Αἱ θέσεις τοῦ Πελαγίου ἐπεκεντροῦντο εἰς τά κάτωθι σημεῖα: α) Τήν μή ἀποδοχήν τοῦ Προπατορικοῦ Ἁμαρτήματος καί ἐξήρτα τήν σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων ἐξ ὁλοκλήρου ἀπό τήν Ἐλευθέραν Βούλησίν των. Ἀναπτύσσων τήν θέσιν του διά τήν προπατορικήν ἁμαρτίαν ἒλεγεν, ὃτι αὓτη δέν κατέστρεψεν ὃλας τάς πνευματικάς δυνατότητας τοῦ ἀνθρώπου καί δι’ αὐτό ἡ βούλησίς του παρέμεινε τελείως ἀνεπηρέαστος. Ὡς ἐκ τούτου ὁ ἂνθρωπος δέν ἐχρειάζετο τήν Θείαν Χάριν ἢ Θείαν Βοήθειαν, ἀλλά μόνον τάς ἰδικάς του φυσικάς δυνάμεις, διά νά φθάσῃ καί κατακτήσῃ τήν αἰωνίαν μακαριότητα καί ζωήν. Μέ ἂλλους λόγους οἱ ἂνθρωποι εἶχον τήν δυνατότητα νά σωθῶσι διά τῆς Ἐλευθερίας τῆς Βουλήσεώς των καί μόνον. Δι’ αὐτόν τόν λόγον δέν ἦτο ἀναγκαία ἡ Ἐνανθρώπησις τοῦ Χριστοῦ, ἡ σωτηρία δέ τοῦ Ἀνθρώπου ἦτο θέμα ἀνθρωποκεντρικόν καί ὂχι τῆς Ἀνωτέρας Θεϊκῆς Δυνάμεως καί Μεσολαβήσεως.
β) Ἐκ τῶν ὡς ἂνω ἀπόψεών του ὁ Πελάγιος ὡδηγεῖτο, καί πάλιν λανθασμένως, εἰς τήν θέσιν, ὃτι ἡ Ἐνανθρώπησις τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἁπλῶς διηυκόλυνε τήν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου, ὃμως δύναται ὁ ἂνθρωπος νά ἐπιτύχῃ μόνος του τήν σωτηρίαν του ἂνευ τῆς βοηθείας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ! Ἢρκει ὁ ἂνθρωπος νά ἠκολούθει τούς κανόνας, πού ἀναφέρονται ὑπό τῶν Εὐαγγελιστῶν εἰς τό Εὐαγγέλιον καί τῶν Ἀποστόλων εἰς τάς Ἐπιστολάς των! Πρέπει ἐδῶ νά σημειωθῇ ὃτι ὁ πρῶτος μελετητής, ὃστις ἀντελήφθη καί κατεδίκασεν, ὃτι εἰς τό σημεῖον τῆς ἑρμηνείας τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ αἱ δύο αἱρέσεις, τοῦ Νεστορίου καί τοῦ Πελαγίου, συνέπιπτον, ἦτο ὁ Ἃγιος Κασσιανός.
γ) Κατ’ ἀντίθεσιν καί πάλιν πρός τήν Χριστιανικήν Θρησκείαν ἐπρέσβευεν ἀκόμη, ὃτι τό προπατορικόν ἁμάρτημα δέν μετεδίδετο διά τῆς γεννήσεως εἰς τούς ἀπογόνους. Δηλ. ἐθεώρει ὃτι τό προπατορικόν ἁμάρτημα ἦτο προσωπικόν ἁμάρτημα τῶν Πρωτοπλάστων καί ὡς ἐκ τούτου αἱ συνέπειαί του δέν μετεβιβάσθησαν εἰς τούς ἀπογόνους τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὒας. Τό βάπτισμα δι’ αὐτόν ἦτο μία ἁπλῆ καί συμβολική μύησις εἰς τό πλήρωμα τῶν Χριστιανῶν. Ὃμως, ὡς καλῶς γνωρίζομεν, τό Βάπτισμα εἰς τήν Χριστιανικήν Θρησκείαν μας εἶναι ἓν τῶν 7 βασικῶν Μυστηρίων καί πυλώνων ταύτης. δ) Ὁρμώμενος ὁ Πελάγιος ἐκ τῆς θέσεώς του ταύτης ἒλεγεν ὃτι τό βάπτισμα τῶν νηπίων ἢ Νηπιοβαπτισμός καθίστατο περιττός. Ἐφ’ ὃσον δέ ὁ Πελάγιος δέν ἀπεδέχετο τήν μεταβίβασιν τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος ἀπό τούς πρωτοπλάστους εἰς τούς ἀπογόνους των, τοῦτο ἐσήμαινε δι’ αὐτόν, ὃτι τά νήπια ἐγεννῶντο ἂνευ ἁμαρτίας, ἢτοι δέν ἒφερον τό Προπατορικόν Ἁμάρτημα, ἂρα τό Βάπτισμά των ἦτο περιττόν.
Εἶναι πλέον ἢ ὀφθαλμοφανές, ὃτι αἱ αἱρετικαί θεωρίαι τοῦ Πελαγίου ἒπληττον, ὑπενόμευον καί ἐκλόνιζον τάς βάσεις καί τάς ἀρχάς αὐτῆς ταύτης τῆς Χριστιανικῆς Θρησκείας. Κυρίως δέ τήν Λύτρωσιν καί Σωτηρίαν, τήν ὁποίαν προσφέρει εἰς τόν ἂνθρωπον ὁ Χριστός διά τῆς γεννήσεως, τῆς ἐλεύσεως καί παρουσίας Του εἰς τήν Γῆν, ὡς καί δι’ὃλου τοῦ σωτηρίου Ἒργου Του, ἐν ἂλλοις λόγοις διά τῆς Ἐνανθρωπήσεώς Του.
Κατά τῶν θέσεων τοῦ Πελαγίου ἀντέδρασε πολύ δυναμικῶς ὁ Ἃγιος Αὐγουστῖνος, ὃστις εἶχε πολύ μεγάλην ἰσχύν εἰς τήν Δυτικήν Ἐκκλησίαν. Ποίας θέσεις ὑπεστήριξε καί εἰς ποίας ἐνεργείας προέβη ὁ Ἃγ. Αὐγουστῖνος πρός ἀντίκρουσιν καί ἀνατροπήν τῆς αἱρετικῆς διδασκαλίας τοῦ Πελαγίου; Αὗται ἦσαν αἱ κάτωθι θέσεις, ὡς τάς διετύπωσε κατ’ἀπόλυτον καί πολύ αὐστηρόν τρόπον. Ἒλεγε λοιπόν:
α) Θά ἠδύναντο νά μήν εἶχον ἁμαρτήσει ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὒα εἰς τόν Παράδεισον, ἀλλά ἃπαξ καί ἡμάρτησαν δέν θά ἠδύναντο ἐπ’ οὐδενί τρόπῳ οἱ ἀπόγονοί των, οἱ ἂνθρωποι, νά σωθῶσιν ἂνευ τῆς βοηθείας τῆς Θείας Χάριτος. Ἀπεφαίνετο λοιπόν, ὃτι «ἡ Θεία Χάρις», δηλ. ἡ θεϊκή βοήθεια πρός τόν ἂνθρωπον, «ἦτο ἀκαταμάχητος καί ὡς ἐκ τούτου ἀμέριστος, παντοτεινή, ἀμετακίνητος καί ἀλάθητος».
Ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος μέ αὐτάς τάς ἀναντιλέκτως διατυπωμένας καί ἀπολύτους θέσεις του καί μέ τήν μεγάλην ἰσχύν τήν ὁποίαν διέθετεν εἰς τήν Ἐκκλησίαν τῆς Δύσεως συνέβαλε τά μέγιστα, ὃπως συγκληθῇ ἡ εἰς Καρθαγένην Σύνοδος τῷ 411 μ.Χρ. καί ἀκόμη ἑτέρα εἰς Ρώμην τῷ 418 μ.Χρ., αἳτινες κατεδίκασαν τάς θέσεις τοῦ Πελαγίου καί τόν διέταξαν μαζί μέ τόν Καιλέστιον νά ἐγκαταλείψωσι τήν περιοχήν τῆς Ἱσπανίας καί Βορείου Ἀφρικῆς. Αἱ καταδικαστικαί ἀποφάσεις τῶν δύο Συνόδων ἐνεκρίθησαν καί ὑπό τοῦ Πάπα Ῥώμης Ἰννοκεντίου Α΄ καί αἱ διακηρύξεις τοῦ Πελαγίου ἐτέθησαν ἐκτός Ἐκκλησίας, ἡ δέ αἳρεσίς του ἀπεκλήθη Πελαγιανισμός. Τάς ἐκκλησιαστικάς ἀποφάσεις ἠκολούθησαν καί δύο καταδικαστικά τοῦ Πελαγίου διατάγματα τοῦ Αὐτοκράτορος Ὁνωρίου, διά τῶν ὁποίων κατεδικάζετο ὁ Πελαγιανισμός καί εἰς τό ἓτερον ἐπεβάλλετο ἡ ποινή τῆς ἐξορίας εἰς τούς δύο ἡγέτας τῆς αἱρέσεως. Τά Αὐτοκρατορικά Διατάγματα ἐπεκυρώθησαν καί ὑπό τῆς Γ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῷ 431 μ.Χρ. εἰς Ἒφεσον.
Εἶναι ὃμως γεγονός ὃτι ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος κατά τήν πολεμικήν του πρός ἀνατροπήν τῶν θέσεων τοῦ Πελαγίου, εὑρισκόμενος ἐν πλήρει ἐξάρσει καί ἐξάψει, ἒφθασεν εἰς ἓν ἂλλο θρησκευτικόν ἂκρον πρεσβεύων δηλαδή ὃτι ὁ ἂνθρωπος, ἀνεξαρτήτως τοῦ χαρακτῆρος, εὐσεβοῦς βίου καί προσπαθειῶν του εἶναι ἀνίκανος νά ἀποφασίσῃ ὁ ἲδιος διά τήν σωτηρίαν του, οὒτε κἂν νά ἒχῃ τήν Θείαν Χάριν, πλήν μόνον ὡρισμένων ἐπιλέκτων ὑπό τοῦ Θεοῦ ἀτόμων. Αὐτἡ ἡ θέσις τοῦ Ἁγίου Αὐγουστίνου ἀπεκλήθη ὁ Ἀπόλυτος Προκαθορισμός τοῦ Ἀνθρώπου ὑπό τοῦ Θεοῦ καί διετυπώθη τῷ 418 μ.Χρ..
Ὡς ἀναφέρει εἷς τῶν θρησκευτικῶν ἱστορικῶν τῆς Δύσεως, ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος ἦτο «τόσον προσηλωμένος εἰς τήν μεγιστοποίησιν τῆς Θείας Ἐξουσίας, ἢτοι καί τῆς Θείας Χάριτος, καί δι’ αὐτό ἀπέτυχεν εἰς τό νά δικαιώσῃ ἒστω καί ἐπ’ ἐλάχιστον τό ἀνθρώπινον στοιχεῖον, δηλ. τόν ἂνθρωπον, εἰς τήν ὃλην μυστηριακήν πορείαν τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου».
Αἱ ἀνωτέρω ἀναλυθεῖσαι τοποθετήσεις, δηλ. ἀφ’ ἑνός αἱ αἱρετικαί ἀπόψεις τοῦ Πελαγίου καί ἀφ’ ἑτέρου αἱ ἀπόλυτοι θέσεις τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου περί τῆς Θείας Χάριτος, δέν ηὗρον ἀπήχησιν εἰς τούς πιστούς τῆς Μασσαλίας καί γενικώτερον τῆς Νοτίου Γαλατίας, οἱ ὁποῖοι δέν ὑπῆρξαν καθόλου ἀποδέκται αὐθαιρέτων, ἀπολύτων καί ἀτέγκτων θρησκευτικῶν ἑρμηνειῶν. Ἒτσι οἱ ἱερωμένοι καί οἱ Χριστιανοί τῆς Νοτίου Γαλλίας ὑπό τήν πνευματικήν καθοδήγησιν τοῦ Ἁγ. Κασσιανοῦ, ἀντέδρασαν τόσον εἰς τάς αἱρετικάς θέσεις τοῦ Πελαγίου, ὃσον καί εἰς τάς ἀπολύτους θέσεις τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου, ἠκολούθησαν δέ εἰς τήν ἀντιπαράθεσιν τῶν δύο αὐτῶν τήν μέσην καί μετριοπαθῆ ὁδόν τοῦ πεφωτισμένου θρησκευτικοῦ ἡγέτου των, Ἁγίου Κασσιανοῦ. Μέ τήν διατύπωσιν τῆς μετριοπαθοῦς θέσεως τοῦ Ἁγ. Κασσιανοῦ καί τῶν ἀκολουθούντων αὐτόν Μασσαλιωτῶν πιστῶν ἢρχισε μία νέα ἀντιπαράθεσις. Τώρα μεταξύ τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου καί τοῦ Ἁγίου Κασσιανοῦ. Οἱ ὀπαδοί τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου ἀπεκάλεσαν σκωπτικῶς τήν μετριοπαθῆ ἀντίκρυσιν τοῦ θέματος τῆς Σωτηρίας τοῦ Ἀνθρώπου εἰς Νότιον Γαλλίαν ὡς «Ἡμι-Πελαγιανισμόν». Ὃμως ὁ Ἃγιος Κασσιανός οὐδεμίαν σχέσιν εἶχε μέ τόν Πελάγιον, τόν ὁποῖον ἐπανειλημμένως ἀπεκάλεσεν εἰς τά συγγράμματα καί διδασκαλίας του αἱρετικόν.
Ἐξ ἂλλου ὁ Ἁγ. Κασσιανός ἐβασίζετο πλήρως ἐπί τῆς διδαχῆς καί τῶν ἀρχῶν τῶν πρώτων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ὡς ἐδιδάχθη ταύτας εἰς τάς Συρο-Αἰγυπτιακάς Μονάς τῆς Ἀνατολῆς καί ἡστιάζετο εἰς τό ἑξῆς: Ὃτι δηλ. διά τῆς ἁμαρτίας τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὒας ἡ ἀπεριόριστος ἐλευθερία τῶν πρωτοπλάστων ἐξησθένησε μέν, ἀλλ’ ὃμως δέν ἐξέλειπε πλήρως, καί ὡς ἐκ τούτου αὓτη, δηλ. ἡ Ἐλευθερία τῆς Βουλήσεως τοῦ ἀνθρώπου, ἒστω καί ἐξησθενημένη, συνεργάζεται πάντοτε μετά τῆς Θείας Χάριτος διά τήν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου.
Ἐπίσης ἐπρέσβευεν ὃτι, «τό νά θεωρῇ τις, ὡς ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος, τόν Ἀπόλυτον Προκαθορισμόν ὑπό τοῦ Θεοῦ τῆς πορείας τοῦ κάθε ἀνθρώπου, ὡς τελείως ἂσχετον πρός τήν συμπεριφοράν καί διαγωγήν τοῦ ἀτόμου καθ’ ὃλον τόν βίον του καί τό νά περιορίζῃ τήν Θείαν Χάριν μόνον εἰς μερικά ἐπιλεγμένα ἐκ τῶν προτέρων ὑπό τοῦ Θεοῦ ἂτομα, αὐτό ὂχι μόνον σημαίνει ἀπομάκρυνσιν ἀπό τήν παλαιοτέραν Χριστιανικήν θεολογίαν τῶν Πατέρων, ἀλλά καί ὑπόσκαψιν τῆς θρησκευτικῆς προσπαθείας τοῦ κάθε ἀνθρώπου πρός σωτηρίαν του, διότι τοῦτο ἂλλους μέν ἀπεθάρρυνε διά κάθε προσπάθειαν διά τήν σωτηρίαν των καί ἂλλους δέ ἒφερεν εἰς ἀπόγνωσιν, διότι ὃ,τι καί νά ἒπραττον εἰς τήν ζωήν των δέν θά ἠδύναντο νά σωθῶσιν». Δηλ. ἀφοῦ ἡ πορεία τῶν ἀνθρώπων ἦτο προδιαγεγραμμένη, ἡ προσπάθεια τοῦ κάθε ἀνθρώπου ἦτο ἂνευ νοήματος, ἀφοῦ ὁ Θεός θά ἐπέλεγε μόνον μερικούς ἐπιλέκτους του. Ἡ προσωπική ἂποψις καί τοῦ ὁμιλοῦντος, ὡς ἁπλοῦ θρησκευομένου ἀνθρώπου, εἶναι ὃτι ἡ θέσις τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου ἀπό Χριστιανικῆς ἀπόψεως ἦτο πολύ σκληρά καί ἀνάλγητος διά τόν προσπαθοῦντα καί ἀγωνιζόμενον νά τελειωθῇ ἂνθρωπον. Ἐξ ἂλλου, ὡς γνωστόν, αὐτή ἡ θέσις ἒδωσεν ἒναυσμα εἰς πολλούς πιστούς τῆς Δύσεως, ὃπως σπεύδωσιν ἒναντι πληρωμῆς ἢ ἂλλης ἀμοιβῆς νά ἐξασφαλίσωσιν ἀπό τούς ἱερωμένους τά λεγόμενα συγχωροχάρτια διά τήν σωτηρίαν των!
Αἱ διδαχαί ὃμως τοῦ Ἁγίου Κασσιανοῦ ἐπρέσβευον ὃτι: «Ἡ θύρα τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου πρέπει νά θεωρῆται ἀνοικτή εἰς ὃλους, διότι ὁ Σωτήρ Χριστός ἐνηθρωπίσθη, ἐδίδαξε τόν κόσμον, ἐσταυρώθη καί ἀπέθανε διά τήν Σωτηρίαν ὃλων τῶν ἀνθρώπων, ὃσοι βεβαίως θά τήν ἐπεζήτουν ἀκολουθοῦντες τά θεῖα διδάγματα τοῦ Θεανθρώπου». Ὁ Ἃγ. Κασσιανός ἒφερεν ὡς παράδειγμα τόν μετανοήσαντα ληστήν ἐπί τοῦ Σταυροῦ, εἰς τόν ὁποῖον, ὃταν εἰλικρινῶς μετενόησε, πάραυτα ἠνεώχθησαν δι’αὐτόν αἱ Πύλαι τοῦ Παραδείσου. Ἑπομένως τήν Θείαν Χάριν δέν δύνανται νά τήν ἒχωσι μόνον οἱ πολύ ὀλίγοι προκαθορισμένοι ἐκλεκτοί, ἀλλά πάντες οἱ ἐπιθυμοῦντες τόν ἐξαγνισμόν τῆς ψυχῆς των, ὁπότε αὐτομάτως τούς συμπαρίσταται ὁλοψύχως ἡ Θεία Χάρις εἰς τάς προσπαθείας των. Δι’ αὐτό ὁ Ἃγ. Κασσιανός ἐθεώρει τάς ἀτέγκτους ἀπόψεις τῶν Αὐγουστινιανῶν ὡς μεγίστην ἱεροσυλίαν (ingens sacrilegium).
Αὐτή ἦτο ἡ μετριοπαθής θρησκευτική ἀντίκρυσις τοῦ θέματος τῆς Σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς Θείας Χάριτος καί αὐτή ἦτο ἡ πολύ οὐσιώδης διαφορά, ἣτις ἐδημιουργήθη μεταξύ ἀφ’ ἑνός τοῦ Ἁγίου Κασσιανοῦ ὡς καί τῶν ἀκολουθούντων τήν πολύ λογικήν καί Χριστιανικῶς ἀπολύτως ὀρθήν θέσιν του, Χριστιανῶν Μασσαλιωτῶν, καί ἀφ’ ἑτέρου τῶν Αὐγουστινιανῶν. Χαρακτηρίζεται δέ ἡ θέσις αὓτη τοῦ Ἁγ. Κασσιανοῦ ὑπό συγχρόνων θρησκευτικῶν λογίων, ὡς τοῦ Αἰδεσιμωτάτου Edgar C.S. Gibson, ὡς μία «ἒντιμος» καί τιμία θέσις ἐκ μέρους τοῦ Ἁγίου Κασσιανοῦ, «ὃπως ὑπερασπισθῇ καί δικαιολογήσῃ τήν Ἀνθρωπίνην Εὐθύνην διά τήν ἐπιδίωξιν τῆς Σωτηρίας τοῦ Ἀνθρώπου, δηλ. τήν προσωπικήν εὐθύνην τοῦ κάθε ἀνθρώπου πρός τόν σκοπόν τῆς Σωτηρίας του».
Ἐξ ἂλλου οἱ τόσοι μετανοήσαντες, τά ἑκατομμύρια ἀνδρῶν καί γυναικῶν ἐξ ὃλων τῶν στρωμάτων τῆς κοινωνίας καθ’ ὃλην τήν διάρκειαν τῶν δύο χιλιετιῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ, οἱ ὁποῖοι αὐτοβούλως, εἰλικρινῶς καί ἐμπράκτως ἐπίστευσαν εἰς τόν Λόγον τοῦ Κυρίου, ἐπέτυχον τοῦτο, διότι οἱ ἲδιοι πρῶτοι τό ἠθέλησαν καί βεβαίως εἰς τήν προσπάθειάν των αὐτήν ὑπῆρξε δι’ αὐτούς ἀρωγός καί συνεργός καί πάντοτε τούς ἐβοήθησεν εἰς τάς δοκιμασίας καί ἀποτυχίας των ἡ Θεία Χάρις καί ἡ Θεία Δύναμις τοῦ τά πάντα ἐπιβλέποντος καί γνωρίζοντος Θεοῦ.
Αὐτή ἡ λογική καί μετριοπαθής χριστιανική θέσις τοῦ Ἃγ. Κασσιανοῦ δυστυχῶς ἐπολεμήθη μέ πάθος ὑπό τῶν ὀπαδῶν τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου, οἱ ὁποῖοι δέν ἐδίστασαν νά καταγγείλωσιν εἰς τόν Πάπαν Celestine Κελεστῖνον Α΄ (422-432μ.Χρ.), τόν Ἃγιον Κασσιανόν μαζί καί πλείστους ἂλλους σημαίνοντας Ἐπισκόπους καί πιστούς τῆς περιοχῆς τῆς Νοτίου Γαλλίας ὡς αἱρετικούς. Ὁ Πάπας ἀπέστειλε τότε αὐστηράν ἐπιστολήν εἰς τούς κάτωθι Ἐπισκόπους τῆς Γαλατίας: Βενέριον τῆς Μασσαλίας, Λεόντιον τῆς Fréjus, Μαρῖνον, Αὐξόνιον, Ἀρκάδιον, Φιλτάνιον καί πολλούς ἂλλους. Εἰς τάς ἐπιστολάς καί ἀναφοράς των δέν ἐτόλμησαν, οὒτε ὁ Πάπας Κελεστῖνος οὒτε ὁ ἐκπρόσωπός του Πρόσπερος, νά ἀναφερθῶσιν εἰς τόν Ἃγιον Ἰωάννην Κασσιανόν μέ τό ὂνομά του, ἀλλά ἀνεφέροντο εἰς αὐτόν εἰς τάς ἐπιστολάς των ἀποκαλοῦντές τον ὑποτιμητικῶς ὡς «ὁ ἀνήρ μέ τόν ἱερατικόν βαθμόν!»
Ὁ Ἃγιος Κασσιανός παρ’ ὃλην τήν μεγάλην πρόκλησιν, τήν ὁποίαν ἐδέχθη, μέ τήν Χριστιανικήν μετριοπάθειαν καί καρτερικότητά του οὐδόλως ἀντέδρασεν οὒτε καί ἀπήντησε, καθώς ἐδιδάχθη ἀπό τούς ἱερούς Πατέρας εἰς τάς Ἐρήμους τῆς Αἰγύπτου νά ὑπομένῃ τά πάντα καρτερικῶς, νά ἐλέγχῃ αὐστηρῶς τά αἰσθήματά του καί πάντοτε νά καταστέλλῃ τάς ἀντιδράσεις του. Οἱ ἐκκλησιαστικοί ἀντίπαλοι τοῦ ἒργου τοῦ Ἁγ. Κασσιανοῦ χρησιμοποιήσαντες καί πάλιν τήν μεγάλην ἐπιρροήν τήν ὁποίαν διέθετον εἰς Ρώμην συνεκάλεσαν Σύνοδον ἐπί Πάπα Γελασίου Α΄ (492 – 456 μ.Χρ.), ἣτις ὑπό τήν πίεσιν πολλῶν ἐπεμβάσεων ἐθεώρησε τήν θέσιν τοῦ Ἁγίου Κασσιανοῦ, ἀδίκως βεβαίως, ὡς αἱρετικήν! Ὃμως καί ἡ Παπική αὐτή ἀπόφασις οὐδόλως ἒπεισεν ἢ ἐφόβισε τούς πιστούς τῆς Νοτίου Γαλλίας, διότι ἐπίστευον ἀκραδάντως, ὃτι ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος πολύ λανθασμένως ἠρνεῖτο παντελῶς τήν Ἐλευθερίαν τῆς Βουλήσεως τοῦ Ἀτόμου καί ἐπίσης κατέστρεφε κάθε ἒννοιαν τῆς Εὐθύνης, τήν ὁποίαν φέρει ὁ κάθε ἂνθρωπος ἐρχόμενος εἰς τήν ζωήν, ὃπως προσπαθῇ διά τήν σωτηρίαν του. Ἡ διαμάχη μεταξύ τῶν ὀπαδῶν τῶν δύο ἀντιτιθεμένων θέσεων διήρκεσεν ἐπί μακρόν, ἀφοῦ εἰς τήν Συνέλευσιν τῆς Ὀράγγης (Concile de l’Orange) παρ’ ὃλον τόν μετριασμόν τῶν ὑπαρξασῶν ἀντιδράσεων τῷ 529 μ.Χρ. καί πάλιν ἐθεωρήθη ὁ Ἃγ. Κασσιανός αἱρετικός.
Ὃμως, ἀνεξαρτήτως τῶν ἀποφάσεων κάποιων κατευθυνομένων συνόδων καί συνελεύσεων τῆς Δύσεως, πού τόν ἐκήρυξαν αἱρετικόν, ὁ Ἃγιος Κασσιανός εἰς μέν τήν Ἀνατολικήν Ἐκκλησίαν εἶχεν ἀνακηρυχθῆ ἢδη πρό πολλοῦ εἰς Ἃγιον. Τό ἲδιον ἒγινε καί εἰς τήν Δυτικήν Ἐκκλησίαν τῆς Νοτίου Γαλλίας. Τόν ἀπεκάλουν Saint Jean Cassien. Ἐν τέλει δέ καί ἡ ἐπίσημος Δυτική Ἐκκλησία, πολύ ἀργότερον, ὃταν ἐπανεξητάσθη τό θέμα ψυχραίμως, ἒγινε πλήρως ἀντιληπτόν, ὃτι οὐδέν τό αἱρετικόν καί μεμπτόν ὑπῆρχεν εἰς τά συγγράμματα καί τήν μετριοπαθῆ διδασκαλίαν τοῦ Ἁγ. Κασσιανοῦ καί ἐπί τῶν Παπῶν Urbain V καί Benoît (Βενεδίκτου) XIV ἀνεγνωρίσθη πλήρως ἡ ἁγιότης του καί ἀπεκλήθη Sanctus Cassianus καί κατετάγη μεταξύ τῶν Πατέρων καί ὃλης τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας, ὡς ἀκριβῶς ἐθεωρεῖτο ἀνέκαθεν καί ὑπό τῆς Ἀνατολικῆς τοιαύτης.
Διά νά ἀντιληφθῶμεν πόσον δίκαιον εἶχεν ὁ Ἃγιος Κασσιανός καί πόσον ἐντός τῶν κανόνων τῆς Ἐκκλησίας ἦσαν αἱ θέσεις του καί ὃτι πολύ λανθασμένως ὡρισμέναι Σύνοδοι τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας ἐθεώρησαν κατ’ ἀρχάς τάς μετριοπαθεῖς θέσεις του ὡς αἱρετικάς, σᾶς παραθέτω κατωτέρω μερικά ἀποσπάσματα ἀπό τήν μακράν Συνδιάλεξιν πού εἶχον οἱ μοναχοί Κασσιανός καί Γερμανός μέ τόν Ἡγούμενον Χαιρήμωνα εἰς τό Δέλτα τοῦ Νείλου. Δι’ αὐτῶν ἀποδεικνύεται πλήρως ἡ ὀρθότης τῆς Χριστιανικῆς θέσεως, τήν ὁποίαν ὑπεστήριξε καί ἐτήρησεν ὁ Ἃγ. Κασσιανός καταπολεμῶν τήν αἳρεσιν τοῦ Πελαγίου καί ἀντιτιθέμενος εἰς τό Ἀπόλυτον τοῦ Προκαθορισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου κατά τόν ἱερόν Αὐγουστῖνον.
Ὁ Ἡγούμενος Χαιρήμων λοιπόν εἶχεν εἰπεῖ τότε εἰς τούς δύο μοναχούς: Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καί ἡ Ἐλευθέρα Βούλησις τοῦ Ἀνθρώπου εἶναι κατ’ ἐξοχήν ἀντίθεται μεταξύ των. Ὃμως συνυπάρχουσι εἰς τόν ἂνθρωπον καί «ἀλληλοπεριχωροῦνται», δηλ. περιφέρονται καί ἐνισχύονται ἐντός του ἡ μία μέ τήν ἂλλην. Τό νά δώσῃ κανείς προτεραιότητα εἰς τήν μίαν ἢ εἰς τήν ἂλλην, θά ἦτο ὡς νά παρέβαινε τήν Πίστιν τῆς Ἐκκλησίας. Ὃταν ὁ Θεός βλέπῃ ὃτι ἡ θέλησίς μας στρέφεται πρός τό καλόν, τρέχει πρός συνάντησίν μας, μᾶς κατευθύνει καί μᾶς ἐνισχύει. Βλέπομεν τήν συνέργειαν τῆς Θείας Χάριτος τοῦ Θεοῦ σέ ὃ,τι καλόν καί ὠφέλιμον ἀποφασίζει ἐλευθέρως νά ἐπιτελέσῃ ὁ ἂνθρωπος.
Ὃλα βεβαιώνουσιν ὃτι ἡ Θεία Χάρις ἐνισχύει τό αὐτεξούσιον τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλ’ ὃμως δέν τό ὑπερκαλύπτει, οὓτως ὣστε νά κάνῃ προσπάθειαν καί ὁ ἂνθρωπος, διά νά ἀντικρούσῃ τούς παρουσιαζομένους πνευματικούς ἐχθρούς καί πειρασμούς. Τό Ἒλεος τοῦ Θεοῦ συμβαδίζει μέ τήν δύναμιν τῆς ἀνθρωπίνης πίστεως καί θελήσεως.
Σταχυολογῶ κατωτέρω μερικά ἀπό τά χαρακτηριστικώτερα χωρία, τά ὁποῖα τούς ἀνέφερεν ὁ Ἡγούμενος Χαιρήμων:
Ἀπό τούς Ψαλμούς τοῦ Δαυίδ:
α) «Μέ ὑπομονήν πολλήν περίμενα τήν βοήθειαν τοῦ Κυρίου καί (Αὐτός) μέ ἐπρόσεξεν». (Ὑπομένων ὑπέμεινα τόν Κύριον, καί προσέσχε μοι)
β) «Κύριε, βοήθησέ με, ὣστε νά εἶναι εὐθεῖα καί σταθερά ἡ ὁδός μου ἐνώπιόν Σου».
γ) Ὁ Θεός ἐλάλησε: «Νά μέ ἐπικαλεσθῇς κατά τήν ἡμέραν τῆς θλίψεώς σου καί ἐξελοῦμαι σε καί δοξάσεις μέ». Δηλ. «Ἐγώ θά σέ ἀπαλλάξω καί σύ θά μέ δοξάσῃς».
δ) Ἒκλινα τήν καρδίαν μου τοῦ ποιῆσαι τά δικαιώματά σου (τάς ἐντολάς σου ).
Ἀπό Προφήτην Ἡσαΐαν:
«Ἢκουσεν ὁ Κύριος τήν φωνήν τῆς κραυγῆς σου• ἐπειδή εἶδε τήν μετάνοιάν σου, σέ ἢκουσεν».
Ἀπό Ἀπόστολον Παῦλον:
α) Πρός Φιλιππησίους: «Ὁ Κύριος θά φρουρήσῃ τάς καρδίας σας καί τάς σκέψεις σας, ἐφ’ ὃσον μένετε ἡνωμένοι μέ τόν Ἰησοῦν Χριστόν».
β) Πρός Τιμόθεον: «Ὁ Θεός θέλει νά σωθῶσιν ὃλοι καί νά λάβωσι πλήρη γνῶσιν τῆς ἀληθείας».
γ) Πρός Κορινθίους: «Ἐκεῖνος πού νομίζει ὃτι στέκεται, ἂς προσέξει μήπως πέσει. Ὁ Θεός θά σᾶς δώσῃ καί τήν διέξοδον, διά νά δυνηθῆτε νά ἀντέξητε».
Ἀπό Ἰάκωβον τόν Ἀδελφόθεον:
«Πλησιάσετε πρός τόν Θεόν καί θά σᾶς πλησιάσῃ καί Αὐτός».
Ἀπό Εὐαγγελιστήν Ματθαῖον:
α) Ὁ Χριστός ἐθεράπευσεν τόν λεπρόν τοῦ Εὐαγγελίου μόνον μέ τήν συγκατάθεσιν τῆς θελήσεως τοῦ λεπροῦ. Δι’ αὐτό τοῦ εἶπε: «Θέλω, καθαρίσου!»
β) Ὁ Χριστός ἐθεράπευσε τόν παράλυτον δοῦλον τοῦ Ἑκατοντάρχου λέγων εἰς αὐτόν: «Πήγαινε καί ἂς σοῦ γίνῃ, ὃπως ἐπίστευσες!»
Ἀπό Εὐαγγελιστήν Μάρκον:
«Πήγαινε, ἡ πίστις σου σέσωκέ σε».
Αἱ θέσεις τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ὡς τούς τάς ἀνέφερεν ὁ Ἡγούμενος Χαιρήμων:
1) «Τό νά ἀνάβῃ μέσα μας ἡ ἐπιθυμία κάθε καλοῦ εἶναι δωρεά τοῦ Θεοῦ. Ἡ Ἐλευθερία μας ὃμως ἒχει τόν λόγον διά τό πῶς ἀκριβῶς θά κινηθῶμεν εἰς τήν συνέχειαν. Ἀπό ἡμᾶς ἐξαρτᾶται τό νά κλίνωμεν πρός τό καλόν ἢ πρός τό κακόν». Τό Λατινικόν κείμενον λέγει: « Manet in homine semper liberum arbitrium quod gratiam Dei possit vel negligere vel amare ». Ἢτοι: Μένει εἰς τόν ἂνθρωπον πάντοτε ἡ ἐλευθέρα κρίσις νά δύναται (μπορῇ) τήν Χάριν τοῦ Θεοῦ εἲτε νά τήν παραμελῇ (περιφρονῇ) εἲτε νά τήν ἀσπάζηται (ἐπιζητῇ).
2) Τό ὃτι ἀσκοῦμεν τήν ἀρετήν εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς Θείας Χάριτος τοῦ Κυρίου. Αὐτό ὃμως δέν σημαίνει ὃτι ἡ Θεία Χάρις καταστέλλει καί πνίγει τήν δύναμιν τοῦ αὐτεξουσίου μας.
3) Καί καταλήγει εἰς τήν διδαχήν του «Περί τῆς Προστασίας τοῦ Θεοῦ»: «Τό πῶς ὃμως δύναται ὁ Θεός καί ἡ Θεία Χάρις Του νά ἐνεργῇ τά πάντα μέσα μας καί συγχρόνως τά πάντα νά ἀποδίδωνται εἰς τό ἰδικόν μας αὐτεξούσιον, αὐτό εἶναι ἓν Θεῖον Μυστήριον, τό ὁποῖον ἡ ἀνθρωπίνη διάνοια καί ἐμπειρία δέν εἶναι ἱκανά νά τό προσεγγίσωσι βαθύτερα καί νά τό κατανοήσωσι πληρέστερα».
Ἐν κατακλεῖδι σᾶς ἀναφέρω, ὡς πάντοτε ἐν μεγάλῃ συντομίᾳ, καί κάποια προσωπικά Συμπεράσματα τοῦ ὁμιλοῦντος:
α) Ἡ μετριοπάθεια τήν ὁποίαν ἐπέδειξαν οἱ πιστοί τῆς Νοτίου Γαλλίας καί ὂχι ὁ τυφλός φανατισμός ὠφείλετο, κατά τήν προσωπικήν ἂποψίν μου, εἰς μέγαν βαθμόν, καί εἰς τήν βαθεῖαν Ἑλληνικήν ἐπίδρασιν τῶν ἀρχαίων Φωκαέων/Ἰώνων, τῶν πρώτων ἀποίκων τῆς περιοχῆς, καί τοῦ μετριοπαθοῦς Ἑλληνικοῦ ὀρθολογισμοῦ καί τρόπου σκέψεως, μέ τόν ὁποῖον διεποτίσθη ὁ Γαλατικός πληθυσμός τῆς Νοτίου Γαλλίας, ἐπηρεασθέντος τούτου θετικῶς εἰς τό πῶς νά ἀντιμετωπίζωσι δύσκολα θέματα καί καταστάσεις αἱ ὁποῖαι τούς ἐπαρουσιάζοντο.
β) Τό γεγονός ὃτι αἱ διάφοροι Σύνοδοι τῆς Δύσεως ἢλλαζον διαρκῶς τάς ἀποφάσεις των ἐπί τοῦ ἀνωτέρω λεπτοῦ θέματος, μέχρις ὃτου κατόπιν παρελεύσεως πολλῶν δεκαετιῶν κατ’ ἀρχήν νά μετριάσωσι καί τελικῶς νά ἀναθεωρήσωσι πλήρως τήν ἀντίθεσίν των, δεικνύει τήν ὃλην σύγχυσιν, τήν ὁποίαν ἒφερον εἰς τήν Ἐκκλησίαν αἱ ἀκραῖαι ἀπόψεις κάποιων ἐκκλησιαστικῶν ταγῶν, οἱ ὁποῖοι προσεπάθουν κατά τό ἲδιον δοκοῦν νά ἑρμηνεύσωσι τόν Λόγον τοῦ Θεοῦ, τόν ὁποῖον διετύπωσε τόσον διαυγῶς καί εὐκρινῶς ὁ ἐνανθρωπήσας Χριστός.
γ) Εἰς τά ἀναφερθέντα ὑπό τοῦ Ἡγουμένου Χαιρήμωνος Εὐαγγελικά καί Ἀποστολικά ἀποσπάσματα περί τῆς Θείας Χάριτος καί Βοηθείας πρός σωτηρίαν ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων, θά ἢθελον προσωπικῶς νά προσθέσω καί ἓν ἂλλο ἀπόσπασμα ἐκ τοῦ Κατά Ματθαῖον Εὐαγγελίου: «Πᾶς ὃστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοί ἒμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγώ ἐν αὐτῷ ἒμπροσθεν τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς».
δ) Ὁ Ἁγ. Ἰωάννης Κασσιανός παρ’ ὃλας τάς ἀπογοητεύσεις καί ταλαιπωρίας τάς ὁποίας ὑπέστη περί τό τέλος τοῦ βίου του, ἐν τέλει ἒλαβε τήν θέσιν, ἣτις τοῦ ἣρμοζε εἰς τό Χριστιανικόν Ἐκκλησιαστικόν στερέωμα, ἀφοῦ ὑπό μέν τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας μετά τῆς Γαλλικῆς τοιαύτης ἀνεγνωρίσθη εὐθύς ἐξ ἀρχῆς τό ἒργον του καί αὐτός καθηγιάσθη ἀνακηρυχθείς εἰς Ἃγιον καί μέγαν Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας. Μεταθανατίως δέ τούτου, ἒστω μέ καθυστέρησιν πολλῶν δεκαετιῶν, ἀνεγνωρίσθη ἡ μεγάλη ἀξία τοῦ Ἁγίου Κασσιανοῦ καί ὑπό τῆς ἐπισήμου Δυτικῆς Ἐκκλησίας. Ἐπί πλέον δέ ὑπῆρξεν ὁ κατ’ ἐξοχήν διδάξας καί στηρίξας τόν ὀρθόν μοναχισμόν εἰς τόν Χριστιανικόν κόσμον τῆς Δύσεως καί ἀκόμη ὁ μεθοδικός διοργανωτής τούτου, ὃπου μέ ἀπαράμιλλον ἀφοσίωσιν καί ἐπιμονήν ἐσυστηματοποίησε τήν ὀρθήν λειτουργίαν τῶν Μονῶν τῆς Δύσεως κατά τό πρότυπον τῶν Μονῶν τῆς Ἀνατολῆς καί κυρίως τῆς Αἰγύπτου. Ἐθεωρεῖτο δέ εἰς ὃλην τήν Νότιον Γαλλίαν ὁ Πνευματικός Πατήρ της. Τό ὃλον δέ ἒργον του ὑπῆρξεν, ὡς ἀναφέρει ὁ Ὁλλανδός ἱστορικός Petrus Naghel, «τό Πρῶτον Ἐγχειρίδιον Πνευματικότητος τῆς Δύσεως».
ε) Τέλος, ἂφησεν ὁ Ἃγ. Κασσιανός ἓν τεράστιον καί ἀθάνατον συγγραφικόν ἒργον, τό ὁποῖον καθοδηγεῖ μέχρι σήμερον τούς λειτουργούς τῆς Ἐκκλησίας ἀλλά καί ὃλους τούς ἀπανταχοῦ πιστούς ἐνθαρρύνων τούτους εἰς τόν δύσκολον καί ἀνηφορικόν δρόμον πρός τήν Σωτηρίαν τῆς Ψυχῆς καί τῆς Διανοίας, τό ὁποῖον ἐπιτυγχάνεται διά τῆς βοηθείας τῆς Θείας Χάριτος καί Θείας Καθοδηγήσεως. Πιστεύω δέ ἀκραδάντως ὃτι ὁ Ἃγιος Κασσιανός θά ἒπρεπεν ὁπωσδήποτε νά συμπεριληφθῇ εἰς τήν χορείαν τῶν 3 Μεγάλων Ἱεραρχῶν, ἢτοι τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καί Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὡς ὁ τέταρτος Μεγάλος Ἱεράρχης τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν Γραμμάτων.
Κλείων τήν παροῦσαν μελέτην καί ὁμιλίαν ἀναφέρω κάποιους ὑπερόχους στίχους τοῦ Ἀπολυτικίου καί τοῦ Κοντακίου τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Κασσιανοῦ:
Ἐκ τοῦ Ἀπολυτικίου του           Ἐξήγησις:                                                      Ἐκ τοῦ Κοντακίου του               Ἐξήγησις:
«Τῆς σοφίας τόν λόγον                   Ὦ Πάτερ, διά τῶν ἒργων σου,                     «Κασσιανέ Ὃσιε,          Ὦ σοφέ, ὃσιε Κασσιανέ,
Πάτερ, τοῖς ἒργοις σου,                   λέγων τήν σοφίαν (ἢ ὁμιλῶν σοφῶς)        Οἱ λόγοι σου, σοφέ,      οἱ λόγοι σου, ὡς θεϊκή
ὡς οἰκονόμος πιστός,                     ὡς πιστός οἰκονόμος μᾶς καθοδηγεῖς        οὐρανίου κασσίας,      οὐρανία) κασσία,
ἀρετῶν μυσταγωγεῖς                     (διαπαιδαγωγεῖς) εἰς τά μυστηριακά          ὀσμήν πνευματικήν       μέ ἂρωμα πνευματικόν
τά κατορθώματα».                            ἐπιτεύγματα τῶν ἀρετῶν.                               διαπνέουσι κόσμῳ».    ἀναζωογονοῦσι χάριν
                                                                                                                                                                               (πρός ὂφελος) τοῦ κόσμου.Â
Καί ἀλλαχοῦ: «Κασσιανός θείας νοητῶς κασσίας ἀποπνέεις», δηλ. ὁ Κασσιανός ἀποπνέει νοητῶς τό ἂρωμα τῆς πνευματικῆς εὐῳδίας τῆς εὐόσμου κασσίας.
Λάμπης Γ. Κωνσταντινίδης
___________________
Κασσία = Cinnamomum Cassia = Γαλ. Canelle = ἡ Κανέλα
ΔΙΑΛΕΞΙΣ κ. ΛΑΜΠΗ Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ – DISCOURS DE M. LAMBIS G. CONSTANTINIDES – (Με αφορμή την Ημέρα της Γαλλοφωνίας)
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 23/3/2017