Αύγουστος. Αμφίθυμος μήνας. Μήνας ψυχοσυναισθηματικής εκτόνωσης και περισυλλογής. Μήνας πανσελήνου. Ο μήνας της Παναγίας. Κάτω από την αυγουστιάτικη πανσέληνο, συγκεντρώνονται μοναδικά κομμάτια ιστορίας της Κεφαλονιάς. Ο νους αφαιρετικά, προσεγγίζει την έννοια της γέννησης της πατρίδας. Κάτω από την διεγερμένη σελήνη, χτίζεται η στρατηγική του μέλλοντος. Η ζωή, που θα πάρει τον δρόμο του Τηλέμαχου, να γνωρίσει, να μάθει, για να γυρίσει στην παράδοση του.
Τα έθιμα του Αυγούστου που εκδηλώνονται γύρω από τις εορτές, είναι σημαντικά όχι μόνο για την θρησκευτική τους αξία αλλά και για την παράδοση. Δύο είναι οι μεγάλες εορτές: μια δεσποτική, η μεταμόρφωση του Κυρίου και η Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου. Για την Κεφαλονιά, μέγιστη λατρευτική και εθιμική σημασία, έχει και η κοίμηση του προστάτη Αγίου της νήσου, Αγίου Γερασίμου. Με αυτές τις γιορτές, της Χριστού, της Παναγίας, και του Αγίου Γερασίμου, ο λαός, διαμόρφωσε το εθιμικό τρίπτυχο, που λειτουργεί μεταβατικά και μεταρσιώνει τη νοημοσύνη και τις ψυχικές αναζητήσεις. Η παράδοση, η λειτουργική αυτή μηχανή του μέλλοντος, το ζωντανό κομμάτι του στίγματος του τόπου μας, κορυφώνει τις εορτές του καλοκαιριού, με την εορτή του προστάτη της νήσου, Αγίου Γερασίμου.
Η κοίμηση της Θεοτόκου, είναι το Πάσχα το καλοκαιριού. Η προετοιμασία του πιστού, δεν διαφέρει πολύ από αυτήν που γίνεται στο Μεγάλο Πάσχα της Αναστάσεως. Στον κύκλο του Δεακπενταυγούστου, όπως σημειώνει ο καθηγητής λαογραφίας Δ. Λουκάτος, ο άνθρωπος, προετοιμάζεται για το μεγάλο γεγονός, διαβαίνει όλα τα στάδια μέσα από τις προπαρασκευαστικές τελετουργίες της ορθοδοξίας και παράλληλα, μέσα από την αλληλεπίδραση με τη φύση και τους ανθρώπους, νοηματοδοτεί το παρόν και σχεδιάζει το μέλλον. Η Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι η κορύφωση των εορτών για το εκκλησιαστικό έτος. Είναι μάλιστα, η μοναδική εορτή που φέρνει τόσο κοντά την πίστη με την ζωή. Η Παναγία, είναι πάντα για τους ορθόδοξους αλλά και τους αλλόθρησκους, διότι και αυτοί την επικαλούνται. Είναι η γέφυρα η μετάγουσα τον πόνο και τα αιτήματα των ανθρώπων προς τον Χριστό. Η Παναγία πάντα σκέπει, μεσιτέυει, πρεσβεύει. Είναι η μητέρα του Θεού αλλά και των ανθρώπων. Οι εορτές της Παναγίας τον Αύγουστο είναι τρεις: η Κοίμηση, τα Εννιάμερα και εορτή της Αγίας Ζώνης στις 29 Αυγούστου.
Στη Κεφαλονιά, τα έθιμα του Δεκαπενταυγούστου, παρόλο που ακολουθούν το βασικό πρότυπο της εορτής και του πανηγυριού, μια πανελλήνια συμπεριφορά, που εκδηλώνεται όχι μόνο λόγω του κλίματος αλλά και λόγω της ανάγκης του λαού να βρίσκεται στην ύπαιθρο, ωστόσο, αναπτύσσονται με βάση γεγονότα, καθοριστικά για αυτά. Εκτός από τις ταφικές συμπεριφορές που βλέπουμε αντίστοιχες για τον Κύριο μας και για τον Λάζαρο, η εορτή της Κοιμήσεως συνοδεύεται από καταστάσεις με καθοριστική αξία, είτε λόγω των θαυματουργών εικόνων ή άλλων θαυμάτων, ξεχωριστών που βλέπουμε να υπάρχουν σε όλες τις γωνιές της πατρίδας μας. Τα δύο σημαντικά γεγονότα που αλλάζουν τον χαρακτήρα των εθίμων τον Δεκαπενταύγουστο, είναι τα κρινάκια της Παναγίας στη Πάστρα και τα φιδάκια της Παναγίας στο Μαρκόπουλο και στα Αγρίνια. Τα δύο θαύματα, δηλαδή, οι κρίνοι που ανθίζουν και τα άκακα μικρά φίδια με τον σταυρό στο κεφάλι, συγκεντρώνουν την παράδοση όλο και περισσότερο γύρω από την εκκλησία. Παλαιότερα μάλιστα το πανηγύρι στη Πάστρα την παραμονή της μεγάλης εορτής, συγκέντρωνε κόσμο από όλο το νησί.
Οι παροιμίες και τα δίστιχα μιλάνε για τα φιδάκια της Παναγιάς:
«τα φίδια απ’το Μαρκόπουλο καλάινω να με φάνε,
Μα κείναι τση Παναγιάς, και με χαϊδολογάνε»
Οι παρακλήσεις τώρα της Παναγίας που ξεκινούν από την πρώτη έως τις δεκαπέντε Αυγούστου, δεν γίνονται μόνον στους μεγάλους ναούς, αλλά σε όλα τα μικρά εκκλησάκια, τα απόμακρα και τα ερειπωμένα. Η κίνηση αυτή, δεν αποτελεί μόνο θρησκευτική ανασυγκρότηση, αλλά σηματοδοτεί την πορεία της νηστείας, μέσα από την μετάβαση προς τους ναούς της υπαίθρου. Οι τόσες πολλές εκκλησίες στην ύπαιθρο, δεν υπήρχαν επειδή ο πληθυσμός ήταν πολυπληθής, αλλά είχαν λειτουργικό χαρακτήρα για την ορθοδοξία και την λατρεία και αυτός είναι και ο λόγος που δεν πρέπει να παραμελούνται για παρακλήσεις ακόμα και για γάμους και βαπτίσεις. Οι παραδόσεις αυτές, διαμορφώνουν την ελληνορθόδοξη παράδοση. Μάλιστα παλαιότερα, παρακλήσεις της Παναγίας, διαβάζονταν από ιερείς και στα σπίτια. Έτσι, ο άνρθωπος, απέναντι στην Μητέρα Παναγία, δίνει ένα άνοιγμα καρδιάς μέσα στην ύπαιθρο, καθαίρεται και εξαγνίζεται ψυχοσωματικά.
Εκτός από την Κοίμηση της Θεοτόκου, εορτάζονται και τα εννιάμερα, με περιφορές και πανηγύρι, δηλαδή, εννέα ημέρες μετά την κοίμηση της Θεοτόκου.
Η εορτή του προστάτη της νήσου Αγίου Γερασίμου, είναι η πιο σημαντική εορτή του καλοκαιριού μετά την Κοίμηση. Παρόλο που για την παράδοση, εξίσου σημαντική ημέρα είναι η 20 Οκτωβρίου, λόγω της κοινωνικής και λατρευτικής αξίας για τον λαό και την εκκλησία, η επίσημη ημέρα της κοιμήσεώς του, είναι η 15η Αυγούστου. Επειδή εκείνη η ημέρα, συμπίπτει με την κοίμηση της Θεοτόκου, για αυτό, ο Άγιος εορτάζεται την επόμενη. Η λαογραφία, γύρω από την εορτή του Αγίου, διαπλέκεται με αυτήν της Παναγίας. Στις εκκλησίες, ακούμε στις παρακλήσεις και το όνομα του Αγίου, ενώ γίνονται πανηγύρια. Ο Άγιος Γεράσιμος, είναι όχι μόνο ο προστάτης της Κεφαλονιάς, αλλά και ο ιατρών σωμάτων και ψυχών. Σήμερα, χιλιάδες πιστοί, Κεφαλλήνες και ξένοι από όλο τον κόσμο, προσέρχονται την ημέρα της εορτής του.
Η Μεταμορφωση του Σωτήρος Χριστού, έχει επίσης μεγάλη σημασία για τις εορτές του καλοκαιριού. Όχι μόνο για την ορθόδοξη σημασία της, αλλά και για τον λαό, διότι η νηστεία διακόπτεται αλλά και ευλογούνται καρποί όπως σύκα ή και σταφύλια.
Μία άλλη σημαντική εορτή για το νησί, ιδιαίτερα για την Άσσο, είναι η εορτή του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Η παρουσία του Αγίου στη Κεφαλονιά, προκάλεσε λαϊκό συναγερμό. Ακόμα μάλιστα η ελιά κάτω από την οποία δίδαξε, αποτελεί το σημαντικότερο θρησκευτικό κειμήλιο για την οικογένειας που την κατέχει αλλά και για την περιοχή. Μετά την αναχώρηση του Αγίου μάλιστα, τον συνόδευσαν εκατοντάδες καΐκια. Η εορτή του Αγίου, συνοδεύεται από τη γνωστή βαρκαρόλα της Άσσου και από μεγάλο πανηγύρι.
Οι τελευταίες εορτές του Αυγούστου, είναι ο Άγιος Φανούριος, ο αποκεφαλισμός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και η εορτή της Αγίας Ζώνης της Παναγίας. Το έθιμο της φανουρόπιττας είναι ιδιαίτερα έντονο και στη Κεφαλονιά. Μάλιστα οι πίττες, στολίζονται με κάθε λογής λουλούδια, προσφέροντας όχι μόνο ένα όμοφο αισθητικό θέαμα αλλά και ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της παράδοσης. Ο Άγιος Φανούριος, είναι ιδιαίτερα αγαπητός στην Κεφαλονιά και ιδιαίτερα στην Παλική. Στο Ληξούρι, σε ιστορικές οικογένειες, βλέπουμε να υπάρχει ακόμα και σήμερα το όνομα αυτό.
Στις 29 Αυγούστου που εορτάζεται η τίμια Ζώνη της Παναγίας, που έφερε στην Κωνσταντινούπολη ο Ιουστινιανός, σε κάποια χωριά βλέπουμε και το άναμμα της φωτιάς δηλώνοντας την ημέρα ως διαβατήρια προς τον Σεπτέμβριο.
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 1/8/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA