Λίγες μέρες μετά το τέλος της σχολικής χρονιάς 2024-2025, ο εκπαιδευτικός κ. Διονύσης Καγκελάρης εντόπισε μία χτυπητή παραφωνία που αποτύπωσε με τη φωτογραφική του μηχανή-μία σχολική τσάντα γεμάτη με βιβλία στον κάδο απορριμμάτων κεντρικής γειτονιάς του Αργοστολίου.
Στη λεζάντα της φωτογραφίας του έγραφε: “Μόλις έκλεισε το σχολείο η μαθήτρια αυτή πέταξε την τσάντα της με όλα τα βιβλία και τετράδια στον κάδο ! Δεν κράτησε τίποτε απολύτως! Η τέλεια αποτυχία του εκπαιδευτικού μας συστήματος!“…
Πρόκειται πράγματι για αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος και, ίσως, της κοινωνίας μας στο σύνολό της;
Πρόκειται για μία από τις παρορμητικές και επιπόλαιες πράξεις μιας έφηβης;
Πρόκειται για μία πρακτική λύση;
Πριν από την οποιαδήποτε απάντηση και σκέψη, η εικόνα και μόνο βιβλίων στα απορρίμματα “πονάει” όσους αγαπούν το βιβλίο ή, τουλάχιστον, βρίσκονται σε θέση να αντιληφθούν και να αναγνωρίσουν τη σημασία του.
Η σημειολογία δημιουργεί ανησυχίες. Οι κοινωνίες που είχαν αποστροφή προς τα βιβλία και τα κατέστρεφαν, ήταν κοινωνίες που υπάκουαν σε ολοκληρωτικά καθεστώτα τα οποία δεν ήθελαν τη διαφώτιση αλλά τη συσκότιση.
Πριν ψηλώσει κι άλλο ο νους μας, υπάρχουν και φωνές γονιών οι οποίες πολύ απλά λένε “τα σχολικά βιβλία τα πετάμε κάθε χρόνο, δεν υπάρχει αρκετός χώρος για την αποθήκευσή τους από ένα σημείο και ύστερα…”.
Πράγματι, τα σύγχρονα σπίτια είναι ερμητικά γεμάτα με τόσο πολλά αντικείμενα που συχνά δημιουργείται πρακτικό πρόβλημα χώρου. Ωστόσο, στη φωτογραφία που σχολιάζουμε, τα βιβλία δε φαίνεται απλώς να απορρίφθηκαν, αλλά πετάχτηκαν με εμφατικό τρόπο! Σα να περίμενε με ανυπομονησία, η αγαπητή μας μαθήτρια, εννέα ολόκληρους μήνες για να το κάνει με άχτι… Τόσο άχτι, που πέταξε ακόμη και την τσάντα μαζί τους!
Εδώ γεννιέται το ερώτημα: Γίνεται σωστή διαχείριση της δωρεάν διανομής σχολικών βιβλίων υπέρ της ποιότητας της εκπαίδευσης, του κόστους που επιβαρύνει τους φορολογούμενους και του περιβάλλοντος;
Η αλήθεια είναι ότι τα σχολικά βιβλία που μοιράζονται σήμερα στα παιδιά μας, λίγη σχέση έχουν με τα βιβλία που έπαιρναν οι παλαιότερες γενιές και που είχαν στο πίσω μέρος, για όσους θυμούνται, την κουκουβάγια με εκείνο το περιβόητο ΟΕΔΒ. Το αρτικόλεξο σήμαινε Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων μα οι μαθητές της εποχής έδιναν τη δική τους ερμηνεία… “Όποιος διαβάζει είναι βλάκας”!
Το δέσιμο των νέων βιβλίων είναι ευτελές ενώ το περιεχόμενό τους είναι εξαιρετικά δυσνόητο και αλματώδες όσο αφορά τα σκαλιά της ύλης. Από τις πρώτες ήδη τάξεις του Δημοτικού, αν ένα παιδί χάσει την παράδοση, δε θα μπορεί να βγάλει εύκολα συμπέρασμα στο σπίτι, αφού η θεωρία του μαθήματος λείπει απ’ το σχολικό εγχειρίδιο που παίρνει ως δεδομένη την παράδοση του εκπαιδευτικού και περνάει κατευθείαν σε εφαρμογές.
Οι εκπαιδευτικοί θα μπορούν βεβαίως να εξηγήσουν καλύτερα από εμάς τις ασυνέχειες που παρουσιάζονται στα σχολικά εγχειρίδια, αλλά το αντικειμενικό ζήτημα είναι ότι υπάρχει πρόβλημα, τόσο ως προς την ποιότητά τους, όσο και ως προς το περιεχόμενό τους.
Οι εκπαιδευτικοί μας εξηγούν γιατί έγινε αυτή η έκπτωση στα σχολικά εγχειρίδια. Στα πλαίσια των βίαιων οικονομικών περικοπών του κράτους μας, έκλεισαν τον κρατικό οργανισμό που ήταν υπεύθυνος για την έκδοση των βιβλίων (ΟΕΔΒ) και έδωσαν την ευθύνη αλλού… για πιο οικονομικά!
Η οικονομία, ωστόσο, μας οδήγησε στη σπατάλη! Οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να βγάλουν άκρη με αυτά τα βιβλία, οπότε καταφεύγουν στο να δίνουν στα παιδιά φωτοτυπίες από τα βιβλία των μαθηματικών και της ανάγνωσης της δεκαετίας του 1990! Αξίζει να γίνει μία έρευνα για να αποτυπωθεί το οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος που προκαλούν οι αμέτρητες φωτοτυπίες που χρησιμοποιεί κάθε σχολική μονάδα σε κάθε τάξη της κάθε χρόνο… Κατά τα άλλα, μοιράζουμε δωρεάν βιβλία!
Ένας φίλος είχε γράψει ότι το πιο σύντομο ανέκδοτο στην Ελλάδα είναι η “δωρεάν παιδεία”. Αλλά αυτό είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία…
Ακόμη όμως και οι οικογένειες που κρατούν τα σχολικά βιβλία με ευλάβεια στις οικιακές βιβλιοθήκες τους, κάποτε τα χάνουν. Είτε με τις μετακομίσεις, είτε με τη νομοτελειακή φθορά, είτε με κάποια υγρασία που προέκυψε κτλ.
Εμείς θα διατυπώσουμε μία πρόταση που ενδεχομένως κάποιοι να τη χαρακτηρίσουν ως συντηρητική και αναχρονιστική: Μήπως θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά το ενδεχόμενο τα σχολικά βιβλία να είναι δανεικά προς τις μαθήτριες και τους μαθητές; Να τα δανείζονται δηλαδή στην αρχή της σχολικής χρονιάς, να έχουν την ευθύνη τους κατά τη διάρκειά της και στο τέλος της χρονιάς να τα επιστρέφουν.
Άλλωστε, για όποια μαθήτρια και για όποιον μαθητή θελήσει αργότερα να συμβουλευτεί ή να επισκεφτεί το σχολικό του εγχειρίδιο, υπάρχει πλέον το διαδίκτυο που έχει όλα τα συγγράμματα, καθώς και οι δημόσιες κεντρικές βιβλιοθήκες που επίσης τα φιλοξενούν. Ποιός ο λόγος, όταν υπάρχουν αυτά τα μέσα, να γίνονται κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες εκτυπώσεις, να καταναλώνονται τόνοι χαρτιού και μελανιών, να ξοδεύονται μεγάλα ποσά και να εκλύονται ρύποι για τις μεταφορές των σχολικών βιβλίων που, αργά ή γρήγορα, αναμένεται να βρουν μία ανάλογη, ή έστω πιο κομψή σε άλλες περιπτώσεις, τύχη της φωτογραφίας;
Εν κατακλείδι, δε θέλουμε να κατακρίνουμε τη μαθήτρια που ξεφορτώθηκε τη σάκα της μαζί με ολόκληρο το περιεχόμενό της -ακόμη κι αν αυτό, από μόνο του, λέει κάτι- αλλά επιθυμούμε τα παιδιά να αγαπάνε το βιβλίο. Όχι για λόγους ιδεοληψίας ή τυπολατρικούς, αλλά γιατί το βιβλίο είναι ταξίδι, είναι φαντασία, είναι αγάπη για τη ζωή, τον άνθρωπο και τη διανόηση! Έχουμε την υποχρέωση διά του παραδείγματος να μάθουμε στις νεότερες γενιές τη σπουδαιότητα και τη μαγεία που υπάρχει μέσα στον υπέροχο κόσμο της ανάγνωσης.
Γιάννης Βαρούχας