Η υποβάθμιση του μνημείου δημιουργεί αλυσίδες που εγκλωβίζουν αντί να απελευθερώνουν. Δημιουργεί «δούλους» που εκφράζουν μια ψεύτικη ανάγκη για ελευθερία. Όσο σημαντικό κι αν είναι το μήνυμα που θέλει να περαστεί —στην πολιτική, στη διπλωματία, στη στρατηγική— η ουσία χάνεται όταν τα μνημεία υποβαθμίζονται και μαζί τους η ιστορία των ανθρώπων• ιδίως όταν τα μνημεία αυτά δηλώνουν τη συνέχεια της ιστορίας και της ταυτότητας ενός λαού.
Η ανάγκη του «δούλου» να ρίξει την αξία του μνημείου μοιάζει ισχυρότερη από την αλήθεια που αυτό ακτινοβολεί: αποβλέπει στην ιδιοποίηση, στο να το παρουσιάσει ως δικό του. Είναι κίνηση πλασματικής απελευθέρωσης. Ο «δούλος» θέλει να κάνει δικό του το κλεμμένο επειδή δεν μπορεί να αγωνιστεί για τη δική του ελευθερία — μια ελευθερία που ο ίδιος αποποιήθηκε για τη δουλεία. Ρίχνοντας την αξία του κλεμμένου, πιστεύει ότι το κρατά για πάντα, ίσο με τον ίδιο. Οι προσπάθειές του είναι δηλωτικές του φόβου του: μήπως χάσει το κλεμμένο, την αξία της ταυτότητας που του πρόσφερε, την κάλπικη αλήθεια.
Το μεγαλύτερο κλεμμένο μνημείο της ιστορίας μας βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. Η σημασία της κλοπής δεν ξεχάστηκε ποτέ από τους Έλληνες, ιδίως τον τελευταίο καιρό, όπου οι νέοι αγωνίζονται ενεργά για την επιστροφή του. Οι οργανώσεις για την επιστροφή των Γλυπτών και ο διάλογος ζητούν ισχυρά επιχειρήματα επιστροφής που αφορούν την κλοπή αλλά κυρίως, την χρήση τους. Τα Γλυπτά του Παρθενώνα γίνονται εργαλείο διπλωματίας και εκπροσωπούν μια ιδεολογία που κινείται και διεκδικεί την πλαστή της ταυτότητα. Οι κρίκοι των πολιτισμών μας μέσα στους αιώνες διαμόρφωσαν την ταυτότητα του ελληνισμού• αυτοί οι κρίκοι συνιστούν τον δεσμό της αλήθειας μας, όχι μια αλυσίδα «νέας» ιστορίας που κρατά δούλους της μνήμης. Διότι ουδέποτε ο αρχαίος, ο βυζαντινός, ο ρωμιός, ο υπόδουλος Έλληνας έχασε την εθνική του υπερηφάνεια. Οι κρίκοι των πολιτισμών του, μέσα στους αιώνες, διαμόρφωσαν την ταυτότητα του ελληνισμού. Οι κρίκοι αυτοί διατήρησαν ζωντανό τον δεσμό της αλήθειας του και όχι μια αλυσίδα νέας ιστορίας από μείγματα παλιών μετάλλων.
Η «αλήθεια» του δούλου που δεν οδηγεί στην απελευθέρωση είναι η ίδια η αιτία της δουλείας του. Η πραγματική αλήθεια ακτινοβολεί απέναντι στη νοημοσύνη της ανθρωπότητας. Διότι απέναντι στο γλυπτό, ατενίζοντας τα στίγματα ανθρώπων μιας ελεύθερης ταυτότητας, κανένας δεν μπορεί να σταθεί αμέτοχος· κανένας δεν μπορεί να μη γεννήσει συνειρμούς συναισθημάτων και να μην κάνει συλλογισμούς αυτογνωσίας. Τα Γλυπτά μας , τα γλυπτά του Παρθενώνα δεν είναι μάρμαρα• είναι μνημεία που ακτινοβολούν. Έτσι, δεν έχουν καμία θέση ως διακοσμητικά στο συμπόσιο των δούλων.
Χαραλαμπία Καρούσου Τσελέντη
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 24/10/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA