Φως και σκιά, διαύγεια και μυστήριο, αναταραχή και γαλήνη — αυτές οι αντίρροπες δυνάμεις βρίσκονται στον πυρήνα τόσο της τέχνης όσο και της ανθρώπινης εμπειρίας. Στη μουσική, παίρνουν μορφή μέσα από τις αντιθέσεις του ήχου και της σιωπής, της πυκνότητας και της διαφάνειας, της αρμονικής σταθερότητας και της αρμονικής ταραχής. Το πρόγραμμα αυτό, με τίτλο Chiaroscuro, εξερευνά αυτές τις δυαδικότητες μέσα από τρία αριστουργήματα του ρεπερτορίου για πιάνο, το καθένα προσφέροντας μια διαφορετική οπτική στο παιχνίδι φωτός και σκότους, λογικής και συγκίνησης, μορφής και υπέρβασης.
Η Φαντασία του Οδοιπόρου του Schubert (1822) αποτελεί μια τολμηρή δήλωση καλλιτεχνικού και προσωπικού αγώνα. Εμπνευσμένο από το δικό του τραγούδι Der Wanderer, το έργο αυτό αποτυπώνει το ανήσυχο πνεύμα της Ρομαντικής εποχής — τη μορφή του οδοιπόρου ως εξωτερικού ταξιδιώτη και εσωτερικού αναζητητή. Δομημένο ως μια ενιαία, συνεχής κίνηση σε τέσσερα μέρη, το έργο ξετυλίγεται με αδιάκοπη ορμή, ωθώντας τα όρια της δεξιοτεχνίας στο πιάνο. Το περίφημο αρχικό θέμα, σταθερό σε αναζήτηση, επανεμφανίζεται μεταμορφωμένο καθ’ όλη τη διάρκεια, υφαίνοντας το έργο σε μια συνεκτική ενότητα. Στο Adagio, η ατμόσφαιρα γίνεται ενδοσκοπική, με ένα κατανυκτικό χορικό βασισμένο στις αρμονίες του πρωτότυπου. Το Scherzo προσφέρει μια φευγαλέα στιγμή ελαφρότητας, πριν ο φούγκα επίλογος ορμήσει μπροστά, ενσαρκώνοντας τη διαρκή αναζήτηση της περιπλανώμενης ψυχής.
Τα Ευγενή και συναισθηματικά βαλς του Ravel (1911) μας μεταφέρουν σε ένα διαφορετικό είδος αντίθεσης — ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, την κομψότητα και το μοντέρνο. Εμπνευσμένος από τα βαλς του Σούμπερτ και τον εκλεπτυσμένο κόσμο της Βιέννης του 19ου αιώνα, ο Ravel ανανεώνει τη φόρμα με εντυπωσιακά χρωματισμένες αρμονίες και ρυθμική αμφισημία. Το έργο αποτελείται από οκτώ σύντομα στιγμιότυπα, το καθένα με ξεχωριστό χαρακτήρα — από την εκρηκτικό και λαμπερό εναρκτήριο βαλς ως το ονειρικό, σχεδόν άπιαστο επίλογο που σβήνει στη σιωπή. Κάτω από τη γοητεία και τη νοσταλγία, διαφαίνεται και μια δόση ειρωνείας, σαν ο συνθέτης να αποτίει φόρο τιμής και ταυτόχρονα να αποδομεί διακριτικά τη μεγαλοπρέπεια της παράδοσης του βαλς.
Η Σονάτα αρ. 3 του Scriabin , με υπότιτλο Καταστάσεις Ψυχής (États d’âme), είναι ένα βαθιά εκφραστικό και έντονα προσωπικό έργο. Γραμμένο το 1897, σηματοδοτεί μια μεταβατική περίοδο στη συνθετική γλώσσα του Scriabin , που παρότι ακόμη ριζωμένη στον ύστερο Ρομαντισμό, ήδη τείνει προς το μοναδικό του όραμα μυστικιστικής έκστασης. Κάθε μία από τις τέσσερις κινήσεις αντιπροσωπεύει μια διαφορετική ψυχική κατάσταση: το εναρκτήριο Drammatico είναι γεμάτο παθιασμένη ένταση, με στροβιλιστές χειρονομίες και δραματικές αντιθέσεις. Η δεύτερη κίνηση, Allegretto, είναι πιο ελαφριά και ιδιότροπη, μα με μια υποβόσκουσα ανησυχία. Η τρίτη, Andante, αποτελεί την καρδιά της σονάτας — μια βαθιά μελαγχολική περισυλλογή, με φράσεις γεμάτες λαχτάρα που διαλύονται σε αναστεναγμούς παραίτησης. Το φινάλε, με την ένδειξη Presto con fuoco, ξεσπά με αμείλικτη ένταση, μια ασταμάτητη δύναμη που τελικά καταρρέει υπό το ίδιο της το βάρος. Οι τελευταίες νότες, ούτε θριαμβευτικές ούτε πλήρως παραδομένες, μας αφήνουν σε μια κατάσταση άλυτης υπέρβασης.
Μέσα από αυτά τα τρία έργα, το Chiaroscuro αποκαλύπτεται ως κάτι περισσότερο από μια οπτική μεταφορά — γίνεται μια μουσική και συναισθηματική πορεία, όπου το φως και το σκοτάδι δεν είναι απλώς αντίθετα, αλλά αδιαχώριστες δυνάμεις που διαμορφώνουν την εμπειρία μας.
Από την αδιάκοπη αναζήτηση της Φαντασίας του Οδοιπόρου του Schubert, στη λαμπερή κομψότητα των βαλς του Ravel και στα ψυχικά άκρα της σονάτας του Scriabin, διασχίζουμε τοπία πραγματικά και φανταστικά, αγγίζοντας τα βάθη της ανθρώπινης έκφρασης μέσα από τον ήχο.
_DSC0203.JPG
Chiaroscuro
Light and shadow, clarity and mystery, turbulence and serenity—these opposing forces are at the heart of both art and human experience. In music, they take shape through contrasts of sound and silence, density and transparency, harmonic stability and harmonic unrest. This program, Chiaroscuro, explores these dualities through three masterworks of the piano repertoire, each offering a distinct perspective on the interplay of brightness and darkness, reason and emotion, form and transcendence.
Schubert’s Wanderer Fantasie (1822) is a bold declaration of artistic and personal struggle. Inspired by his own song Der Wanderer, the work captures the restless spirit of the Romantic era—the figure of the wanderer as both an external traveler and an internal seeker. Structured as a single, continuous movement in four sections, the piece unfolds with unrelenting momentum, pushing the limits of pianistic virtuosity. The famous opening theme, resolute and searching, reappears transformed throughout, weaving the entire fantasy into a cohesive whole. In the Adagio, the atmosphere turns introspective, with a solemn chorale built on the harmonies of the original lied. The Scherzo offers a fleeting moment of lightness, before the fugato-driven finale surges forward, embodying the eternal striving of the wandering soul.
Ravel’s Valses nobles et sentimentales (1911) transport us to a different kind of contrast—one of past and present, elegance and modernity. Inspired by the waltzes of Schubert and the refined world of 19th-century Vienna, Ravel reinvents the form with striking harmonic colors and rhythmic ambiguity. The set consists of eight short vignettes, each possessing its own character, from the exuberant and brilliant opening waltz to the dreamy, almost elusive epilogue that dissolves into silence. Beneath the charm and nostalgia, there is also an edge of irony, as if the composer is both paying tribute to and subtly deconstructing the grandeur of the waltz tradition.
Scriabin’s Sonata No. 3, subtitled États d’âme (States of the Soul), is a deeply expressive and intensely personal work. Written in 1897, it marks a transitional period in Scriabin’s compositional language, still rooted in late Romanticism but already reaching towards his unique vision of mystical ecstasy. Each of the four movements represents a different emotional state: the opening Drammatico is full of passionate urgency, with sweeping gestures and dramatic contrasts. The second movement, Allegretto, is lighter and more capricious, yet tinged with an underlying restlessness. The third movement, Andante, is the heart of the sonata—a deeply melancholic meditation, its longing phrases dissolving into sighs of resignation. The finale, marked Presto con fuoco, bursts forth with unrelenting intensity, an unstoppable force that ultimately collapses under its own weight. The closing bars, neither triumphant nor fully resigned, leave us in a state of unresolved transcendence.
Through these three works, Chiaroscuro reveals itself as more than a visual metaphor—it becomes a musical and emotional journey, where light and darkness are not merely opposites but inseparable forces shaping our experience. From the relentless striving of Schubert’s Wanderer Fantasie to the shimmering elegance of Ravel’s waltzes and the soul-searching extremes of Scriabin’s sonata, we traverse landscapes both real and imagined, glimpsing the depths of human expression through sound.
Ionion Center for the Arts and Culture
Metaxata 28100, Island Kefalonia, Greece
info@ionionartscenter.gr
academicresearch@ionionartscenter.gr
www.ionionartscenter.gr
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 23/5/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA