1.Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975 ψηφίστηκε στις 7 Ιουνίου 1975 (άρχισε να ισχύει από τις 11 Ιουνίου 1975) από την Ε΄ Αναθεωρητική Βουλή και με αυτό καθιερώθηκε ως πολίτευμα η Προεδρευoμένη κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975 συμπλήρωσε το 2025 πενήντα χρόνια ζωής, αναθεωρήθηκε με το Ψήφισμα της 6ης Απριλίου 2001, το Ψήφισμα της 27ης Μαΐου 2008 και το Ψήφισμα της 25ης Νοεμβρίου 2019 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 187/Α’/28.11.2019. Το Σύνταγμα δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ A 211/24.12.2019.
2, Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε, ότι πρώτο το Πολίτευμα της Εθνεγερσίας 1821[1] προανήγγειλε και τροφοδότησε με τις ιδέες και τις αξίες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού το Πολίτευμα του Ρήγα Βενεστινλή «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μ. Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας. Υπέρ των νόμων-ελευθερίας, ισότητας, αδελφότητας και της Πατρίδος», εμπνευσμένο από τα Γαλλικά κείμενα[2] του 1793 και 1795[3], αν και δεν εφαρμόσθηκε ποτέ, είχε με τη σειρά του σημαντική επιρροή επί της πολιτικής ιδεολογίας των επαναστατημένων Ελλήνων. Σημαντικές στιγμές στην Συνταγματική μας ιστορία του Ελληνικού Κράτους, υπήρξαν τα Συντάγματα των Ιονίων Νήσων[4],τα Συντάγματα του 1864, 1911, 1927, 1952 και 1975.
3.Η αφετηρία του ισχύοντος νέου Συντάγματος της χώρας μας είναι το Σύνταγμα του 1975 που αποτελεί ουσιαστικά μια συστηματική κωδικοποίηση του συνταγματικού βίου της Ελλάδας και των εμπειριών του εθνικού μας βίου, έθεσε τα θεμέλια της πολιτικής ομαλότητάς ενός σύγχρονου δημοκρατικού πολιτεύματος και λειτούργησε κατά τρόπο άψογο κατά το διάστημα της ισχύος του με επίκεντρο την λαϊκή κυριαρχία, την δημιουργία ενός κράτους δικαίου, την προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. «Το Σύνταγμα του 1975 αντιμετώπισε αποτελεσματικά το συνολικό πρόβλημα της κρίσης των θεσμών που βασάνιζε τη χώρα. Ενταφίασε τον εθνικό διχασμό και εδραίωσε τη Δημοκρατία. Εξασφάλισε στη χώρα ένα ισχυρό κράτος ως εργαλείο για τη μεταρρύθμιση και την ανάπτυξη. Περιέλαβε ευρύτατη δέσμη δικαιωμάτων που συνέβαλαν στον κοινωνικό εκσυγχρονισμό. Διευκόλυνε την είσοδο της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή οικογένεια», ήταν πραγματικά πρωτοποριακό Σύνταγμα για την εποχή του[5]. Το Σύνταγμα λειτούργησε ικανοποιητικά και δεν δημιουργήθηκαν αντίστοιχα ζητήματα “ανωμαλίας”, όπως συνέβη σε προγενέστερα Συντάγματα»[6]
4.Η Ελλάδα στην μακρά διαδρομή της ιστορίας της έχει υποστεί, αλλεπάλληλες εθνικές περιπέτειες.
Όμως η Ιστορία αυτού του Τόπου υπήρξε πάντοτε πηγή έμπνευσης, αλλά και ζωντανό παράδειγμα και μαρτυρία ζωής στους στοχαστές και στο Λαό μας.
Η πολυεπίπεδη εθνική κρίση[7] (2009-2019) είναι αδιάψευστος μάρτυρας της αποτυχίας σε πολλά κρίσιμα εθνικά ζητήματα, αλλά και ταυτόχρονα παρουσιάσθηκε, ραγδαία και απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών από την τελευταία αναθεώρηση (2019), αλλά και η μεταβολή του διεθνούς περιβάλλοντος. Οι μεταβολές του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος, τα έντονα καιρικά φαινόμενα, η μόλυνση του πλανήτη, η απειλή για την εθνική κυριαρχία από την γείτονα χώρα, τα προβλήματα για την ασφάλεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα προβλήματα της κοινωνίας, τα θέματα της μετανάστευσης, η τεχνητή νοημοσύνη, η υπονόμευση των θεσμών και του δημοκρατικού πολιτεύματος, απαιτούν την δραστική αναθεώρηση του Συντάγματος, αναπτυξιακό σχεδιασμό, την νέα αρχιτεκτονική του πολιτικού συστήματος και την διεύρυνση των[8]. Όπως έχει διατυπώσει με τρόπο κλασσικό ο Montesquieu: «το καλύτερο πολίτευμα είναι εκείνο στο οποίο υπάρχουν θεσμικά όρια στην υπερβολική συγκέντρωση της εξουσίας, και τα καλύτερα όρια είναι όταν τα πράγματα έχουν έτσι διευθετηθεί «ώστε η (μία) εξουσία να αναχαιτίζει την (άλλη) εξουσία».
5. Χαρακτηριστικά του νέου Αναθεωρημένου Συντάγματος πρέπει να είναι :1) η αμοιβαία λογοδοσία[9] όλων των εξουσιών και 2)η αξιοκρατία και 3) η διαφάνεια λειτουργίας του πολιτεύματος.
Το Σύνταγμα μας, με βάση την εμπειρία από την εφαρμογή του και τα αποτελέσματα των προηγούμενων αναθεωρήσεων, χρειάζεται μια συνεκτική αναθεώρηση που θα αντιμετωπίσει:
α)αποτελεσματικά την προστασία του δημοκρατικού πολιτεύματος β) τις παθογένειες του τρόπου λειτουργίας του κοινοβουλευτικού συστήματος: 1)την αναμόρφωση των αρμοδιοτήτων του ΠτΔ 2) την κατάργηση του άρθρου 86 και αναμόρφωση του άρθρου 62 Συντάγματος[10]γ)τον αποτελεσματικό δικαστικό έλεγχο, όλων χωρίς καμμιά εξαίρεση των πράξεων εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας ακόμη και της παραβίασης των διατάξεων που αφορούν την κατά το Σύνταγμα, στην καλή νομοθέτηση ή των Πράξεων νομοθετικού Περιεχομένου ή των Interna corporis και τελικά τον προληπτικό έλεγχο συνταγματικότητος των νόμων δ) την Ανεξαρτησία και αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης ε) τις προκλήσεις της νέας εποχής ζ)την προστασία του δικαιώματος στο κλίμα (άρθρο 24 Σ) και στο περιβάλλον) την Τεχνητή Νοημοσύνη και την 4η Βιομηχανική Επανάσταση (άρθρο 25) και τη διασφάλιση και την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όσο και τη δίκαιη κοινωνική κατανομή του παραγόμενου πλούτου στ)την αναμόρφωση και θωράκιση ΤΟΥ θεσμού των ανεξάρτητων Αρχών.
Η Ιστορία του Τόπου είναι γεμάτη από εθνικούς αγώνες, τραγωδίες, προδοσίες. Άλλωστε κατά τον Καζαντζάκη «Η Ελλάδα επιζεί ακόμα, επιζεί νομίζω μέσα από διαδοχικά θαύματα». Με τις εμπειρίες του παρελθόντος, η Ελλάδα χρειάζεται ένα Σύνταγμα αντάξιο της Ιστορίας του Τόπου και χρήσιμο για τη αντιμετώπιση των δυσκολιών των καιρών.
15/6/2025
[1] Το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας υιοθετήθηκε κατά την Α’ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου, η οποία, την 1η Ιανουαρίου 1822, ψήφισε το «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδας». Το Προσωρινό Πολίτευμα της Επιδαύρου αναθεωρήθηκε μετά από ένα έτος, στις 13 Απριλίου 1823, από τη Β’ Εθνική Συνέλευση, η οποία συνήλθε στο Άστρος Κυνουρίας.
[2] Βλ. Νικολόπουλος Ι. Ηλίας, «Οι Γαλλικές διακηρύξεις των δικαιωμάτων του 18ου αι.», Εκδότης Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1991.
[3] Πρόκειται για τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη της 26 Αυγούστου 1789 που προτάχθηκε στο Σύνταγμα του 1791, τη Δια-κήρυξη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη που προτάχθηκε στο Σύνταγμα της 24 Ιουνίου 1793, το οποίο όμως δεν εφαρμόστηκε ποτέ και τη Διακήρυξη των δικαιωμάτων και καθηκόντων του ανθρώπου και του πολίτη που προτάχθηκε στο Σύνταγμα της 22 Αυγούστου 1795.
[4] Πηγή: Τα Ελληνικά Συντάγματα και η Ιστορία τους (1797-1875), Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, Αθήνα 2012.
[5] Βλ. Παναγιώτη Πικραμμένου: «Ο Κ. Καραμανλής και το Σύνταγμα του 1975» εφημερίδα: «Καθημερινή», 10.03.13.
[6] Βλ. Αλιβιζάτος Νίκος, «Το Σύνταγμα και οι εχθροί του στη νεοελληνική ιστορία 1800-2010» Εκδόσεις: Πόλις.
[7] Βλ σκέψεις σε ΣτΕ (Ολ) 668/2012(Μνημόνιο) και ΕΔΔΑ Κουφάκη κατά Ελλάδος Προσφυγές υπ’ αριθ. 57665/12 και 57657/12, 07.05.2013 και μελέτες σε «Μελέτες επί του Μνημονίου» εκδ ΔΣΑ 2013, ΝοΒ 2012 τεύχος 60.
[8] Βλ. Ν. Αλιβιζάτος, «Ποια δημοκρατία για την Ελλάδα μετά την κρίση;,» Πόλις (2013)
[9] Βλ. Μιχάλης Ν. Πικραμένος «Η λογοδοσία των δικαστών στη δημοκρατία: δημόσια εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη» (Ευρασία, Αθήνα 2022).
[10] Με θέσπιση ειδικής ποινικής διαδικασίας απόδοσης ποινικών ευθυνών, την εξασφάλιση της λειτουργίας του υπουργικού αξιώματος υπέρ του γενικού συμφέροντος και την άσκησή του, απαλλαγμένη από τον φόβο προσχηματικών διώξεων και, ευρύτερα, την αποφυγή δικαστικοποίησης της πολιτικής ζωή και απεμπλοκής της Βουλής.
