Η ρίζα του προβλήματος
Για τους περισσοτέρους ανθρώπους και ειδικά για τον σύγχρονο Έλληνα, το ΙΧ δεν είναι ένα εργαλείο για την εργασία και την αναψυχή του. Είναι, δυστυχώς, κάτι περισσότερο. Είναι προέκταση της σωματικής του υπόστασης. Γι’ αυτό και είναι δύσκολη η απεξάρτησή του από αυτό. Για τον λόγο αυτόν χρειάζεται μια πολιτική «αποτοξίνωσης» από το ΙΧ καθώς και ενημέρωσης των πολιτών για τη σωστή χρήση του.
Πρέπει να έχουμε πάντα υπ’ όψιν μας, ότι, όσο η απόκτηση ενός ή περισσοτέρων ΙΧ αυτοκίνητων είναι δικαίωμα του πολίτη (σε μια οικονομία της αγοράς), άλλο τόσο είναι δικαίωμα της πολιτείας να θέτει περιορισμούς στη χρήση του, χρονικούς και χωρικούς, χάριν της προστασίας του περιβάλλοντος και γενικά του δημοσίου συμφέροντος.
Σε ορισμένες περιοχές όπως η Κεφαλονιά, τα παραπάνω λεχθέντα, για την εξάρτηση από το ΙΧ, ισχύουν απόλυτα. Τα αυτοκίνητα έγιναν όχι μόνον περισσότερα, αλλά και μεγαλύτερα και ακριβότερα και πολυτελέστερα, μέσα σε ένα κλίμα ανταγωνισμού και κοινωνικής επίδειξης, χαρακτηριστικό δείγμα νεοπλουτίστικης νοοτροπίας.
Επομένως, η βελτίωση της κυκλοφορίας χρειάζεται μια άλλη φιλοσοφία από αυτή που ακολουθείται σήμερα. Δηλαδή, μια πολιτική στοχευμένη σε κοινωνικό και ταυτόχρονα σε πολεοδομικό επίπεδο, κύριος στόχος τη οποίας είναι η «μόνωση» και «στεγανοποίηση» των πόλεων από την υπερβολική και διαλυτική παρουσία του ΙΧ αυτοκινήτου.
Η πολιτική των μετακινήσεων πρέπει να χτυπήσει το πρόβλημα στη ρίζα του, δηλαδή στην αποθάρρυνση του ΙΧ και στην πριμοδότηση των εναλλακτικών μέσων μεταφοράς. Σε αυτά να προσθέσουμε και τη μη μετακίνηση με ΙΧ, εφόσον δεν υπάρχει πραγματική ανάγκη. Πράγμα το οποίο σημαίνει μείωση των άσκοπων μετακινήσεων, που είναι καθημερινά πολλές μέσα στην πόλη, αλλά και από και προς την πόλη. Ωστόσο, μια τέτοια πολιτική είναι απούσα και το κυκλοφοριακό έχει αφεθεί στον λεγόμενο «κοινωνικό αυτοματισμό» ή, μάλλον, στην τύχη του.
Η κυκλοφορία μέσα στην πόλη
Με βάση την παραπάνω φιλοσοφία και πολιτική, μέσα στην καρδιά της πόλης, στο κέντρο της, πρέπει να κυριαρχεί ο άνθρωπος μετακινούμενος με τα πόδια, το ποδήλατο, τα ΜΜΜ. Όχι με το αυτοκίνητο ΙΧ. Είναι αδιανόητο σε μια μικρή πόλη όπως το Αργοστόλι να υπάρχει τέτοιας έκτασης κυκλοφοριακό πρόβλημα όταν υπάρχουν λύσεις με ελάχιστο οικονομικό κόστος!
Αυτό ακριβώς διασφαλίζει ο πολεοδομικός σχεδιασμός. Η κυκλοφοριακή ρύθμιση πρέπει να εναρμονίζεται με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ), όπως και όλες οι άλλες εξιδεικευμένες μελέτες. Όπως γίνεται με την πρόσφατη κυκλοφοριακή ρύθμιση που θεσμοθετήθηκε, ύστερα από εκπόνηση σχετικής μελέτης, στην οποία αναφέρεται ρητά ότι: …δεν επηρεάζονται οι ρυθμίσεις του ισχύοντος Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Αργοστολίου σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην κυκλοφοριακή μελέτη (Απόφαση7452 του Γ.Γ. ΔΕΠΙΝ /φΕΚ 1223/Β/6-3-2023).
Δυστυχώς, αυτές οι βασικές κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και παρεμβάσεις που προέβλεπε το ισχύον ΓΠΣ εφαρμόστηκαν μόλις κατά το ένα τρίτο. Όπου όμως εφαρμόστηκαν, απέδωσαν και διευκόλυναν τη λειτουργία της πόλης (πεζοδρόμηση Γέφυρας, πεζοδρόμηση Λιθόστρωτου, μεταφορά ΚΤΕΛ, κ.λπ.), παρόλες τις δυσκολίες και τις αντιδράσεις.
Με βάση τον σχεδιασμό αυτόν, ο κεντρικός εμπορικός, κοινωνικός και ιστορικός άξονας της πόλης (δηλαδή ο χώρος ανάμεσα στην παραλιακή και στη Λ. Βεργωτή) που περιλαμβάνει τη Σιτεμπόρων, το Λιθόστρωτο, την Παναγή Βαλλιάνου, τη Ριζοσπαστών μέχρι τη Μομφεράτου) πρέπει να είναι πεζοδρομημένος. Επίσης και όλα τα μικρά κάθετα δρομάκια. Οι μεγαλύτερες κάθετες αρτηρίες (Δεβοσέτου, Κεφάλου, Α. Μεταξά, Α. Χοϊδά, Βύρωνος, Ρ. Βεργωτή) αρκούν για να συνδέσουν την παραλιακή λεωφόρο Α. Τρίτση με τη λεωφόρο Βεργωτή.
Οι δυο αυτές λεωφόροι πρέπει να είναι διπλής κατεύθυνσης. Έτσι, η παραλιακή δεν χρειάζεται επέκταση των ήδη πλατιών πεζοδρομίων της, που αφήνουν πλέον μια λωρίδα κίνησης, αλλά μια κατάλληλη διευθέτηση της παρόδιας στάθμευσης και αμφίδρομη κίνηση. Ομοίως και η Χαροκόπου και η Μομφεράτου στη βόρεια κεντρική περιοχή, οι οποίες δεν έπρεπε να μονοδρομηθούν. Η ευκολία που φαίνεται να δημιουργεί η μονοδρόμηση αυτή αποβαίνει σε βάρος της πόλης. Ειδικά η μονοδρόμηση της Μομφεράτου δεν προβλέπεται ούτε από την κυκλοφοριακή μελέτη που έκανε ο Δήμος!..
Παράλληλα, η δημοτική αρχή οφείλει να προβεί σε όλες τις άλλες απαραίτητες παρεμβάσεις που τείνουν στον ίδιο στόχο. Πρέπει να έχουμε ταυτόχρονα και συνδυαστικά: δημοτική αστυνομία, αστική δημοτική συγκοινωνία, σωστή ελεγχόμενη στάθμευση. Επίσης, σήμανση σε όλο το αστικό οδικό δίκτυο, όπου φυσικά το επιτρέπει η γεωμετρία των δρόμων, με χρωματική διάκριση για ντόπιους και επισκέπτες, ώστε να υπάρχει προτεραιότητα και να μη χάνεται άδικα χώρος παρόδιας στάθμευσης.
Για τους ερχόμενους έξω από την πόλη καθώς και για τους εξερχόμενους, ο συνεπιβατισμός (car pooling) ή/και ο διαμοιρασμός (car sharing) θα βοηθήσει πολύ. Υπάρχει, ήδη, σχετική πρόβλεψη αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει η διάθεση για να προχωρήσει το θέμα. Ο θεσμός αυτός υπάρχει σε πολλές μικρομεσαίες ευρωπαϊκές πόλεις. Εδώ ακούμε συχνά, ότι «αυτά δεν γίνονται»…
Επίσης, εκτός από την παρόδια στάθμευση, η δημιουργία και σωστή λειτουργία οργανωμένων και καλά σχεδιασμένων πάρκινγκ, θα συνεισφέρει αρκετά, αν γίνει στις παρυφές της πόλης (ειδικά στη βόρεια και νότια περιοχή) και όχι στο κέντρο.Mια πόλη, όπως το Αργοστόλι, δεν έχει ανάγκη από παρκινγκ στο κέντρο και στο πολύτιμο θαλάσσιο μέτωπό της. Αρκούν οι παρόδιες θέσεις στάθμευσης, αρκετές από τις οποίες θα χρειαστεί να καταργηθούν, στο πλαίσιο της παραπάνω φιλοσοφίας, και ο χώρος να δοθεί σε εναλλακτικές μορφές μετακίνησης όπως έχουν κάνει ήδη πολλές πόλεις !
Στα όσα λάθη έγιναν τα προηγούμενα χρόνια, με την κατασκευή οδικών έργων, αντίθετων στο ΓΠΣ, έρχεται να προστεθεί και η πρόσφατη ανακοίνωση από την Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλληνίας για έναν μικρό και «στενάχωρο» κόμβο στην περιοχή του κλειστού γυμναστηρίου. Πρόκειται για ένα λάθος που θα εντείνει την «αυτοκινητοποίηση» της περιοχής χωρίς να διευκολύνει την κυκλοφορία, και μάλλον θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα, πέρα από την ασυμβατότητα των χρήσεων. Ο βασικός λόγος είναι ότι η δημιουργία του κόμβου είναι αντίθετη με τις ρυθμίσεις του ΓΠΣ, που προβλέπει τερματισμό του παραλιακού δρόμου στο αθλητικό κέντρο (κλειστό γυμναστήριο). Είναι δρόμος προορισμού και όχι διέλευσης, με επικίνδυνη μάλιστα διασταύρωση με τον δρόμο προς Κρανιά. Και λειτουργεί σαν ‘λαιμητόμος’ λόγω της ταχύτητας που αναπτύσσουν τα οχήματα.
Ο σκοπός του γενικού πολεοδομικού σχεδίου είναι να υπάρχει συνέχεια και ενοποίηση του χώρου του αθλητικού κέντρου με το πάρκο του Κουτάβου. Όχι ασυνέχεια, διακοπή και διαίρεση του πάρκου. Με τον κόμβο αυτόν διατηρείται η σημερινή επικίνδυνη κυκλοφοριακή ρύθμιση και μάλιστα γίνεται χειρότερη. Με ποιά επιστημονική κυκλοφοριακή αιτιολόγηση αποφασίζεται η δημιουργία του νέου αυτού κόμβου στη θέση αυτή;
Μετακίνηση προς και από την πόλη
Ο σημαντικός δρόμος που θα έπρεπε να γίνει βάσει του σχεδιασμού και που παραμένει επίκαιρος, είναι ο δρόμος από Ραζάτα προς Κρανιά μέσω Δρακοσπηλιάς. Είναι αθέατος και ενώνει τους δυο κυρίους οδικούς άξονες του νησιού: Αργοστόλι – Πόρος και Αργοστόλι – Σάμη. Επιπλέον, απαλλάσσει από την κυκλοφορία (που προέρχεται από Δηλινάτα, Δαυγάτα, Φαρακλάτα, Σάμη, Πύλαρο, Ομαλά κλπ.) το ευαίσθητο οικοσύστημα του Κουτάβου, τον μύλο του Πετρία, το φαράγγι και το μοναστήρι της Αγίας Βαρβάρας. Όλα αυτά αποτελούν ένα οικολογικό και πολιτιστικό πάρκο από τον Δράπανο έως την Κρανιά.
Αντί αυτού, προγραμματίστηκε και μελετάται ένας νέος δρόμος αχρείαστος και ακριβότερος: Ο δρόμος Αεροδρομίου-Κρανιάς που, εκτός των άλλων, θα τμήσει και θα καταστρέψει τη λοφοσειρά πάνω στα Κοτρόνια της Λακήθρας που υπάρχουν αρχαία και ένα ευαίσθητο φυσικό τοπίο. Το οποίο θα καταστραφεί από την παρόδια εκτός σχεδίου δόμηση…Ποια συμφέροντα, άραγε, εμπλέκονται σε αυτό το «πρότζεκτ»;
Το έωλο επιχείρημα που επινοήθηκε, ότι δηλαδή θα ενώσει τρεις οδικούς άξονες, υποτιμά την νοημοσύνη των πολιτών. Κανένας πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός του νησιού και της περιοχής δεν το έχει προτείνει. Με ποια μελέτη σκοπιμότητας προτείνεται τώρα; Με ποια συμμετοχική διαδικασία και διαβούλευση;
Μήπως θα αποτελέσει ένα ακόμα σκάνδαλο στον τομέα του χωροταξικού σχεδιασμού και των δημοσίων έργων;
Σύμφωνα με το ΓΠΣ ο δρόμος Αργοστόλι-Λακήθρα είναι τοπικός άξονας όπως και ο δρόμος Αργοστόλι-Αεροδρόμιο, που θα πρέπει φυσικά να βελτιωθεί ώστε να ανταποκριθεί στον ρόλο του. Αρκεί να ληφθούν παράλληλα όλα εκείνα τα μέτρα που δεν λήφθηκαν τόσα χρόνια. Αντί αυτού, γινόμαστε κάθε χρόνο μάρτυρες της κατάστασης που επικρατεί στη Λάσση με την απαράδεκτη στάθμευση πάνω στον κεντρικό δρόμο. Οι ταβέρνες αντί να διαθέτουν ιδιωτικό παρκινγκ όπως όφειλαν, εκμεταλλεύονται δωρεάν τον δημόσιο χώρο με τα γνωστά αποτελέσματα, εμποδίζοντας τα λεωφορεία και λοιπά οχήματα και προκαλώντας ατυχήματα.
Ο δρόμος αυτός από Φαραώ μέχρι Μακρύ Γιαλό, δεν διαπλατύνθηκε για παρκάρισμα, αλλά για καλύτερη διέλευση των οχημάτων και των πεζών από τα πεζοδρόμια. Δυστυχώς, κάθε καλοκαίρι επικρατεί κυκλοφορικό χάος και ουδείς από τις τοπικές αρχές συγκινείται ώστε να ληφθούν στοιχειώδη μέτρα (π.χ. οι νταλίκες να αλλάξουν ωράριο διέλευσης τη θερινή περίοδο κ.λπ.).
Με την ευκαιρία πρέπει να τονιστεί ότι ένας άλλος αχρείαστος, δαπανηρός και καταστροφικός για το περιβάλλον δρόμος, είναι ο εξαγγελθείς και προγραμματιζόμενος νέος δρόμος Πόρος-Σκάλα, όπου θα σπαταληθούν άδικα τα λεφτά των φορολογουμένων. Και αυτό γιατί οι αρμόδιοι άφησαν να κτιστούν με άναρχο τρόπο, ξενοδοχεία και δωμάτια πάνω και κάτω από τον υφιστάμενο δρόμο, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η κυκλοφορία. Αντί να εφαρμοστεί το ΓΠΣ του οικισμού και να γίνει η πολεοδομική μελέτη, ώστε να κτίσουν οι ενδιαφερόμενοι οργανωμένα. Και τώρα οι αρμόδιοι προτείνουν ως λύση την κατασκευή …νέου δρόμου πάνω στους λόφους για να κατακρεουργηθεί η κεφαλονίτικη φύση και το τοπίο, και να γεμίσει και αυτός ο δρόμος με παρόδια δόμηση, χωρίς καμία οργάνωση, με όλα τα συμπαρομαρτούντα!..
Δυστυχώς, όπως γράφαμε σε άρθρο μας το 2006, με τίτλο Φοβού τους Δαναούς…για την ‘λουτσοποίηση’ της Λάσσης (που περιέχεται στο βιβλίο μας ‘Παρεμβάσεις για το περιβάλλον στην Κεφαλονιά’), θα πρέπει δυστυχώς να γράψουμε το ίδιο για ‘λουτσοποίηση’ της περιοχής της Σκάλας !
Επίλογος
Η καταστρατήγηση του σχεδιασμού λόγω άγνοιας ή σκοπιμότητας των τοπικών ιθυνόντων αποτελεί μια πάγια τακτική στη χώρα μας. Στο Αργοστόλι, έχει άραγε διαβάσει κανείς το ΓΠΣ; Έχει δει τις προτάσεις; Που παρόλη τη χρονική απόσταση από τότε που θεσμοθετήθηκε, οι κατευθύνσεις του, είναι στην πλειονότητά τους εκπληκτικά επίκαιρες! Και το ερώτημα παραμένει. Με βάση ποιά μελέτη προτείνονται έργα και ρυθμίσεις αντίθετες στο γράμμα και στο πνεύμα του ΓΠΣ;
Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι το Αργοστόλι θα μπορούσε να ήταν προ πολλού πρότυπο μικρής πόλης με ρυθμισμένη κυκλοφορία, αν είχαν εφαρμοστεί όλες οι προτάσεις του ΓΠΣ. Και επίσης, αν το Αργοστόλι συμμετείχε από το 2001 στο δίκτυο των πόλεων που περιορίζουν τη χρήση του ΙΧ. Η πόλη, με τους κυκλοφοριακούς αυτοσχεδιασμούς των εκάστοτε τοπικών παραγόντων, περιορίστηκε σε μια μίζερη πολεοδομική πολιτική που βόλευε μικρά και μεγάλα συμφέροντα εις βάρος του κοινωνικού συνόλου. Έτσι, έχασε μια μεγάλη ευκαιρία να βελτιωθεί ριζικά από περιβαλλοντική και ποιοτική αναπτυξιακή άποψη με την εφαρμογή του σχεδιασμού της Επιχείρησης Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης (ΕΠΑ) του Α. Τρίτση.
Όμως, ποτέ δεν είναι αργά. Καθώς η κυκλοφοριακή συμφόρηση επιδεινώνεται δραματικά κάθε χρόνο, λόγω και του τουρισμού, οι τοπικές αρχές πρέπει να πάρουν κάποιες αποφάσεις δυσάρεστες αλλά χρήσιμες. Χρειάζεται μόνο λίγη καλή θέληση για να χρησιμοποιούμε σωστά τα ΙΧ αυτοκίνητα στο Αργοστόλι (και στο Ληξούρι…).
Υ.Γ. Τα παραπάνω δεν είναι μόνο προσωπικές απόψεις, αλλά θέσεις όλων των διεθνών οργανισμών καθώς και επίσημη πολιτική όλων των ευρωπαϊκών κρατών που εφαρμόζονται στην πράξη. Και μάλιστα, πολύ περισσότερο από ότι στην Ελλάδα, η οποία υστερεί τραγικά στο ζήτημα αυτό, λόγω ελλειμάτων πολιτικής βούλησης αλλά και κοινωνικής συμπεριφοράς και κουλτούρας, ειδικά στο τοπικό επίπεδο.
Ηλίας Μπεριάτος
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 20/5/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA