Ι. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
• Η Ελλάδα βρίσκεται σ’ ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Καλείται να ξεπεράσει χρόνιες παθογένειες και συγχρόνως να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις, όπως το δημογραφικό πρόβλημα και η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, σ ’ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον που μετασχηματίζεται τόσο γεωπολιτικά όσο και οικονομικά και πολιτισμικά.
• Το μεταπολεμικό σύστημα διεθνούς δικαίου και διακυβέρνησης που βασίστηκε σε διεθνείς κανόνες, συμφωνίες και συνεργασίες έχει αντικατασταθεί απο ένα ανταγωνιστικό σύστημα επιβολής γεωπολιτικής και οικονομικής ισχύος από κράτη, κυρίως από ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία και από ισχυρούς οικονομικούς και τεχνολογικούς κολοσσούς σε όλους σχεδόν τους κλάδους της οικονομίας.
• Η Ευρώπη, σε μια εποχή που έπρεπε να χαράξει μια αυτοδύναμη στρατηγική είναι διηρημένη, κινείται χωρίς όραμα και διακριτό ρόλο στη διεθνή σκακιέρα, χωρίς πρωτοβουλίες που θα βελτιώσουν την καθημερινότητα αλλά και τις προοπτικές του Ευρωπαίου πολίτη. Με ουσιαστικό έλλειμμα ηγεσίας σε μια εποχή κρίσιμων αποφάσεων για την διατήρηση της ειρήνης και την αποτελεσματική διαχείριση κοινοτικών πόρων και ενώ χάνει μερίδια στις διεθνείς αγορές, αντιμετωπίζει σημαντικό δημογραφικό πρόβλημα και έλλειμμα παραγωγικότητας και τεχνολογικής δυναμικής, επιλέγει να ρίξει το βάρος στην ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας σε βάρος κάλυψης βασικών αναπτυξιακών και κοινωνικών αναγκών.
• Η ψηφιοποίηση της οικονομίας, η διάδοση της Τεχνητής Νοημοσύνης και η σταδιακή μεταφορά από την βιομηχανική στην άυλη παραγωγή έχουν επιφέρει δραματικές αλλαγές στην αγορά εργασίας και έχουν οδηγήσει σε ταξική και επαγγελματική κατάτμηση και πολλαπλές εντάσεις μεταξύ τάξεων, επαγγελμάτων και ιδεολογιών. Ο κατακερματισμός των δυνάμεων της εργασίας οδηγεί στην ακύρωση της παλαιότερης αντιστοιχίας τάξης, ιδεολογίας και κόμματος.
• Η παρατεταμένη οικονομική δυσπραγία της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών, η ανασφάλεια και οι χαμηλές προσδοκίες για το αύριο έχουν συντελέσει στην διεύρυνση του ελλείμματος εμπιστοσύνης απέναντι στους δημοκρατικούς θεσμούς, στην αποχή και αποξένωση των πολιτών από τα κοινά και στην ιδιώτευση.
• Η ελληνική κοινωνία δείχνει να παγιδεύεται σε αξίες φόβου, πειθαρχίας και ανάγκης για «κανονικότητα», με τις κυρίαρχες ομάδες να αναπαράγουν συστήματα ανασφάλειας και καχυποψίας.
• Παρά τις νησίδες ανθρωπισμού και συναίνεσης, η πλειοψηφία παραμένει προσανατολισμένη σε συντηρητικά αντανακλαστικά, με περιορισμένη εμπιστοσύνη στην αλλαγή και τη συμπερίληψη.
ΙΙ. ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ, ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ
1) Δεδομένης της αβεβαιότητας και αστάθειας που επικρατεί στο διεθνές και Ευρωπαϊκό περιβάλλον, αποτελεί εθνική προτεραιότητα η Ελλάδα να σχεδιάσει και υλοποιήσει μια μεσοπρόθεσμη προοδευτική στρατηγική για μια βιώσιμη οικονομία και δημοκρατική κοινωνία.
Μια εθνική στρατηγική που θα εξασφαλίζει:
α) την μέγιστη δυνατή γεωπολιτική, κοινωνική και ανθρώπινη ασφάλεια και την προάσπιση των εθνικών κυριαρχικών της δικαιωμάτων καθώς και την επίτευξη αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης για όλους,
β) τον μετασχηματισμό της παραγωγικής της βάσης και μια ομαλή και συμπεριληπτική πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, ώστε να μην αντιμετωπίσει μια νέα χρηματοπιστωτική, κλιματική, ενεργειακή ή διατροφική κρίση,
γ) την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και την άμβλυνση των ανισοτήτων και
δ) την ενδυνάμωση του κράτους δικαίου και την χρηστή, δημοκρατική, συμπεριληπτική διακυβέρνηση.
2) Προϋποθέσεις για την υπέρβαση της σημερινής δυστοπίας αποτελούν η προαγωγή της συλλογικότητας και η βούληση για ρήξεις με τις παθογένειες του παρόντος και του παρελθόντος, μεταξύ των οποίων σημαντική τροχοπέδη αποτελούν:
η επικέντρωση σε άμεσες απολαβές και αποδόσεις με αποτέλεσμα να διευρύνεται το έλλειμμα μακροπρόθεσμης στόχευσης, διάγνωσης και πρόληψης κινδύνων και κρίσεων,
η απουσία δέσμευσης και ανάληψης ευθύνης για υλοποίηση μετρήσιμων αποτελεσμάτων και
η ανασφάλεια δικαίου και διοικητική αναποτελεσματικότητα.
3) Ο παραγωγικός μετασχηματισμός είναι αναγκαίος και εφικτός.
Το πως θα γίνει, αν θα πετύχει και ποιους θα ωφελήσει είναι θέμα βαθύτατα ιδεολογικό και πολιτικό.
4) Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες ιδεολογικές προσεγγίσεις ως προς την στόχευση της αναπτυξιακής στρατηγικής που οδηγούν σε εναλλακτικές προτάσεις:
Η μία, η κερδοσκοπική προσέγγιση, θέτει ως κεντρικό στόχο την μεγιστοποίηση των κερδών και οικονομικών αποδόσεων για τους επενδυτές, τους μετόχους και τις δυνάμεις του κεφαλαίου μέσα από την ιδιωτικοποίηση και την αρρύθμιστη και ανεξέλεγκτη λειτουργία των αγορών. Η συγκέντρωση οικονομικής δύναμης σε λίγους για τη βελτίωση του οικονομικού οφέλους, η δημιουργία καρτέλ, η ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών του δημοσίου, η υπονόμευση αν όχι κατάλυση κοινωνικών δικαιωμάτων και η επικέντρωση σε επενδύσεις και δραστηριότητες άμεσης απόδοσης αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά της κερδοσκοπικής προσέγγισης.
Η εναλλακτική προοδευτική πρόταση υιοθετεί μια δημοκρατικά ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Θέτει ως κεντρικό στόχο την ευημερία του πολίτη μέσα από αποτελεσματική εποπτεία και ρύθμιση των αγορών σε συνδυασμό με αναπτυξιακές και αναδιανεμητικές παρεμβάσεις που αναλαμβάνει το κράτος, η τοπική αυτοδιοίκηση και οι συλλογικοί κοινωνικοί φορείς. Προτάσσει τα κοινωνικά δικαιώματα για αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και εργασίας για όλους, το δικαίωμα στη στέγαση, την διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης σε δημόσιες ποιοτικές και προσιτές υπηρεσίες υγείας, παιδείας, κοινωνικής ασφάλισης καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος και του πολιτισμικού κεφαλαίου. Επιδιώκει τη μείωση των εισοδηματικών και χωρικών ανισοτήτων, τη διεύρυνση της διαπραγματευτικής ισχύος συλλογικοτήτων (συνδικάτα, ενώσεις καταναλωτών, συνεταιρισμοί κλπ.) και την ενδυνάμωση των δυνάμεων της εργασίας μέσω ενίσχυσης των συλλογικών συμβάσεων.
5) Οι τοπικές κοινότητες σύμφωνα με την ανθρωποκεντρική προσέγγιση αποτελούν κύτταρα δημοκρατίας, κοινωνικοποίησης και βιώσιμης ανάπτυξης. Η συλλογική διαχείριση υποδομών, πόρων (νερό, ενέργεια, γη κ.α.), κεφαλαίου και παραγωγικών δραστηριοτήτων, όχι μόνο αποτρέπει την εξάρτηση κάθε μικρής μονάδας από τους λίγους ισχυρούς μεσάζοντες και παίκτες της αγοράς, αλλά καθιστά κάτω απο σωστη οργάνωση τη δραστηριότητα ή παραγωγή της ανταγωνιστική.
Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ), οι Ενεργειακές Κοινότητες και κάθε μορφής παραγωγικές ή ψηφιακές συμπράξεις αποτελούν βασικές συνιστώσες μιας δημοκρατικά ανθρωποκεντρικής αναπτυξιακής στρατηγικής. Προυπόθεση να στηριχθεί η Κοινωνική Οικονομία, να αποκτήσουν οι ΚΟΙΝΣΕΠ ισότιμη πρόσβαση σε χρηματοοικονομικούς πόρους με τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και να αρθούν θεσμικά εμπόδια στη λειτουργία τους όπως προσκόμματα στις δημόσιες συμβάσεις κοινωνικής αναφοράς (Ν4412/2016).
6) Η αποκέντρωση, η περιφεριακή ανάπτυξη, η τοπικότητα αποτελούν προυποθέσεις τόσο για τον αναγκαίο παραγωγικό μετασχηματισμό όσο και για μια δίκαιη και αποτελεσματική πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Μια δημοκρατικά ανθρωποκεντρική και βιώσιμη αναπτυξιακή στρατηγική λαμβάνει υπόψη της τις ιδιαιτερότητες (οικονομικές, παραγωγικές, κοινωνικές, χωρικές και πολιτισμικές) κάθε τόπου.
Απαιτείται επομένως μια διαφοροποιημένη προσέγγιση των αναγκαίων αναπτυξιακών παρεμβάσεων, μέτρων και εργαλείων ανάλογα με το μέγεθος των επιχειρήσεων, τα χαρακτηριστικά της περιοχής που δραστηριοποιούνται, τη φέρουσα ικανότητα κάθε τόπου και τη γνώση και εμπειρία, δηλαδή το διαθέσιμο ανθρώπινο κεφάλαιο που οι τοπική κοινωνία διαθέτει.
7) Στην περίπτωση της Ελλάδας, η επιχειρηματική δραστηριότητα συντελείται από πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που αποτελούν την ραχοκοκαλιά της οικονομίας. Οι εθνικοί «πρωταθλητές» -μεγάλες επιχειρήσεις εισηγμένες ή όχι στο χρηματιστήριο ή με ενεργό παρουσία στις διεθνείς αγορές- είναι ελάχιστες. Η απάντηση δεν είναι η εξαφάνιση της μικρομεσαίας επιχείρησης αλλά η προσαρμογή της αναπτυξιακής στρατηγικής με στόχο την αντιμετώπιση του κατακερματισμού της παραγωγής και του υψηλού κόστους λειτουργίας που τις καθιστά μη ανταγωνιστικές και βιώσιμες. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της έλλειψης βιωσιμότητας επιβάλλει την σύναψη συμπράξεων που υποστηρίζονται απο ειδικά χρηματοπιστωτικά εργαλεία, απλοποιημένες διαδικασίες, ριζική φορολογική αναθεώρηση και αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης.
8) Oι ανάγκες των νησιών και των ορεινών κοινοτήτων διαφέρουν από τις ανάγκες της Θεσσαλίας και της Πελοποννήσου. Επομένως οποιοσδήποτε σχεδιασμός πρέπει να αποκτήσει χωρική διάσταση και να στηριχθεί σε αποκεντρωμένους και αυτοδιοικητικούς θεσμούς με προτεραιότητα στις περιφερειακές και δημοτικές αυτοδιοικήσεις.
Ειδικότερα:
Η φέρουσα ικανότητα κάθε περιοχής να δεχθεί ανεξέλεγκτες ροές τουριστών, μεταναστών ή προσφύγων ή και να αλλοιωθεί το φυσικό της περιβάλλον από φωτοβολταϊκά ή ανεμογεννήτριες αποτελεί σημαντικό παράγοντα που πρέπει να ληφθεί υπόψη στη χάραξη μιας εναλλακτικής προοδευτικής και βιώσιμης αναπτυξιακής στρατηγικής. Το ίδιο ισχύει και για πολιτισμικές προκλήσεις και κινδύνους, όπως πχ ο αφελληνισμός που συντελείται από την ανεξέλεγκτη αγορά γής και ακινήτων από ξένους επενδυτές.
Ο νησιωτικός χαρακτήρας της χώρας και η μοναδικότητα κάθε νησιού (ιστορία, βιοποικιλλότητα, πολιτισμικό κεφάλαιο, διατροφικές συνήθειες κ.α ) επιβάλλει την εκπόνηση ειδικού περιφερειακού επιχειρησιακού σχεδίου. Η προστασία κάθε νησιού, ιδιαίτερα απο τον υπερτουρισμό και η παροχή ειδικών κινήτρων (πχ μεταφορικό ισοδύναμο, κοινωνική κατοικία) για τη μείωση του κόστους διαβίωσης και την παροχή αναγκαίων υπηρεσιών (υγειονομικών, εκπαίδευσης, στέγασης κλπ) στους κατοίκους αποτελούν ελάχιστες προϋποθέσεις για την ανθεκτικότητα και βιωσιμότητα των τοπικών κοινωνιών.
Το γνωστικό κεφάλαιο που απαιτείται για τον παραγωγικό και οργανωσιακό μετασχηματισμό και την καινοτομία, ιδιαίτερα στην ψηφιακή εποχή που ζούμε, απουσιάζει τόσο από πολλές τοπικές κοινωνίες όσο και από πολλές ΜΜΕ επιχειρήσεις. Η επένδυση στη γνώση και η μεταφορά της μέσα από κατάλληλη επαγγελματική κατάρτιση, διασύνδεση με κέντρα γνώσης, δικτύωση, συνεργασίες και συμπράξεις τοπικών φορέων αποτελoύν προτεραιότητα. Το ίδιο και η παροχή αποτελεσματικών κινήτρων για την μετατροπή του brain-drain σε brain-gain.
9) Οι διαφοροποιημένες παρεμβάσεις που πρέπει να εξασφαλισθούν ώστε να υπάρξει επενδυτικό ενδιαφέρον, υλοποίηση επενδύσεων και αναπτυξιακό αποτέλεσμα αφορούν:
την επάρκεια και ποιότητα βασικών συντελεστών παραγωγής (γή, νερό, ενέργεια, ανθρώπινο δυναμικό, τεχνογνωσία κ.α) ,
την ύπαρξη και πρόσβαση ΜΜΕ σε πηγές προσιτής χρηματοδότησης,
την συγκρότηση αποτελεσματικών και αποδοτικών δικτύων και «αλυσίδων αξίας» με προμηθευτές και χρήστες στην Ελληνική και ξένες αγορές,
ένα φιλικό και ευέλικτο ρυθμιστικό πλαίσιο και έγκαιρες δικαστικές αποφάσεις,
οργανωτική επάρκεια ώστε όλοι οι εταίροι η ενδιαφερόμενοι να εναρμονίσουν έγκαιρα τις αποφάσεις και δράσεις τους ώστε να παραχθεί το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
10) Ο παραγωγικός μετασχηματισμός της χώρας και η αποτελεσματική εφαρμογή μιας βιώσιμης αναπτυξιακής στρατηγικής απαιτούν επαρκή και αναπτυξιακά προσανατολισμένη χρηματοδότηση.
Η παραγωγική αποσάθρωση που έχει συντελεστεί έχει οδηγήσει σε διεύρυνση του ελλείμματος στο εξωτερικό μας ισοζύγιο παρά τα έσοδα από τον τουρισμό. Το έλλειμμα αυτό καλύπτεται από Ευρωπαϊκούς πόρους και προγράμματα καθώς και δανεισμό του δημοσίου από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Λόγω της δραματικής συμπίεσης των εισοδημάτων που έχει υποστεί η πλειοψηφία των πολιτών και της αρνητικής ιδιωτικής αποταμίευσης που έχει προκύψει, παράλληλα με το δημόσιο χρέος αυξάνεται και το ιδιωτικό χρέος.
Η αποφυγή μιας νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης αλλά και η στήριξη παραγωγικών επενδύσεων που θα αυξήσουν την παραγωγικότητα και τις εξαγωγές ή/και θα υποκαταστήσουν τις εισαγωγές απαιτεί την αναμόρφωση του χρηματοπιστωτικού τομέα με:
ενίσχυση των αρχών και διαδικασιών εποπτείας,
ανατροπή της υπάρχουσας ολιγοπωλιακής δομής και ολιγοπωλιακών πρακτικών,
την ενίσχυση του δημόσιου πυλώνα στο τραπεζικό σύστημα,
την διεύρυνση της προσβασιμότητας στο τραπεζικό σύστημα από ΜΜΕ και αναδυόμενους νέους φορείς (πχ Εταιρείες Συλλογικής Διαχείρισης, ΚΟΙΝΣΕΠ κλπ.),
τη διοχέτευση πιστώσεων με αναπτυξιακά και κοινωνικά κριτήρια, διαφάνεια και λογοδοσία, με αποτίμηση των αποτελεσμάτων και
τη διεύρυνση του αναπτυξιακού ρόλου και των διατιθέμενων εργαλείων της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας.
11) Η μεγαλύτερη ίσως σημερινή πρόκληση για την Ελλάδα είναι να εξασφαλισθούν οι βασικές και αναγκαίες προϋποθέσεις αποτελεσματικής εφαρμογής πολιτικών, παρεμβάσεων και μέτρων που θα προάγουν τον βιώσιμο μετασχηματισμό.
Το διαχρονικό έλλειμμα μακροχρόνιας στόχευσης και στρατηγικής πολιτικής που χαρακτηρίζει την Ελλάδα έχει εγκλωβίσει τον δημόσιο διάλογο στην τρέχουσα επικαιρότητα, τον ιδιωτικό τομέα σε οικονομικές δραστηριότητες βραχυχρόνιας απόδοσης και τους διαμορφωτές πολιτικής σε εξαγγελίες και νομοθετήματα που δεν εφαρμόζονται. Αν δεν υπάρχει επιχειρησιακό σχέδιο με ξεκάθαρες διαδικασίες εφαρμογής και ανάθεση ευθύνης σε συγκεκριμένα άτομα ή φορείς για την επίτευξη συγκεκριμένου έργου με απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα, κανένας δεν έχει την γνώση, εμπειρία ,ή κίνητρο να δράσει έγκαιρα και αποτελεσματικά. Ως αποτέλεσμα δεν υπάρχει και συστηματική παρακολούθηση πεπραγμένων, ούτε αξιολόγηση αποτελεσμάτων.
Για να υπάρξει βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, για να επιτευχθεί ο αναγκαίος παραγωγικός μετασχηματισμός και να προληφθούν νέες κρίσεις, θα πρέπει να καλλιεργηθεί στην κοινωνία και στο πολιτικό σύστημα μια κουλτούρα αποτελέσματος, αρχής γενομένης από το εκπαιδευτικό μας σύστημα
Για αυτό απαιτείται:
να αντιμετωπισθεί με ριζικές παρεμβάσεις η επικρατούσα ανασφάλεια δικαίου και σύστημα απονομής δικαιοσύνης που λειτουργεί με σαφείς διαδικασίες, αποδεκτούς κανονες και λογοδοσία προς όφελος του πολίτη,
να αυξηθεί η διοικητική αποτελεσματικότητα,
να απλοποιηθούν και αντικειμενοποιηθούν διοικητικές διαδικασίες,
να εισαχθεί ένα νέο σύστημα αναπτυξιακής διοίκησης που θα ανταποκρίνεται στην ανάγκη αποκέντρωσης του ελληνικού κράτους και υλοποίησης των βασικών πολιτικών και παρεμβάσεων που απαιτούνται για την εφαρμογή μιας ελπιδοφόρου εναλλακτικής, ανθρωποκεντρικής αναπτυξιακής προσέγγισης.
ΙΙΙ. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΆΣΕΙΣ
1. Σύσταση ενός δημόσιου και ανεξάρτητου Οργανισμού, του Ελληνικού Οργανισμού Ασφάλειας και Στρατηγικών Πολιτικών, που να αναφέρεται στη Βουλή κατά τα πρότυπα του CGSP (France Stratégie – Commissariat général à la stratégie et à la prospective στη Γαλλία η του Κέντρου Στρατηγικής Προοπτικής στη Γερμανία.
Με τεκμηριωμένες αναλύσεις των διεθνών και εγχώριων προκλήσεων και ανακατατάξεων, ο φορέας αυτός θα μπορεί να προβαίνει σε εκτιμήσεις και πιθανά σενάρια για το μέλλον και να εκπονεί επιχειρησιακά σχέδια πρόληψης κινδύνων και στρατηγικής πολιτικής σε Ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.
Προτεραιότητα του φορέα θα είναι η εκπόνηση και διαρκής επικαιροποίηση τεσσάρων κυλιόμενων Εθνικών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων που θα αναδεικνύουν πιθανούς κινδύνους αλλά και ευκαιρίες, εναλλακτικά σενάρια αντιμετώπισής τους και αναμενόμενα αποτελέσματα.
Ειδικότερα προτείνονται 4 Εθνικά Επιχειρησιακά Προγράμματα ως εξής:
Εθνικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εθνικής, Κοινωνικής και Ανθρώπινης Ασφάλειας
Εθνικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Βιώσιμης Παραγωγικής Ανασυγκρότησης και Δίκαιης Πράσινης και Ψηφιακής Μετάβασης
Εθνικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Διασφάλισης Κοινωνικής Συνοχής και Αξιοπρεπών Συνθηκών Διαβίωσης
Εθνικό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ενδυνάμωσης της Δημοκρατίας, του Κράτους Δικαίου και της Πολιτισμικής Ταυτότητας του Ελληνισμού
2. Νέο Σύστημα Αποκεντρωμένης Αναπτυξιακής Διοίκησης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο με:
συγκρότηση Επιτελικού Συμβουλίου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης και Δίκαιης Πράσινης και Ψηφιακής Μετάβασης στο Υπουργείο Ανάπτυξης, το οποίο, στη βάση των εισηγήσεων και πόρων που διατίθενται από την Αναπτυξιακή Τράπεζα, και των εκτιμήσεων και αναλύσεων του Εθνικού Επιχειρησιακού Προγράμματος, δίνει κατευθυντήριες οδηγίες στους ΟΤΑ ,
εκπόνηση κυλιόμενων Περιφερειακών και Δημοτικών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ανασυγκρότησης και Δίκαιης Πράσινης και Ψηφιακής Μετάβασης από τους ΟΤΑ Α και Β Βαθμού,
μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων από το κεντρικό κράτος στην Τοπική Αυτοδιοίκηση Α και Β βαθμού στη βάση των στόχων του επιχειρησιακού προγράμματος, μετρήσιμων οροσήμων και συγκεκριμένων αποτελεσμάτων,
αναμόρφωση και ενδυνάμωση των Αναπτυξιακών Οργανισμών ειδικού σκοπού (Ν. 4674/2020) για την επιστημονική και οργανωτική στήριξη των ΟΤΑ στην υλοποίηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων,
ανάπτυξη συνεργασιών με ΑΕΙ και συμπράξεις με επιμελητήρια ,επιχειρήσεις και κοινωνικούς φορείς,
επιλογή, ωρίμανση και υλοποίηση 3-4 ολοκληρωμένων επενδυτικών σχεδίων σε παραγωγικούς τομείς ανάλογα με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής / περιφέρειας, τις αρχές της κυκλικής οικονομίας και την εξασφάλιση των απαραίτητων προϋποθέσεων με προτεραιότητα στον αγροτοδιατροφικό τομέα, τη μεταποίηση, σύγχρονες υπηρεσίες (πχ ιαματικός και ιατρικός τουρισμός , logistics, κρουαζιέρα, ΚΟΙΝΣΕΠ κλπ) και
χρηματοοικονομική υποστήριξη από την ενισχυμένη, μέσω Ειδικών Ταμείων, στην Αναπτυξιακή Τράπεζα.
3. Δημιουργία πολυμετοχικών τοπικών ή περιφερειακών Ανώνυμων Εταιρειών Συλλογικής Διαχείρισης (αλυσίδων αξίας) με συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο δήμων, παραγωγικών μονάδων και ενδιαφερομένων χρηστών με στόχο την ανάληψη αναγκαίων επενδύσεων, επίτευξη οικονομιών μεγέθους, μείωση του κόστους παραγωγής, ενίσχυση της διαπραγματευτικής ισχύος των παραγωγών και δημιουργών και την αποδοτική χρήση και διαχείριση γης, πόρων (πχ. νερό) και εξοπλισμού που σήμερα αργεί.
Η δημιουργία Εταιρειών Συλλογικής Διαχείρισης:
θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα του κατακερματισμού των παραγωγικών μονάδων στη γεωργία και την κτηνοτροφία που έχουν καταστεί, λόγω υψηλού κόστους και απουσίας διαπραγματευτικής ισχύος, μη βιώσιμες,
θα επιτρέψει την αντιμετώπιση κρίσεων, όπως της λειψυδρίας, μέσω ορθολογικής διαχείρισης και εξοικονόμησης πόρων όπως το νερό,
θα υποστηρίξει την δίκαιη, βιώσιμη και ψηφιακά αυτόνομη μετάβαση μέσω δημιουργίας συνεταιριστικών πλατφορμών σε αντιδιαστολή με τη πρόσδεση στις λίγες, μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες που οδηγεί σε απώλεια αυτονομίας, συγκέντρωσης ισχύος και δεδομένων και ανισότιμες συνθήκες συνεργασίας. Προϋπόθεση αποτελεί η αναθεώρηση της συνεταιριστικής νομοθεσίας ώστε να αναγνωρίζει τις νέες, ψηφιακές μορφές συνεργασίας και να κατοχυρώνει την αρχή της ίσης μεταχείρισης. Το πεδίο αλλά και η οργανωτική δομή των Εταιρειών θα πρέπει να διαμορφωθούν συλλογικά από τις ίδιες τις ΜΜΕ, με θεσμική υποστήριξη, και δυνατότητες πρόσβασης σε κεφάλαια και στόχο μια δίκαιη, βιώσιμη και ψηφιακά αυτόνομη επιχειρηματικότητα.
4. Δημιουργία και ενίσχυση Ενεργειακών Κοινοτήτων, ιδιαίτερα στα νησιά και τις απομακρυσμένες ορεινές κοινότητες της χώρας, με στόχο την προστασία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, την μείωση του κόστους διαβίωσης, την προσέλκυση κατοίκων και τουριστών στην ύπαιθρο και στα νησιά μέσω δημιουργίας θέσεων εργασίας και σύγχρονων υπηρεσιών.
Όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη, μετά την νομοθέτηση των Ενεργειακών Κοινοτήτων σύμφωνα με τις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες, πολίτες, δήμοι και τοπικές επιχειρήσεις μπορούν να παράγουν και να διαχειρίζονται τη δική τους ενέργεια μειώνοντας σημαντικά το κόστος ηλεκτροδότησης νοικοκυριών και επιχειρήσεων προωθώντας μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση με πολλαπλά οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη.
5. Βιώσιμη Ανασυγκρότηση του Πρωτογενούς Τομέα
Με στόχο την αποφυγή διατροφικής κρίσης λόγω ερήμωσης της υπαίθρου, δραματικής μείωσης των καλλιεργούμενων εκτάσεων, γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού, ύπαρξης ολιγοψωνίων και μονοπωλίων σε συγκεκριμένες αγορές (γάλα, κρέας κ.α.), ζωονόσων και κλιματικής κρίσης και προβληματικής διαχείρισης (σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ κλπ), η βιώσιμη ανασυγκρότηση του πρωτογενούς τομέα επιβάλλει την βελτίωση της ανθεκτικότητας, της εξωστρέφειας, της βιωσιμότητας και πράσινης πολιτικής μέσω μέτρων και κινήτρων όπως:
εκπόνηση περιφερειακών και τοπικών επιχειρησιακών προγραμμάτων ανασυγκρότησης και αντιμετώπισης κινδύνων από την ερημοποίηση της υπαίθρου, την λειψυδρία, φυσικές καταστροφές κλπ.,
εφαρμογή νέου εθνικού προγράμματος αναδασμού (βλ. σχολάζουσες γαίες),
δημιουργία τοπικών πολυμετοχικών Αγροδιατροφικών Εταιρειών Συλλογικής Διαχείρισης,
προώθηση αγροδιατροφικού τουρισμού και ΠΟΠ/ΠΓΕ προϊόντων,
υιοθέτηση αρχών κυκλικής οικονομίας και οικολογικής γεωργίας,
παροχή κινήτρων και δημιουργία νέων χρηματοοικονομκών εργαλείων για υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και
δημιουργία μιας νέας γενιάς εκπαιδευμένων αγροτών και κτηνοτρόφων.
6. Νέα Αρχιτεκτονική, Αναπτυξιακή Λειτουργία και Αποτελεσματική Εποπτεία του Χρηματοπιστωτικού Τομέα
Οι παρεμβάσεις που προτείνονται για την ενίσχυση της Εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι:
η ίδρυση και λειτουργία «Αρχής Προληπτικού Ελέγχου και Εποπτείας» στην Τράπεζα Ελλάδος, ως ανεξάρτητη αρχή με αρμοδιότητες την εποπτεία και εξυγίανση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, του ασφαλιστικού συστήματος και της κεφαλαιαγοράς,
η ίδρυση, συγκρότηση και λειτουργία ενός «Ανωτάτου Συμβουλίου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας» σε αντικατάσταση του υφιστάμενου «Συμβουλίου Συστημικής Ευστάθειας» (Ν.3867/2010) με σκοπό την αποτροπή πρακτικών υψηλών ή συστημικών κινδύνων,
η ίδρυση Παρατηρητηρίου Πιστωτικής Διαχείρισης στο Υπουργείο Οικονομικών,
η συγκρότηση δημόσιου πυλώνα στο τραπεζικό σύστημα μέσω αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου μιας εκ των συστημικών Τραπεζών,
ο μετασχηματισμός της ΕΑΤ με διεύρυνση και ενίσχυση του αναπτυξιακού-επενδυτικού χαρτοφυλακίου της ως προς τη χρηματοδότηση των ΜΜΕ, της πρωτογενούς παραγωγής και εμπορίας , της τοπικής οικονομίας , της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης και του πολιτισμού,
ο έλεγχος της σκιώδους τραπεζικής απο το Ανώτατο Συμβούλιο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας,
η σύνταξη και εφαρμογή ενός Νέου Ενιαίου Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών (υπάρχουν 5 υφιστάμενοι Κώδικες αναρτημένοι στην ΕΕΤ),
η σύσταση ΓΓ Χρηματοοικονομικών Θεμάτων στο Υπουργείο Οικονομικών με την υπαγωγή των διευθύνσεων χρηματοοικονομικής πολιτικής, νομισματικών θεμάτων και πολιτικής, και κώδικα νομισματικών και χρηματοοικονομικών διατάξεων και του ιδιωτικού χρέους,
σύσταση εθνικής επιτροπής για τη συγγραφή και διαρκή επικαιροποίηση του «Κώδικα Νομισματικών και Χρηματοοικονομικών Διατάξεων»,
Αξιοποίηση και χρηματοδότηση ένταξης στην αγορά κενών κατοικιών με στόχο τη δημιουργία αποθέματος 300000 ανακαινισμένων κατοικιών σε 5 έτη.
7. Αποτελεσματική, βιώσιμη και δίκαιη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους
Επαναφορά των βασικών αρχών του Ν 3869/2010 ( Νόμος Κατσέλη ) ως προς την προστασία της κύριας κατοικίας και επιδιαιτησία ανεξάρτητου δικαστή
Ενίσχυση και αναβάθμιση του εξωδικαστικού μηχανισμού
Αυστηρή εποπτεία απο το αρμόδιο Υπουργείο και Αρχή Εποπτείας για διαφάνεια, λογοδοσία και ενημερωση οφειλετών απο Εταιρίες Ιδιοκτησίας και Διαχείρισης Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων
Υποχρέωση τήρησης αναμορφωμένου Κώδικα Δεοντολογίας και επιβολή κυρώσεων για καταχρηστικές και αθέμιτες πρακτικές ή παράβαση του ΚΔ
Ρυθμίσεις με βάση την πραγματική δυνατότητα του οφειλέτη και τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης (διαγραφή υπέρογκων τόκων, χαμηλά επιτόκια, διαγραφή τμήματος του κεφαλαίου και άτοκες δόσεις για τα ευάλωτα νοικοκυριά)
Δίκαιη κατανομή συναλλακτικού κινδύνου μεταξύ δανειοληπτών και πιστωτών δανείων σε ελβετικά φράγκα
Ενίσχυση συμβουλευτικής ενημέρωσης και υποστήριξης οφειλετών απο Ενώσεις Καταναλωτών σε συνεργασία με Τοπική Αυτοδιοίκηση και δωρεάν εξωδικαστική διαμεσολάβηση για ευάλωτα νοικοκυριά
7. Επαναφορά του συστήματος συλλογικών ρυθμίσεων των όρων εργασίας με ΣΣΕ και διαιτητικές αποφάσεις
Κυριότερα μέτρα:
Επιστροφή σε διάρκεια 3 ετών των μισθών που αφαιρέθηκαν απο τους εργαζομενους λόγω μνημονιακών και μεταμνημονιακών μειώσεων
Η ευθύνη ρύθμισης των ελάχιστων όρων εργασίας για τη σύναψη Εθνικών Γενικών Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας ασκείται απο τις κορυφαίες συνδικαλιστικές οργανώσεις, όπως το Σύνταγμα ορίζει, και όχι απο την Κυβέρνηση
Επαναφορά όλων των άλλων ΣΣΕ (κλαδικών και ομοιοεπαγγελματικών) με μόνη δυνατότητα παρέκκλισης μέσω Ειδικών Επιχειρησιακών Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας (ίδε Ν. 3899/2010) κάτω απο συγκεκριμένους όρους και διαδικασίες,
Επαναφορά του δικαιώματος μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία (σύμφωνα με την ΟλΣτΕ2307/2014)
Νομοθέτηση εργαλείων για τον περιορισμό των ατομικών συμβάσεων εργασίας και του διευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη
Κατάργηση των νομοθετικών ρυθμίσεων που πλήττουν την άσκηση του δικαιώματος της απεργίας και νομοθέτηση του τεκμηρίου νομιμότητας της απεργίας (ίδε απόφαση ολομέλιας Αρείου Πάγου 27/2004)
Νομοθέτηση Ειδικής ΣΣΕ και υγειονομικής και ασφαλιστικής κάλυψης για καλλιτέχνες, ηθοποιούς και δημιουργούς
8. Διαχείριση Μεταναστευτικών Ροών και Ομαλής Ενταξης Μεταναστών
Εκπόνηση Ειδικού Εθνικού Επιχειρησιακού Προγράμματος απο τον Εθνικό Οργανισμό Ασφάλειας και Στρατηγικών Πολιτικών και εκπόνηση αντίστοιχων περιφερειακών προγραμμάτων
Σύναψη συμφωνιών με χώρες προέλευσης για υποδοχή ειδικευμένων ή ανειδίκευτων μεταναστών είτε για μόνιμη υποδοχή είτε για προσωρινή/εποχική με δυνατότητα επαναλαμβανόμενης υποδοχής (κυκλική)
Ψηφιοποίηση διαδικασιών για την έκδοση και ανανέωση αδειών παραμονής και λοιπόν δικαιολογητικών
Οργάνωση υπηρεσιών υποδοχής, ενημέρωσης και στήριξης απο τους ίδιους τους μετανάστες
Εφαρμογή ειδικών μέτρων παραμονής για φοιτητές τρίτων χωρών που φοιτούν σε Ελληνικά ΑΕΙ
Διασφάλιση υπηρεσιών αξιοπρεπών συνθηκών υγιεινής και στέγασης
9. Κοινωνική Οικονομία: μοχλός οικονομικής, κοινωνικής και περιφερειακής ανάπτυξης και ανθεκτικότητας
Για να ενισχυθεί η συνεισφορά της Κοινωνικής Οικονομίας που θεσμοθετήθηκε στην Ελλάδα το 2011, απαιτούνται:
βελτιώσεις στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο για τη δημιουργία ενός σύγχρονου, σταθερού και ενισχυτικού πλαισίου για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (Κ.Αλ.Ο),
ένταξη της Κ.Αλ.Ο και των δραστηριοτήτων των ΚοινΣεπ στα περιφερειακά και τοπικά επιχειρησιακά προγράμματα,
εφαρμογή του Ν4430/2016 και Δημιουργία Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας όπως ο ιδρυτικός νόμος των ΚΟΙΝΣΕΠ προέβλεπε,
εισαγωγή μαθημάτων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων στην δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση.
10. Δυναμική των Κοινών, «κοσμοτοπικότητα» και Ενεργειακές Κοινότητες
Για να σταματήσει η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η συγκέντρωση του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα, το κράτος δεν πρέπει μόνο να αποκεντρωθεί αλλά και να κοινωνικοποιηθεί με στόχο την αποκέντρωση της παραγωγικής διαδικασίας, την δικτύωση με κέντρα γνώσης και εφαρμογή διεθνούς τεχνογνωσίας σε τοπικό επίπεδο (προκύπτει ο όρος κοσμοτοπικότητα) και την μεταφορά εξουσιών, αρμοδιοτήτων και πόρων σε βιώσιμες τοπικές αναπτυξιακές κοινότητες.
Παρεμβάσεις προς αυτή την κατεύθυνση είναι οι ακόλουθες:
η θεσμική κατοχύρωση της διαχείρισης των φυσικών και κοινωνικών πόρων (νερό, αέρας, δάση, θάλασσα) και δημόσιων υποδομών (δημόσια δίκτυα, δρόμοι, γεφύρια κ.α) ως «κοινών αγαθών»προς όφελος των τοπικών κοινωνιών,
ψηφιακές δημόσιες υποδομές βασισμένες σε ελεύθερο λογισμικό και ανοιχτές τεχνολογίες,
δημόσιες συμβάσεις με κοινωνική ρήτρα και θέσπιση κινήτρων στη βάση επίτευξης κοινωνικών οροσήμων (πχ. αύξηση θέσεων εργασίας, απασχόληση ευάλωτων ομάδων, τοπική προστιθέμενη αξία, βιώσιμες πρακτικές κ.α),
πολυμετοχική Συλλογική Διαχείριση Νερού από Ανώνυμη Εταιρεία με μετόχους τοπικούς δήμους και χρήστες,
ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου για την επέκταση και στήριξη της δημιουργίας ενεργειακών κοινοτήτων (σύστημα συλλογικής αυτοπαραγωγής ενέργειας) σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες και πρακτικές, επανένταξη χρηματοδοτικού εργαλείου (Απόλλων) σε Ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό πρόγραμμα, τροποποίηση όρων διασύνδεσης με μεγάλους παρόχους, μείωση χρόνου απόσβεσης επένδυσης και δημιουργία πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης εφαρμογής και αποτελεσμάτων,
ανασυγκρότηση της Δασικής Υπηρεσίας (τροποποίηση Ν 5106/2024 για τη διαχείριση των δασών και των εγκαταλελειμμένων υποδομών των δασαρχείων,
γραφεία προσέλκυσης πληθυσμού στους μικρούς ορεινούς δήμους και σε απομακρυσμένα νησιά που λειτουργούν ως τοπικά κέντρα υποδοχής, πληροφόρησης και υποστήριξης όσων επιθυμούν να εγκατασταθούν στην συγκεκριμένη περιφερειακή περιοχή,
γραφεία αποκέντρωσης στους μεγάλους αστικούς δήμους τα οποία εξυπηρετούν πολίτες που επιθυμούν να μετακινηθούν η επενδύσουν σε συγκεκριμένες περιοχές.
ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: ΟΜΟΤ. ΚΑΘ. ΛΟΥΚΑ Τ. ΚΑΤΣΕΛΗ
ΜΕΛΟΣ ΔΣ ΙΝΕΡΠΟΣΤ
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 27/10/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA