Η Ιταλία, με τις διάσημες ακτογραμμές της από τα απόκρημνα βράχια του Αμάλφι έως τους καταγάλανους κόλπους της Σαρδηνίας, αντιμετωπίζει ένα απειλητικό μέλλον: έως το 2050, σχεδόν το ένα πέμπτο των παραλιών της ενδέχεται να εξαφανιστεί λόγω ανόδου της στάθμης της θάλασσας και διάβρωσης. Το ανησυχητικό αυτό σενάριο παρουσιάζεται στη νέα μελέτη «Sunken Landscapes» της Ιταλικής Γεωγραφικής Εταιρείας (IGS), η οποία περιγράφει μια προοπτική δραματικών αλλαγών στην ακτογραμμή της χώρας, μήκους 8.000 χιλιομέτρων.
Σύμφωνα με τα μοντέλα που χρησιμοποίησε η μελέτη, εάν δεν ληφθούν άμεσα και ουσιαστικά μέτρα προσαρμογής, έως και το 45% των ιταλικών παραλιών θα μπορούσε να χαθεί μέχρι το τέλος του αιώνα, ανάλογα με το επίπεδο των εκπομπών και την πολιτική διαχείρισης των παράκτιων περιοχών.
Οι αιτίες της κρίσης
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί τη βασική αιτία του προβλήματος. Η αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών προκαλεί διαστολή των υδάτων και άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ενώ ταυτόχρονα ενισχύονται τα ακραία καιρικά φαινόμενα που διαβρώνουν τις ακτές. «Οι ιταλικές ακτές είναι εξαιρετικά εκτεθειμένες λόγω της χαμηλής μορφολογίας τους και της έντονης ανθρώπινης δραστηριότητας», επισημαίνει η έκθεση, υπολογίζοντας ότι ακόμη και μια άνοδος της στάθμης κατά 0,3 έως 1 μέτρο έως το 2100 θα μπορούσε να πλημμυρίσει τεράστιες εκτάσεις.
Όμως, δεν φταίει μόνο η φύση. Ο ανθρώπινος παράγοντας έχει επιδεινώσει την κατάσταση. Ο τουρισμός, που αποφέρει πάνω από 200 δισ. ευρώ ετησίως, έχει οδηγήσει σε υπερδόμηση ευαίσθητων παράκτιων περιοχών με ξενοδοχεία, παραθαλάσσιους δρόμους και υποδομές που εμποδίζουν τη φυσική αναπλήρωση της άμμου. Παράλληλα, οι τεχνητές παρεμβάσεις –όπως τα κυματοθραυστικά και τα θαλάσσια φράγματα– συχνά επιδεινώνουν τη διάβρωση σε γειτονικές περιοχές.
Οι «εστίες κινδύνου»
Ιδιαίτερα ευάλωτη είναι η βόρεια Αδριατική, όπου τουριστικές περιοχές όπως η Ριμίνι και το Λίντο ντι Γεζόλο απειλούνται από τη διάβρωση. Σοβαρά προβλήματα εντοπίζονται επίσης στη χερσόνησο του Γκαργκάνο στην Απουλία, στην Τοσκάνη (Μαρέμα), στο Λάτσιο και στον κόλπο της Νάπολης. Ακόμη και η Σαρδηνία κινδυνεύει, με περιοχές γύρω από το Κάλιαρι και το Οριστάνο να προβλέπεται ότι θα υποστούν σημαντικές απώλειες εδάφους.
Στο Δέλτα του Πάδου, μια από τις πιο παραγωγικές αγροτικές ζώνες της Ευρώπης, η αλμύρωση των εδαφών λόγω θαλάσσιας διείσδυσης απειλεί το 10% της καλλιεργήσιμης γης της Ιταλίας και ειδικά τις ορυζώνες που παράγουν το γνωστό ρύζι arborio. Η απώλεια λιμνοθαλασσών και υγροτόπων, όπως της Βενετίας, θα επιφέρει σοβαρές περιβαλλοντικές και οικονομικές συνέπειες.
Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις
Η μελέτη εκτιμά ότι περίπου 800.000 κάτοικοι –κυρίως σε παράκτιες κοινότητες ψαράδων και μικρών επιχειρηματιών– ενδέχεται να χρειαστεί να μετακινηθούν. Παράλληλα, το 50% των λιμενικών υποδομών της χώρας βρίσκεται σε ζώνες υψηλού κινδύνου, απειλώντας κρίσιμες εμπορικές δραστηριότητες σε λιμάνια όπως της Γένοβας, του Τριέστη και του Μπάρι.
Προτάσεις για δράση
Η IGS προτείνει την «επαναφυσικοποίηση» των ακτών – την αποκατάσταση φυσικών φραγμάτων όπως αμμοθίνες, υφάλους και υγροτόπων που μπορούν να λειτουργήσουν ως φυσικές άμυνες. Επίσης, εισηγείται σταδιακή υποχώρηση της δόμησης από τις ακτές και αυστηρότερο χωροταξικό σχεδιασμό, με κίνητρα για βιώσιμες μορφές τουρισμού.
Η Ιταλία, σημειώνει η έκθεση, έχει στη διάθεσή της σημαντικούς πόρους από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης (PNRR) για να χρηματοδοτήσει τέτοιες δράσεις. Όμως ο χρόνος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός. «Οι αποφάσεις που θα ληφθούν μέσα στην επόμενη δεκαετία θα καθορίσουν αν οι ιταλικές ακτές θα παραμείνουν σύμβολο φυσικής ομορφιάς ή αν θα χαθούν κάτω από τα κύματα», καταλήγει η μελέτη.
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 3/11/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA