Kυριακή πρωί. Αυτή την ημέρα, στην εκκλησία σε πηγαίνει η μυρωδιά του βασιλικού που αρμαθιές φέρνουν οι πιστοί για ευλογία. Αφού ευλογηθούν με σταυροειδείς δεήσεις εις τον ζωοποιόν και τίμιον Σταυρό του Κυρίου, μοιράζονται στους πιστούς με τον ασπασμό του Σταυρού. Ολόκληρη η εκκλησία μοσχοβολά!
Τα παιδιά, κρατάνε στα χέρια τους κλωνάρια βασιλικού. Ευλογία και μυρωδιά γεμίζουν αυτήν την άγια, την ευλογημένη ημέρα. Ημέρα δόξας μα και νηστείας. Αυτό δηλώνει άλλωστε και ο Σταυρός. Ο ατιμωτικός τρόπος θανάτου, έγινε το σύμβολο της ζωοποιού Αναστάσεως, της Χριστιανοσύνης και της ορθόδοξης πίστης. Στο ευαγγέλιο, οι πιστοί ακούν τα ίδια λόγια της Μ. Παρασκευής, της απόφασης για τον σταυρικό θάνατο του Σωτήρα. Αυτή η ημέρα, είναι συμβολική, είναι ημέρα δόξας και σεβασμού. Είναι κυρίαρχη για την ορθοδοξία αλλά και την παράδοση. Σηματοδοτείται το θεμέλιο της πίστης και ισχυροποιείται η εθιμική συμπεριφορά μαζί με τις αξίες. Είναι η ημέρα όπου οι πράξεις θεμελιώνονται από τις ουσίες.
Οι οικογένειες, παίρνουν μαζί τον βασιλικό με το αντίδωρο και τον άρτο. Ο βασιλικός, τοποθετείται στο νερό και χρησιμοποιείται για το προζύμι φουσκώνοντας το ζυμάρι, αλλά δίνει και τη ρίζα του για τον βασιλικό της επόμενης χρονιάς. Τα παιδιά παίζουν με τα κλωνάρια τους.
Οι εικόνες που δημιουργούνται από τις αυθόρμητες μα σπουδαίες συμπεριφορές των ανθρώπων τις αγιασμένες ημέρες, είναι αυτές που από την απαρχή της ζωής, εκδήλωναν τις σχέσεις και τις πνευματικές ανησυχίες τους. Η περιγραφή των εορτών, των συμπεριφορών γεμάτων συμβολισμούς και ουσία, αποτελούν την θεμέλια, την κύρια πηγή της λαογραφίας. Για αυτό άλλωστε επιστήμονες και λογοτέχνες περιγράφουν αυτές τις στιγμές, με ιερό σεβασμό και θαυμασμό.
Η ύψωση του Τιμίου Σταυρού, αποτελεί ένα ιστορικό και θρησκευτικό γεγονός. Ιστορικά η αποκάλυψη του Σταυρού στον οποίο σταυρώθηκε ο Χριστός, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κειμήλια της ανθρωπότητας, έναν θησαυρό που δεν αναζητούσαν μόνο οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και οι Λατίνοι, αλλά και όσοι επεδίωκαν εξουσία όπως οι Σελτζούκοι Τούρκοι. Ας μην ξεχνάμε την εκστρατεία που έγινε για την επιστροφή του Τιμίου Σταυρού στη Κωνσταντινούπολη. Από την άλλη είναι ένα καθοριστικό, ένα θεμέλιο στοιχείο για την ορθοδοξία. Για την ελληνική παράδοση, είναι επιπλέον, το συνεκτικό στοιχείο της εθιμικής συμπεριφοράς των ανθρώπων στη ζωή, διαμέσου της λατρείας. Ο Σταυρός, δεν αποτελεί την κορύφωση μόνο της ορθόδοξης πίστης, αλλά λειτουργεί ως αξιακή βάση της ψυχοσύνθεσης του λαού, διότι είναι το σύμβολο της πίστης, της ελπίδας, της πνευματικής ανάστασης και της λύτρωσης. Μέσα στον λαογραφικό κύκλο, ενώνει τις ατομικές αξίες με τις συμπεριφορές του λαού, όταν αυτός αλληλοεπιδρά με τη φύση, με το άγνωστο μεταφυσικό και όταν δημιουργεί τους συμβολισμούς και τα τελετουργικά που οδηγούν σε λυτρωτικά σημεία διαφυγής, αναγέννησης, μετάβασης, απελευθέρωσης και συνέχειας. Οι αξίες των ανθρώπων, οι άγραφοι εθιμικοί και πνευματικοί ανυπέρβλητοι νόμοι, εκδηλώνουν την σημασία και την συνέχεια τους στο χρόνο, μέσα από τους συμβολισμούς των συμπεριφορών. Ο βασιλικός, ο Σταυρός, η νηστεία, η συνεστίαση, το ψωμί, η προετοιμασία για τα Χριστούγεννα, η άφιξη του χειμώνα, η πρώτη συγκομιδή, η προστασία από τα στοιχεία της φύσης και η πνευματική λύτρωση, κορυφώνονται εννοιολογικά και σημασιολογικά μέσα από τους συμβολισμούς της λαογραφίας και δη, οι συγκεκριμένοι της ημέρας της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού. Όλες αυτές οι αγωνίες, οι ελπίδες, οι προστασίες και η βιοπάλη, μαζί με τις ψυχικές ανησυχίες, αποτυπώνονται στο τροπάριο της ημέρας, ένα τροπάριο που αναφέρεται στο Σταυρό πολλά χρόνια πριν την γέννηση του Χριστού, στους ψαλμούς του Δαυίδ : «Σώσον Κύριε τον και ευλόγησον την κληρονομίαν σου, νίκας τοις βασιλεύσι κατά βαρβάρων δωρούμενος και το σον φυλάττων διά του σταυρού σου πολίτευμα».
Χαραλαμπία Καρούσου Τσελέντη
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 14/9/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA