Ο Γιάννης Βαληνάκης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής και πρώην Υφυπουργός Εξωτερικών, παρουσιάζει –με ανάρτησή του στο «Χ»– ένα λεπτομερές σχέδιο προτεινόμενων κινήσεων για την αξιοποίηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, εστιάζοντας στις συμφωνίες για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).
Προτάσεις για την ΑΟΖ και τις ενεργειακές κινήσεις
Στο πλαίσιο των προτάσεών του, ο καθηγητής υπογραμμίζει την ανάγκη για άμεση δράση σε τρία βασικά μέτωπα:
ΑΟΖ με Αίγυπτο: Ο κ. Βαληνάκης προτείνει την άμεση προκήρυξη (με πενταετή καθυστέρηση) διεθνούς διαγωνισμού παραχώρησης θαλασσοτεμαχίων (blocks) στην ήδη νομίμως οριοθετημένη ΑΟΖ με την Αίγυπτο.
Τονίζει ότι πρέπει να παρασχεθούν επιπλέον κίνητρα για την προσέλκυση μεγάλων ενεργειακών κολοσσών.
ΑΟΖ με Λιβύη: Αναφέρει ότι έχει ήδη χαθεί πολύτιμος χρόνος (από το 2021) όσον αφορά την έναρξη διαπραγματεύσεων οριοθέτησης.
Παρόλα αυτά, προτείνει την επιμονή στην αξιοποίηση των χαρτών που κατέθεσαν οι δύο χώρες το 2009-2010, οι οποίοι παρουσιάζουν ελάχιστες διαφορές και άλλωστε εφαρμόζονται ήδη μέσω των επικείμενων παραχωρήσεων (νόμος Μανιάτη).
Επισημαίνει την ανάγκη για αξιοποίηση της επιρροής της Chevron, των ΗΠΑ και της ΕΕ προς αυτή την κατεύθυνση.
Η πρόκληση της οριοθέτησης με την Αίγυπτο και το σενάριο της Κύπρου
Ο κ. Βαληνάκης αναλύει τη στάση του Καΐρου σχετικά με την υπόλοιπη ΑΟΖ μέχρι το Καστελλόριζο, επισημαίνοντας την κωλυσιεργία του.
Δείχνει ότι η Αίγυπτος πρόσφατα έδειξε μια προτίμηση προς την τουρκική πρόταση, αναμένοντας παράλληλα ακόμη μεγαλύτερες παραχωρήσεις από την Τουρκία.
Συνεπώς, υποστηρίζει ότι η Αθήνα οφείλει αναγκαστικά να βελτιώσει την προσφορά της ως προς την έκταση, καθιστώντας την αναλογική με την τουρκική πρόταση που εξετάζει το Κάιρο.
Υπογραμμίζει τη διπλωματική αρχή: «Deals δεν γίνονται χωρίς ελιγμούς!».
Στην περίπτωση που, παρά τους ίδιους ή παρόμοιους όρους, η Αίγυπτος απορρίψει την ελληνική πρόταση -σενάριο που θεωρείται πολύ πιθανό- θα καταστεί σαφές ότι επιλέγει μια συμφωνία οριοθέτησης με την Άγκυρα, την οποία χαρακτηρίζει καταστροφική για την Ελλάδα.
Σε αυτό το ενδεχόμενο, η αμέσως επόμενη κίνηση πρέπει να είναι η Συμφωνία ΑΟΖ με την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία δεν θα θίγει παράλληλα την αιγυπτιακή ΑΟΖ.
Ουσιαστικά, δύο κράτη μέλη της ΕΕ θα υλοποιήσουν τους εθνικούς χάρτες Θαλάσσιας Χωροταξίας (ΘΧΣ) που έχουν ήδη καταθέσει, σύμφωνα με το δίκαιο της UNCLOS.
Αντιμετώπιση τουρκικών αντιδράσεων και διπλωματικό όπλο
Απέναντι σε τυχόν ενστάσεις περί «μαξιμαλισμού» και στις αναμενόμενες τουρκικές αντιδράσεις, ο καθηγητής προτείνει ότι Αθήνα και Λευκωσία πρέπει να αντιπαραβάλλουν τις παντελώς ανυπόστατες συμφωνίες ΑΟΖ της Άγκυρας με το ψευδοκράτος και τη Λιβύη.
Διαβεβαιώνει ότι η αντίδραση της Τουρκίας και η πιθανή κρίση της Συμφωνίας ως «ακραίας» από κάποιους τρίτους, δεν υποβαθμίζει τη μεγάλη σημασία της.
Θεωρεί ότι οι όποιες τουρκικές ενέργειες στο πεδίο μπορούν να αντιμετωπισθούν διπλωματικά (ακόμη και στη χειρότερη εκδοχή), με τρόπο παρόμοιο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν μέχρι σήμερα οι τουρκικές προκλήσεις μεταξύ Κρήτης-Ρόδου.
Με αυτόν τον τρόπο επιχειρεί να καθησυχάσει όσους φοβούνται την «ένταση» και βλέπουν ως μόνες επιλογές την απραξία ή τον πόλεμο.
Καταλήγει ότι, ακόμη και αν η Ελλάδα δεν αξιοποιήσει άμεσα τα κυριαρχικά της δικαιώματα (όπως συνέβη για πέντε χρόνια με την ήδη υπογεγραμμένη Συμφωνία ΑΟΖ με την Αίγυπτο), η συμφωνία με την Κύπρο θα συνιστά ένα πολλαπλά χρήσιμο κεκτημένο προς περαιτέρω εκμετάλλευση και ένα τεράστιο διαπραγματευτικό όπλο ώστε η Τουρκία να αποδεχθεί μια λογική οριοθέτηση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Στρατηγική σύνδεση με δυτικά σχέδια
Ο κ. Βαληνάκης τονίζει ότι οι παραπάνω κινήσεις πρέπει να «κουμπώσουν έξυπνα» με τα άλλα δυτικά σχέδια που εξυπηρετούν τα συμφέροντα Ελλάδας και ΗΠΑ: τον Κάθετο Διάδρομο προς βορρά και τον IMEC (που συνδέει με Μέση Ανατολή και Ινδία).
Ωστόσο, επισημαίνει ότι και τα δύο σχέδια απαιτούν πολύ πιο ενεργή δραστηριοποίηση από την πλευρά της Ελλάδας, ειδικά καθώς η Τουρκία προωθεί ταχύτατα τους δικούς της ανταγωνιστικούς διαδρόμους.
Συνοψίζοντας, χαρακτηρίζει την προτεινόμενη «χορογραφία» κινήσεων ως την αποφασιστικότερη αλλά και συνετότερη.
Υποστηρίζει ότι αυτή η στρατηγική ισχυροποιεί τα δικαιώματα και προωθεί τις διεκδικήσεις, οι οποίες, δυστυχώς, αποδυναμώνονται ραγδαία δια των θεωρητικών διακηρύξεων περί «κόκκινων γραμμών» και της μη-άσκησής τους.
Πολύ περισσότερο όταν κινδυνεύουν να καταστούν αντικείμενο μιας μάλλον χαοτικής πολυμερούς διαπραγμάτευσης με αρνητικά αποτελέσματα για τα εθνικά συμφέροντα.
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 3/11/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA