«Η εγκατάλειψη της ανδρικής βίας αποτελεί το κλειδί του έργου και συνδέεται άμεσα με τις προσωπικές εμπειρίες της ζωγράφου στις σχέσεις της με τους άνδρες», συμφωνούν οι μελετητές.
Το έργο «Ηρακλής και Ομφάλη» αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και λιγότερο γνωστά θέματα της ύστερης καλλιτεχνικής πορείας της Αρτεμισίας Τζεντιλέσκι, τον καιρό που η σπουδαία ζωγράφος είχε εγκατασταθεί στη Νάπολη.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του artnet, η Τζεντιλέσκι φιλοτέχνησε τουλάχιστον δύο εκδοχές του ίδιου θέματος. Η μία ήταν παραγγελία από τον βασιλιά Φίλιππο Δ΄ της Ισπανίας και κοσμούσε το Salón Nuevo του Αλκαζάρ στη Μαδρίτη. Η άλλη, η μοναδική σωζόμενη εκδοχή, επανεμφανίστηκε απροσδόκητα το 2020, όταν υπέστη σοβαρές ζημιές από την καταστροφική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού.
Ο πίνακας βρισκόταν στο Παλάτι Σουρσόκ και η ταύτισή του με έργο της Τζεντιλέσκι οφείλεται στο ενδιαφέρον που προκάλεσε άρθρο του Λιβανέζου ιστορικού τέχνης, Γκρέγκορι Μπουσακτζιάν, σχετικά απώλειες πολιτιστικού ενδιαφέροντος από την έκρηξη.
Μετά από προσεκτική μελέτη των ειδικών, το έργο αποδόθηκε με βεβαιότητα στην Τζεντιλέσκι και χρονολογήθηκε γύρω στα 1635–1637. Ακολούθησε μια απαιτητική αποκατάσταση τριών ετών στο Μουσείο J. Paul Getty, το οποίο παρουσίασε εκ νέου το έργο τον περασμένο Ιούνιο. Σήμερα εκτίθεται στο Columbus Museum of Art, ως ένα από τα σημαντικότερα έργα της έκθεσης με τίτλο
Σύμφωνα με το CNN, η σκηνή βασίζεται στον μύθο της Ομφάλης, βασίλισσας της Λυδίας, η οποία υποδούλωσε τον Ηρακλή ως τιμωρία για τον φόνο του Ιφίτου. Στην παραδοσιακή εικονογραφία, η ιστορία αξιοποιήθηκε συχνά για κωμικούς σκοπούς μέσω της ανατροπής των έμφυλων ρόλων: η Ομφάλη εμφανίζεται κυρίαρχη, φορώντας τη λεοντή του ήρωα, ενώ ο Ηρακλής εκτελεί οικιακές εργασίες ντυμένος με γυναικεία ρούχα. Το θέμα υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές από την αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, όπως αποδεικνύεται από πληθώρα απεικονίσεων καλλιτεχνών όπως ο Κράναχ και ο Ρούμπενς.
Ωστόσο, η προσέγγιση της αναγεννησιακής ζωγράφου διαφοροποιείται ουσιαστικά. Όπως επισημαίνει ο επιμελητής Ντάνιελ Μάρκους, η καλλιτέχνις, γνωστή για τις «donne forti» και τις δυναμικές γυναικείες μορφές της, επιλέγει εδώ να απεικονίσει τη στιγμή της ερωτικής ένωσης του Ηρακλή και της Ομφάλης. «Ο Ηρακλής παρουσιάζεται ευάλωτος και μη απειλητικός, ενώ η μεταξύ τους σχέση βασίζεται στην τρυφερότητα και την αμοιβαία ανταπόκριση, υπό το βλέμμα του θεού Έρωτα», όπως επισημαίνει. Σύμφωνα με τον Μάρκους, η εγκατάλειψη της ανδρικής βίας αποτελεί το κλειδί του έργου και συνδέεται άμεσα με τις προσωπικές εμπειρίες της Τζεντιλέσκι στις σχέσεις της με τους άνδρες.
Από την άλλη, η ιστορικός τέχνης Σίλα Μπάρκερ υπογραμμίζει ότι η «θηλυκοποίηση» του Ηρακλή παρουσιάζεται ως φυσική και αρμονική κατάσταση, θεμελιώνοντας μια νέα αντίληψη για τη συντροφικότητα και την αγάπη.
Με πληροφορίες από artnet, CNN.com
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 28/12/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA, Μαγδαληνή Ντούκα Μοντεσάντου