Πάνε λίγα χρόνια πίσω, που ο ανιψιός της Ντιάνας Αντωνακάτου, Γιάγκος Μεταξάς, με εφοδίασε με κάποιες μελέτες και έργα της αγαπημένης του θείας. Μέσα σ’ αυτά τα έργα: Ιστορικά πονήματα, άλμπουμ ζωγραφικά και ανακοινώσεις σε συνέδρια κι άλλα, ξεχώρισα και ξαναθυμήθηκα τούτες τις μέρες, της εορτής του αγίου Γερασίμου, την ανακοίνωση σε συνέδριο, της Ντιάνας, το 1977, για τον περίφημο Ληξουριώτη επίσκοπο Μαΐνης και ηγούμενο της Ιεράς Μονής Ομαλών, Ιερεμία Κατσαΐτη.
Πρόκειται για τον Ιερεμία Κατσαΐτη, μια αγία, σεβαστή και ιερή προσωπικότητας του νησιού μας, που επάξια τον σκιαγραφεί ερευνητικά και ιστορικά, η Ντιάνα Αντωνακάτου, και που μας τον αποκαλύπτει, μέσα στα πολλά και καλά που έπραξε, αλλά και μας φανερώνει, ότι αυτός ήταν, που εννόησε πρώτος την οσιότητα του Γεράσιμου Νοταρά, και πρότεινε την αγιοποίησή του στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
Στο χρονολογικό ιστορικό πλαίσιο, ο Ιερεμίας Κατσαΐτης «πρώην επίσκοπος Μαΐνης» (Μάνης) , από το 1603 έως το 1652, ήταν ηγούμενος της Μονής Νέας Ιερουσαλήμ στα Ομαλά. Τη χρονική αυτή περίοδο πραγματοποιεί δυο σημαντικές ενέργειες που χάραξαν την σπουδαία ηγουμενίας του. Πρώτα με τη συμβολή του στην καθαγίαση (1622) του οσίου Γεράσιμου Νοταρά, από τα Τρίκαλα της Κορινθίας , κι έπειτα με την έκδοση (το 1625) της ακολουθίας του Αγίου Γερασίμου, γραμμένη από τον Ναυπλιέα Μητροφάνη.
Ο Ιερεμίας επίσκοπος Μαΐνης καταγόταν από το Ληξούρι, ήταν γιος του Αντωνίου Κατσαΐτη, γόνος καλής οικογενείας, έλαβε αξιόλογη μόρφωση και πολύ νωρίς ανέβηκε στο επισκοπικό αξίωμα. Στις πληροφορίες που μας δίνει η Αντωνακάτου, είναι πως ο Ιερεμίας στην αρχή ήταν επίσκοπος Έλους, λίγο αργότερα Μαΐνης, αλλά δεν είναι γνωστό πόσο χρόνο έμεινε σ’ αυτήν την επισκοπή. «Ήλθε ο Ιερεμίας σε σύγκρουση με τον περιβάλλον ή τον οδήγησε στην Κεφαλονιά ο θαυμασμός του προς τον Γεράσιμον Νοταρά και η επιθυμία του να μονάση στον ίδιο χώρος του οσίου;» (Ντιάνα Αντωνακάτου).
Η ανακοίνωση της Αντωνκάτου, βασίζεται σε αρχειακές πηγές, αλλά και σε μια παλιά και εξαιρετική εικόνα του αναφερόμενου επισκόπου, Ιερεμία Κατσαΐτη, και η οποία εικόνα είναι ενεπίγραφη, δίνοντας στον μελετητή πολλά στοιχεία για την περίπτωση και τη δράση του Επισκόπου-Ηγουμένου.
Στην παρούσα δημοσίευση, στέκομαι μόνο, σ’ ότι αφορά τον άγιο Γεράσιμο και τον Ιερεμία Κατσαΐτη, γιατί πάνω στη μελέτη της Αντωνακάτου, εντόπισα πριν λίγα χρόνια, τα ερείπια του πρώτου ναού στην Κεφαλονιά, αφιερωμένον στον Άγιο Γεράσιμο, εκτός του μοναστηριού του.
Ο Ιερεμίας Κατσαΐτης είχε μεγάλη περιουσία, στην Κατωγή, αλλά και κοντά στο Ληξούρι, περιοχή Ριτσάτα, όπου και είχε κτίσει μέσα σ’ αυτή ναό αφιερωμένον στον Άγιο Γεράσιμο, όπου και σήμερα τα ερείπια του, εμφανώς βρίσκονται…
Η προαναφερθείσα εικόνα που αφορά τον Ιερεμία Κατσαΐτη, πιθανόν να βρισκόταν σ’ αυτόν το ναΐσκο, στα Ριτσάτα, και αυτό υπολογίζεται, λόγω που στο πίσω μέρος υπάρχει μικρογράμματη επιγραφή : «Η παρούσα Ιερά εικών του Αρχιερέως Ιερεμία Κατσαΐτη αφιερούται εις την επισκοπήν Κεφαλληνίας παρ’ εμού αρχιμανδρίτου Σωφρονίου Τουλίου 1918» Ο Σωφρόνιος Τούλιος ήταν Ληξουριώτης αρχιμανδρίτης και είχε αρκετά παρεκκλήσια στη διακονία του.
Για την επιστασία και ηγουμενία του Ιερεμία Κατσαΐτη γράφτηκαν σεβάσμια λόγια, έπαινοι άξιοι παρά Θεού, από τον επίσκοπο Κεφαλληνίας,, Μακάριο Πανά και τον Ιερόθεο Αββάτιο. Ο τελευταίος δε, εγκωμιάζει τον Κατσαΐτη, γράφοντας πως γι’ αυτόν : « Η μονή αυτή διοικείται με αυτόν κανονισμόν και σύστημα και φροντίδι επιμελεστάτη υπό του θεοφιλούς πρώην Μαΐνης επισκόπου Ιερεμίου Κατσαΐτη , γέροντος εναρέτου και σεβαστοτάτου εν τη νήσω της Κεφαλληνίας, μεγάλης εις τον τόπον φήμης και διδάσκαλον εν λόγοις και έργοις εν τω μοναστηρίω τούτω, υπογραμμού και παραδείγματος παντός εκκλησιαστικού βαθμού και πιστού πνευματικού συμβόλου παντός Χριστιανού ορθοδόξου».
Σύμφωνα με την Ντιάνα Αντωνακάτου η δράση και το μοναστικό ήθος, η θαυματοποιός ιδιότητα του οσίου Γερασίμου Νοταρά, ήταν αυτά που παρακίνησαν τον Ιερεμία να υπηρετήσει το μοναστήρι στα Ομαλά και να μιμηθεί τη ζωή του αγίου Γερασίμου.
Ο Ιερεμίας γνωρίζοντας ότι εκείνη την εποχή, βρισκόταν στην Πόλη, ό άλλος μεγάλος Κεφαλονίτης, κατόπιν επίσκοπος Κεφαλληνίας, Νικόδημος Μεταξάς και φίλος του Κυρίλλου, εισηγήθηκε στον Πατριάρχη για την καθαγίαση του Γεράσιμου Νοταρά.
Στην επιστολή του ο Ιερεμίας, λόγια και λυρικά γεμάτα συγκίνηση και συναίσθημα γράφει : «Εγκωμιαζομένου δικαίου ευφρανθήσονται λαοί, η προφητική έλεγε φωνή, αλλ’ ημίν ου μόνον ευφροσύνην πμευματικήν προξενεί εγκωμιαζόμενος ο όσιος πατήρ ημών Γεράσιμος αλλά και εις ψυχικήν σωτηρίαν αμύθητον προτροπήν…». Τον Ιούλιο του 1622 συντελείται η αγιοποίηση του οσίου Γεράσιμου Νοταρά, ύστερα από την επιστολή του θεοφιλεστάτου Ιερεμία Κατσαΐτη προς τον Πατριάρχη Κύριλλο (Βλ. Η. Τσιτσέλη, Τ. Α, ΄σ. 256).
Ο Κατσαΐτης στα 1596 που πρωτοήρθε στα Ομαλά συναντήθηκε με τον Πελοποννήσιον, τον Μητροφάνη το Ναυπλιέα, τον πρώτο βιογράφο του οσίου Γερασίμου και συγγραφέα της ακολουθίας του, όπου είχε έρθει στη μονή για να γράψει το έργο του. Με δαπάνη και επιμέλεια του Ιερεμία πραγματοποιείται η έκδοση της ακολουθίας του Μητροφάνη, το 1627, με τίτλο: «Βιβλίον του ορθού λόγου, βεβαίωσις καλούμενον, τυπωθέν δια δαπάνης και επιμελείας του Θεοφιλεστάτου επισκόπου πρώην Μαΐνης κυρίου Ιερεμίου, Εν Λονδώνης παρά Ιωάννη τω Άβιλαντ κατά το αχκέ έτος της ενσάρκου οικονομίας.».
Εν κατακλείδι, την αγιοποίηση του Γεράσιμου Νοταρά και την έκδοση της μοναστικής βιωτής και ακολουθίας του, τα οφείλουμε στον Ληξουριώτη επίσκοπο Μαΐνης και ηγούμενο Ομαλών, Ιερεμία Κατσαΐτη, προσωπικότητα, ιερή και σεβαστή, θεοφιλεστάτη, υψωμένη στα νάματα της Ορθοδόξου Πίστεως.
Γεράσιμος Σ. Γαλανός
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 21/10/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA