπληθή ξένη παροικία στην εμπορική δημοκρατία της πόλης των τεναγών. Ο Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου ήταν πυρήνας ρωμιοσύνης. Η έγερσή του ολοκληρώθηκε το 1573, ανήκε στη Μητρόπολη Φιλαδελφείας η οποία, τέσσερα χρόνια αργότερα απέκτησε δικό της Επίσκοπο.
Η περίοδος που εξελέγη εφημέριος του ναού ο ιερέας Γεράσιμος Φωκάς ήταν χρόνια ακήρυκτου εκκλησιαστικού πολέμου. Μόλις πριν από λίγο διάστημα, και συγκεκριμένα τον Ιούνιο του 1712 ο Πατριάρχης Κύριλλος Δ’ είχε καθαιρέσει τον αμφιλεγόμενο ως προς την ορθόδοξη πίστη, δεινό λόγιο, πολυμαθή και χρηστό Μητροπολίτη Φιλαδελφείας Μελέτιο Τυπάλδο (28 Μαρτίου 1685-6 Μαΐου 1713). Η ελληνική παροικία ενοχλήθηκε, ήλθε σε επαφή με το Οικουμενικό Πατριαρχείο το οποίο, μάλιστα ζήτησε την μεσολάβηση του Μεγάλου Πέτρου. Αυτός απέστειλε έγγραφο στις 7 Δεκεμβρίου 1710 προς την Γερουσία στη Βενετία, η οποία όμως περιορίστηκε σε πρόθυμες υποσχέσεις (έγγραφό της 10.6.1711), κι έτσι το Πατριαρχείο καθήρεσε τον Μελέτιο το 1712. Επακολούθησε μεγάλη σύγχυση, κοινωνική και θρησκευτική αναστάτωση όπου ζημιώθηκαν τα συμφέροντα των Ελλήνων.
Ο Μελέτιος δημιούργησε κύκλο λογίων κληρικών-μαθητών, οι οποίοι προωθήθηκαν ως εφημέριοι και ιεροκήρυκες στον Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου. Ο ανταγωνισμός για τις θέσεις αυτές, όπως και για τους δασκάλους, ήταν μεγάλος. Λόγοι βιοπορισμού ανάγκαζαν -πολλούς ιερωμένους- να αναχωρούν από τη Βενετία με κατεύθυνση την Ανατολή: Ιόνια Νησιά, Κρήτη, Πελοπόννησο, Κωνσταντινούπολη, Ρωσία. Μια τέτοια περίπτωση ήταν και ο ιερέας Γεράσιμος Φωκάς ο οποίος κατευθύνθηκε στη Ρωσία. Παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστο ποιος τον σύστησε στην τσαρική Αυλή.
Πριν από τον Γεράσιμο κι εντός του 1718 είχε εκλεγεί εφημέριος στον Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Βενετίας ο κρητικός Ιωάννης Βουβούλης, ο οποίος δεν παρέμεινε. Στη θέση του εφημέριου εξελέγη στις 29 Ιουλίου 1718 με 27 ψήφους υπέρ και 7 κατά ο Φωκάς («si ballotta il reverendo don Gerasimo Foca. Del sì 27 de no 7 et è rimasto[ ])». Υπηρέτησε δε, για δυο χρόνια.
Ο Παναγιώτης Χιώτης στα «Απομνημονεύματά του» αναφέρει πως ο ιερέας Γεράσιμος Φωκάς, ήταν εγγονός του θαλασσοπλόου.
Αν στην λέξη «εγγονός» δοθεί η έννοια «το τέκνο του υιού ή της θυγατέρας κάποιου σε σχέση με αυτόν» οι χρονολογίες είναι αδύνατο να συνάδουν με την συγκεκριμένη συγγένεια 2ου βαθμού του εν λόγω ιερέα με τον ταξιδευτή, έστω κι αν ο τελευταίος απέκτησε παιδί στην Κεφαλλονιά μετά την επιστροφή του, τότε που ήταν ήδη μεγαλύτερος από 60 ετών. Όμως ο Χιώτης δίκαια την χρησιμοποιεί στο εν λόγω θέμα με δεδομένο ότι η λέξη «εγγονός» (εν+γόνος) έχει την έννοια ευρύτερα των απογόνων (έκγονος, απόγονος). Την ίδια έννοια δίνει και ο Μαζαράκης που κι αυτός αναφέρει πως ήταν εγγονός Ιωάννη Φωκά (12ου αι).
Μ. Πέτρος, Γεράσιμος Φωκάς και Μηνολόγιο
Το 1720 o Γεράσιμος Φωκάς προσλήφθηκε στην Αυλή του Μεγάλου Πέτρου στην Αγία Πετρούπολη όπου υπηρέτησε ως πνευματικός του. Το διάστημα αυτό ο επισκοπικός θρόνος της Εκκλησίας της Ρωσίας ήταν κενός και μόλις τον επόμενο χρόνο δημιουργήθηκε η Ιερή Ρωσική Σύνοδος. Όταν εγκαταστάθηκε ο Γεράσιμος την Αυλή του τσάρου η Εκκλησία ήταν σε αναβρασμό, γίνονταν συζητήσεις με τον αρχιεπίσκοπο Theophan Prokopovich για την εφαρμογή καινοτομιών στον κλήρο κι είχε δημιουργηθεί ένα συμβούλιο για την διοίκηση που δεν είχε πάρει οριστική μορφή κι αρμοδιότητες. Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν κατόρθωσα να βρω περισσότερα στοιχεία για την δράση του Γεράσιμου στην Ρωσία σε αυτό το περιβάλλον. Τελικά, για άγνωστο λόγο, ζήτησε άδεια να επιστρέψει στην πατρίδα του η οποία πρόθυμα του χορηγήθηκε. Πριν την αναχώρησή του, η οποία έγινε εν ζωή του Μ. Πέτρου, έλαβε «ως δώρο του βασιλέως» πέντε εικόνες αγίων «Γραικο-Ρωσσικής Εκκλησίας, αι τινες ήσαν εν λαμπρόν μνημείον της ιεράς αρχαιότητος». Θα πρέπει να σημειωθεί πως ο Μ. Πέτρος ήταν απόλυτα δεμένος με τις άγιες εικόνες. Στις εκστρατείες του έπαιρνε μαζί του την εικόνα του Σωτήρα Αχειροποίητου. Την είχε στο κρεβάτι του όταν ήταν άρρωστος, ενώ ζήτησε και την κουβάλησαν στην πομπή της κηδείας του. Σε όσους δε, σεβόταν βαθειά δώριζε αγιογραφίες.
Ο Γ. Φωκάς διερχόμενος από την Κωνσταντινούπολη πέθανε εκεί –«προσεβλήθη από πανώλη» σημειώνει ο Α. Μαζαράκης-. Οι εικόνες του περιήλθαν στον αδελφό του, Μαρίνο, και πωλήθηκαν στην Βενετία στον Φλωρεντίνο πατρίκιο Αλέξανδρο Γρηγόριο, μαρκήσιο ντε Καππόνι (Capponi) «δια τριακόσια χρυσά φλωρία». Μετά δε τον θάνατο του τελευταίου δωρίθηκαν «ομού με τα βιβλία του» στο Βατικανό όπου εναπόκεινται. Ο δε «Προφέσορας Ιωσήφ Σίμων Ασεμάνης» με αφορμή τις εικόνες του Μ. Πέτρου προς τον Γ. Φωκά έλαβε «ύλην… να εκθέση το μέγα σύγγραμμα το γνωριζόμενον υπό τον τίτλον «Εορτολόγιον της Οικουμενικής Εκκλησίας».
Με οδηγό την γενική πληροφόρηση από τον Μαζαράκη, αναζήτησα αυτές τις πέντε εικόνες τις οποίες και βρήκα στην αίθουσα XVIII στην Πινακοθήκη του Βατικανό όπου εκτίθενται ιερά κειμήλια του «Χριστιανισμού της Ανατολής» από τον 15ο έως τον 19ο αι. Βρίσκονται στο μέσο σχεδόν της αίθουσας, στα αριστερά του εισερχόμενου από την μοναδική πόρτα και στην προθήκη που είναι αριστερά του Εικονοστασίου των Φάρσων. Στην πραγματικότητα είναι τέσσερις πλάκες, ως επέκταση κάθε πλευράς μιας άλλης ισομεγέθους πλάκας, κεντρικής, εις τρόπον ώστε να σχηματίζουν έναν σταυρό. Πρόκειται για «Ημερολόγιο των Αγίων» ή «Ιερό Ημερολόγιο» δηλαδή οι εορτάζοντες άγιοι ανά εποχή και ανά μήνα όπως παρουσιάζονται στο ορθόδοξο καλεντάρι. Καλείται Μηνολόγιο (Menologion), είναι ρωσικής τεχνοτροπίας κι έχουν εικονογραφηθεί ιερές μορφές από μινιατούρες που στολίζουν κείμενα σχετικά με τις πρώτες δημοσιεύσεις βίων αγίων.
Στο άνω μέρος υπάρχει το οικόσημο Καπόνι. Το ξύλο επί του οποίου έχει ιστορηθεί το Μηνολόγιο είναι από κέδρο Λιβάνου. Οι αγιογραφίες έχουν γίνει με την τεχνική της τέμπερας, οι πλάκες φέρουν γύρω μεταλλικό πλαίσιο κι έχουν διαστάσεις 80 Χ 69,5 cm. Η κεντρική έχει 26 σκηνές και μια μεγαλύτερη στο κέντρο και προς τα επάνω: Την εις Άδου κάθοδο και Ανάσταση, και γύρω σκηνές από την Παλαιά (εκδίωξη από την Εδέμ) και την Καινή διαθήκη (Πάθη του Κυρίου). Οι υπόλοιπες τέσσαρες πλάκες έχουν ιστορημένες 18 σκηνές έκαστη (3 οριζόντιες στήλες Χ 6 κάθετες) και καλύπτουν τις 4 εποχές. Στο επάνω μέρος είναι το φθινόπωρο (осень Σεπτ. Οκτ. Νοε.), αριστερά ο χειμώνας (зима Δεκ. Ιαν. Φεβρ.), κάτω η άνοιξη (весна Μάρτ. Απριλ. Μάιος) και δεξιά το καλοκαίρι (лето Ιουν. Ιουλ. Αυγ). Το έργο στο Βατικανό καλείται Tavole Capponiane ή Tavole Mosche, αποκτήθηκε το 1747 και θα αναλυθεί στο προσεχές Εκκλησιαστικό Συνέδριο (πιθανόν τον Οκτώβριο στο Αργοστόλι).
Στο «Λεξικό Ρώσων Αγιογράφων από τον 11ο έως τον 17ο αι.» διαβάζουμε πως το έργο αυτό θεωρείται μοναδικό κι έχει γίνει αντικείμενο μελέτης από τον 18ο αι.. Όμως, μέχρι και τον 20 αι. δεν είχε μελετηθεί όπως έπρεπε. Το 2012 η διατριβή της Κοβτίρεβα Λουντμίλα το εξέτασε λεπτομερώς ως Ετήσιο Λειτουργικό Ημερολόγιο και επιπλέον μας πληροφορεί πως η τιμή με την οποία αγόρασε τις εικόνες ο Καπόνι από τον Μαρίνο Φωκά ήταν 30 σκούδα, ήτοι 300 ρωσικά χρυσά νομίσματα. Ο δε Γεράσιμος πέθανε από έλκος στην Κωνσταντινούπολη. Στην αυτοκρατορική βιβλιοθήκη της Α. Πετρούπολης υπήρχαν χάλκινες γκραβούρες, αναπαραγωγή του έργου «Σανίδες του Καπόνι». Το έργο είναι υπογεγραμμένο από τρεις μεγάλους αγιογράφους: Τον Νικήτα Ιβάνοφ, τον Σεργκέϊ Βασίλιεφ και τον Αντρέι Ιλίν. Από τις 5 σανίδες ο Ιβάνοφ έχει ζωγραφίσει το καλοκαίρι (Ιουν, Ιουλ. Αύγ.) (Αναγράφονται τα έτη δημιουργίας 1668-1677 και η υπογραφή: Ιστόρησε ο Νικήτας ο γιος του Ιωάννη).
Μ. Πέτρος, Γεράσιμος Φωκάς, Χάρτες και Δικαίωση Juan de Fuca
Τα Στενά Juan de Fuca δεν χαρτογραφήθηκαν με το όνομα του θαλασσοπόρου Ιωάννη Φωκά ούτε από τους Ισπανούς που τους υπηρέτησε περισσότερο από 40 χρόνια, ούτε από τους Άγγλους που σχεδίαζε να υπηρετήσει. Χαρτογραφήθηκαν από τον Joseph Nicolas Delisle στην Ναυτική Ακαδημία Επιστημών της Α. Πετρούπολης, ενώ το ίδρυμα είχε ήδη δικαιώσει επίσημα τον Ιωάννη Φωκά. Τα στοιχεία αυτά, οδηγούμενη από τον γεωγράφο Jean–Baptiste Benoît Eyriès, αρχικά τα αναζήτησα, χωρίς αποτέλεσμα, στην Ακαδημία Επιστημών στη Μόσχα. Όμως υπάρχουν στην Αγία Πετρούπολη στην εκεί Ακαδημία.
Το 1724 -1725 επί Μ. Πέτρου, μέσω της εκεί Ακαδημίας αναγνωρίσθηκε η ανακάλυψη του κεφαλλονίτη θαλασσοπόρου και το όνομά του δόθηκε επίσημα στα Στενά. Η δικαίωση αυτή αναμφίβολα δεν είναι αυτονόητη. Δεν μπορεί να αποκλεισθεί η πιθανότητα μια από τις αιτίες, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, να είναι ο ιερέας Γεράσιμος Φωκάς, ο οποίος, όντας πνευματικός του τσάρου και ζώντας εκ του σύνεγγυς το ζωηρότατο ενδιαφέρον του για χαρτογραφήσεις, ναυσιπλοϊα, κοσμογραφία, εξερευνήσεις και γεωγραφία, αναφέρθηκε στον πρόγονό του και το κατόρθωμά του να φθάσει το 1592 στο αχαρτογράφητο πέρασμα που πιστευόταν πως ήταν μεγάλο μυστικό και πως ήταν τα μυθικά Στενά του Ανιάν. Το ότι γνώριζε ο Γ. Φωκάς την ανακάλυψη των Στενών, προκύπτει από την γνώση που είχαν οι μεταγενέστεροι συγγενείς –και όχι μόνον, γνώση προφορική, αλλά και γραπτή, που την μετέφεραν στον ερευνητή Πρόξενο των Ηνωμένων Πολιτειών στα Ιόνια Ammon Spyridon York το 1853-1854.
Το 1754 το τμήμα Γεωγραφίας της Ακαδημίας Επιστημών της Αγίας Πετρούπολης εξέδωσε χάρτη με τίτλο: «Νέος χάρτης ανακαλύψεων από ρωσικά πλοία» όπου αποτυπώνεται η πορεία των Bering και Chirikov, αλλά και τα Στενά Juan de Fuca. H επιβεβαίωση έγινε από τον γεωγράφο της Ακαδημίας Nicolas De L‘Isle όταν στις 8 Απριλίου 1750 παρουσίασε τα πρωτότυπα σχέδια του χάρτη του, δημόσια, στη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών. Στο χάρτη απεικονίζονται οι Ρωσικές ανακαλύψεις (1723, 1732 & 1741) κι αναφέρεται το όνομα του Juan de Fuca για πρώτη φορά. Το γεγονός αυτό το πιστοποιεί κι ο συγγραφέας Samuel Engel στα μέσα του 18ου αι. Ας σημειωθεί πως ακόμη και στα μέσα του 18ου αι. στη Ρωσία, οι γεωγραφικές αυτές πληροφορίες θεωρούνταν σπουδαία κρατικά μυστικά. Για αυτό όταν ο Delisle έφυγε από την Ρωσία για την Γαλλία και καθυστέρησε να επιστρέψει τιμωρήθηκε καθώς θεωρήθηκε ότι απέσπασε πληροφορίες. Ο χάρτης ανατυπώθηκε στο Παρίσι το 1752 από αυτόν και τον Philippe Buache. Επακολούθησε (1754) η εκτύπωση στην Α. Πετρούπολη, όμως αυτή θεωρείται ως η βασική, καθώς ο Delisle τις πληροφορίες για τα Στενά τις είχε από την Ναυτική Ακαδημία της Πετρούπολης.
Την πληροφόρηση περί Στενών ο Μ. Πέτρος την είχε διασταυρώσει κι από άλλες πηγές. Η μια είναι η Αγγλική Εταιρεία της Μοσχοβίας (Moscovy Company), εταιρεία εμπόρων από τον 16ο αι. που αναζητούσαν νέους δρόμους εμπορίου προς τις Νέες Χώρες. Στον Michael Lok, σπουδαίο πρόσωπο της Ελισαβετιανής Αυλής, πρόξενο, έμπορο, χρηματοδότη ταξιδιών για ανακάλυψη του ΒΔ Περάσματος, φίλο του J.d.Fuca, οφείλουμε τα πρώτα στοιχεία για τον Κεφαλλονίτη θαλασσοπόρο. Αυτά διασώθηκαν μέσω της αλληλογραφίας του με τον Θησαυροφύλακα της Ελισάβετ Λόρδο Cecil, με τον Sir Walter Raleigh και, κυρίως με τον σπουδαίο γεωγράφο Richard Hakluyt. Ο M. Lok διατηρούσε στενότατες σχέσεις με την Εταιρεία Εμπόρων της Μοσχοβίας καθώς ο ίδιος, πέραν των όποιων ιδιοτήτων του, ήταν και μέλος της Εταιρείας της Ανατολής –Levant Company– και κυρίως Πράκτορας της Εταιρείας της Μοσχοβίας στο Λονδίνο.
Επίσης, άλλη πηγή που επιβεβαίωνε στον τσάρο τα περί Φωκά και Στενών είναι ένας από τους κοντινότερους συνεργάτες του Μ. Πέτρου, ο Κόνον Ζότοφ (Konon Zotov) ο οποίος το 1715 εστάλη στην έμπειρη στα περί ανακαλύψεων Ισπανία για να συγκεντρώσει στοιχεία σχετικά με θέματα οργανωτικά κι υποθέσεις ναυτικές.
Στο μεταγενέστερο χρονικά “Hemisphere Occidental” [Bay of the West] written by Louis Charles Desnos / Louis Brion de la Tour (Paris 1770) υπάρχει το εξής κείμενο: «…Τα άκρα της Αμερικής από το Βόρειο μέρος της Καλιφόρνια μέχρι το Βόρειο Detroit παρουσιάζονται με δύο διαφορετικούς τρόπους σε αυτό το χάρτη. Το πράσινο χρώμα δείχνει αυτά τα ίδια άκρα σύμφωνα με ένα ρώσικο χάρτη που ήρθε στη δημοσιότητα από την Ακαδημία της Πετρούπολης το 1754. Διαπιστώνουμε ότι αυτά τα άκρα είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που ορίζουν οι γαλλικοί χάρτες μας και που σε αυτό το χάρτη φαίνονται με κίτρινο χρώμα. …Στο γαλλικό χάρτη υπάρχει στα Βόρεια της Καλιφόρνια ένας μεγάλος κόλπος που ονομάζεται « Θάλασσα της Δύσης»…».
ΕΠΙΛΟΓΙΚΑ
Εν κατακλείδι αυτή η «συνάντηση» του Μ. Πέτρου με τον Οδυσσέα του 16ου αι. Ιωάννη Φωκά, πραγματοποιήθηκε μέσω του πνευματικού του πρώτου, του ιερέα Γεράσιμου Φωκά, κι έχει δυο σκέλη: το πρώτο είναι θρησκευτικής φύσεως και το δεύτερο γεωγραφικής. Το πρώτο εναπόκειται στην Πινακοθήκη στο Βατικανό και το δεύτερο σε όλους τους παγκόσμιους χάρτες, αρχής γενομένης της αποδοχής το 1724-1725 από την Ακαδημία της Α. Πετρούπολης της ανακάλυψης των Στενών από τον de Fuca το 1592 υπό τις εντολές του Αντιβασιλιά του Μεξικό. Όμως το ότι κατέχει μόνιμη θέση στην ιστορία της χαρτογράφησης των Νέων Κόσμων το οφείλει στους Ρώσους: στο πάθος του Μ. Πέτρου για την ναυσιπλοϊα και την γεωγραφία, στον χαρτογράφο της Ναυτικής Ακαδημίας Joseph Nicolas Delisle και στην ίδια την Ναυτική Ακαδημία της Α. Πετρούπολης. Ολόκληρες γενιές ταξιδευτών, εξερευνητών και θαλασσοπόρων, κάθε φυλής, κάθε ράτσας, ακολούθησαν την πορεία του, επιβεβαιώνοντας και επανα-επιβεβαιώνοντας τα λόγια που ο πρόσχαρος γέρος διηγήθηκε στον Άγγλο Πρόξενο στη Βενετία τον Ιούνιο του 1596.
Ευρυδίκη Λειβαδά για τον ΙΑ Πανιόνιο Συνέδριο, 23 Μαΐου 2018