Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι μόνο σύγκρουση στρατών. Είναι η αποτυχία της διπλωματίας, η υποκρισία της Δύσης και η κυνική συμφωνία ότι το αίμα των λαών είναι φθηνό. Στην Ουκρανία πολεμά η αλαζονεία των ισχυρών, η τύφλωση των συμμάχων και η σιωπή των μικρών. Και όπως πάντα, το τίμημα και το αίμα πληρώνεται από εκείνους που δεν είχαν καμία φωνή στις αποφάσεις.
Η αφετηρία
Ίσως, «ορθώς» καταδικάζεται από ορισμένους κύκλους η προ τριάμισι περίπου ετών ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ωστόσο, η συλλογική Δύση δεν είναι αθώα του αίματος ούτε για τις συνθήκες που οδήγησαν στη σύγκρουση, ούτε για το συνεχιζόμενο δράμα, το οποίο πλήττει πρωτίστως τον ουκρανικό λαό.
Η αφετηρία δεν βρίσκεται στο 2022, αλλά στο 2014, όταν οι ταραχές στο Κίεβο, η ανατροπή της τότε κυβέρνησης και η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία εγκαινίασαν μια αλυσίδα αντιπαραθέσεων. Οι Συμφωνίες του Μινσκ, που θα μπορούσαν να αποτρέψουν την ανάφλεξη, απαξιώθηκαν. Η εμμονή της Δύσης να εντάξει την Ουκρανία στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, σε συνδυασμό με μία αντιρωσική ρητορική άνευ φρένου, τροφοδότησαν την αίσθηση περικύκλωσης στη Μόσχα και αιτιολόγησαν –χωρίς να δικαιολογούν– τη ρωσική επιθετικότητα.
Έτσι, για πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξέσπασε μεγάλης κλίμακας πόλεμος επί ευρωπαϊκού εδάφους. Η Ευρώπη, αντί να πρωταγωνιστήσει στην αναζήτηση λύσης, υιοθέτησε έναν ακραίο επιθετικό ρόλο, συμμετέχοντας σε κυρώσεις και στρατιωτική στήριξη με τεράστιο ενεργειακό, οικονομικό και πολιτικό κόστος. Το αποτέλεσμα; Ο μεγάλος χαμένος είναι η ίδια η Ευρώπη, που υπονομεύει την αυτάρκειά της και εκθέτει την ενότητά της σε νέες ρωγμές.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι απλώς μια τραγωδία για έναν λαό. Είναι η πιο επικίνδυνη υπενθύμιση ότι η Ιστορία γράφεται όχι από τη λογική, αλλά από τις εμμονές, τα συμφέροντα και την αλαζονεία των ισχυρών. Και η Ευρώπη, αντί να γίνει ειρηνοποιός, έγινε πρωταγωνιστής και συμμέτοχος στην κλιμάκωση, πληρώνοντας τώρα οι λαοί της το τίμημα.
Η Ιστορία έχει την κακή συνήθεια να επαναλαμβάνεται όταν οι λαοί δεν την καταλαβαίνουν. Στην Ουκρανία δεν συγκρούονται μόνο στρατοί, αλλά και δύο κοσμοθεωρίες που αλληλοκαταστρέφονται. Και η Ευρώπη, αντί να σπάσει τον κύκλο, τον τρέφει.
Η αλήθεια είναι απλή: αυτός ο πόλεμος δεν θα έχει νικητές. Μόνο χαμένους – κι εμείς ήδη είμαστε ανάμεσά τους.
Δυστυχώς, μας κυβερνούν ηγέτες μικρόνοες και μικρόψυχοι, άφρονες και φανατικοί, που σχεδιάζουν και αποφασίζουν όχι για το συμφέρον των λαών τους αλλά –ποιος ξέρει– για λογαριασμό ποιων άλλων σκοτεινών συμφερόντων.
Η ελληνική τύφλωση: Μια χαμένη ευκαιρία
Η Ελλάδα, αντί να υπενθυμίζει διεθνώς πως ό,τι κάνει η Ρωσία στην Ουκρανία το κάνει η Τουρκία στην Κύπρο, διάλεξε να γίνει πιο «δυτική» κι από τη Δύση. Καμία υπεράσπιση της δικής μας ιστορικής μνήμης, καμία προσπάθεια να συνδέσουμε τις δύο περιπτώσεις. Μια μικρή χώρα, όταν ξεχνά να βλέπει μακριά, γίνεται απλό πιόνι σε σκακιέρα που δεν ελέγχει. Δεν χρειαζόταν να γίνει «βασιλικότερη του βασιλέως». Έπρεπε να υπενθυμίζει σε κάθε διεθνές φόρουμ ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει σαφές ιστορικό ανάλογο: την τουρκική εισβολή και συνεχιζόμενη κατοχή στην Κύπρο. Δεν το κάναμε. Και όμως, μία μικρομεσαία χώρα οφείλει να βλέπει μακριά, να υπερασπίζεται τις αρχές της, αλλά και να αποφεύγει την άκριτη υιοθέτηση κάθε δυτικής επιλογής.
Η Δύση, στην ιστορική της πορεία, θεμελίωσε έναν πολιτισμό ελευθερίας και ανεκτικότητας, όχι δογματικών «μοναδικών αληθειών». Η προσπάθεια ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ –μια χώρα που ουδέποτε υπήρξε στον δυτικό άξονα επιρροής– ένωσε εναντίον της Δύσης δυνάμεις που υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσαν να είναι ουδέτερες. Αυτό ήταν ένα κλασικό σφάλμα γεωπολιτικής, το οποίο η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες διέπραξαν πριν τρία χρόνια. Η Ελλάδα, ουραγός, ακολούθησε άφρονα και με φανατισμό.
Το παιχνίδι των μεγάλων
Σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούν να βρουν δρόμο συνεννόησης με τη Ρωσία. Ο Ντόναλντ Τραμπ, σε συχνή επικοινωνία με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, επιδιώκει να ανοίξει παράθυρο διαπραγματεύσεων. Η επικείμενη συνάντησή τους, στις 15 Αυγούστου στην Αλάσκα, έχει ως επίκεντρο την αναζήτηση λύσης για τον τερματισμό των εχθροπραξιών, ενδεχομένως με εδαφικές παραχωρήσεις, τουλάχιστον κατά την εκδοχή του Λευκού Οίκου.
Τα βλέμματα του πλανήτη είναι στραμμένα εκεί. Οι δύο ηγέτες αναμένεται να συζητήσουν τις παραμέτρους μιας μακροπρόθεσμης ειρηνευτικής συμφωνίας. Ωστόσο, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι -ο θλιβερός αυτός άνδρας- ήδη έχει καταστήσει σαφές ότι καμία συμφωνία δεν θα είναι έγκυρη χωρίς τη συμμετοχή και συγκατάθεση του Κιέβου – θέση που στηρίζουν και οι Ευρωπαίοι.
Το ερώτημα που αιωρείται είναι αν θα δούμε έναν τερματισμό του πολέμου με δίκαιη και διαρκή ειρήνη ή αν θα επαναληφθεί το γνώριμο παιχνίδι μοιράσματος σφαιρών επιρροής μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, αφήνοντας τις μικρότερες χώρες –και τους λαούς– να πληρώσουν το τίμημα. Οψόμεθα…
Δρ. Γαβριήλ Μανωλάτος
Καθηγητής Διεθνούς Οικονομίας και Ανάπτυξης
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 12/8/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA