Μέρος από την οπτικοακουστική παρουσίαση στο θέατρο «Κέφαλος» στο Αργοστόλι, 28-7-2013, σε εκδήλωση που πραγματοποίησε για τη Ελληνοσερβική φιλία, ο Βίκτωρας Ρουχωτάς, Επίτιμος Πρόξενος της Σερβίας στην Κεφαλλονιά.
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, γνωστός ως ο Μεγάλος Πόλεμος, όπως λεγόταν πριν το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν μια γενικευμένη σύγκρουση των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων που διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1914 ως τις 11 Νοεμβρίου 1918. Στην ουσία αν και ήταν μία μεγάλη ενδοευρωπαϊκή διένεξη με τα κύρια μέτωπα στη Γηραιά Ήπειρο, η επέκτασή της ωστόσο και στην περιφέρεια, με ενεργό συμμετοχή αποικιακών στρατευμάτων με την εμπλοκή ακόμα και Αμερικανικών, προσέδωσαν τελικά την έννοια του παγκόσμιου.
Οι Ενωμένες Δυνάμεις, καλούμενες και Δυνάμεις της Αντάντ (κυρίως : Η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, ως τις αρχές του 1918 η Ρωσία και, από το 1917 οι ΗΠΑ) νίκησαν τις Κεντρικές Δυνάμεις καλούμενες και Τριπλή Συμμαχία, (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία και Βουλγαρία) και οδήγησαν αφενός στην κατάρρευση τεσσάρων αυτοκρατοριών και σε ριζικές αλλαγές στο χάρτη της Ευρώπης, εκ του κατακερματισμού αυτών, αφετέρου στη μεγάλη Ρωσική Επανάσταση και σε τελική φάση τη δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών.
Είναι γεγονός πως από τις αρχές του αιώνα, δηλαδή του 1900 όλες οι Μεγάλες Δυνάμεις ρίχτηκαν σε έναν ξέφρενο αγώνα δρόμου ενίσχυσης και εκσυγχρονισμού των ενόπλων τους δυνάμεων. Στη Βρετανία οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν σχεδόν κατά 30% μέσα στη δεκαετία 1890-1900. Το 1913 ήταν 140% υψηλότερες από ότι το 1887. Η Γερμανία, στα μέσα της δεκαετίας του 1890, δαπανούσε 90 περίπου εκατομμύρια μάρκα κάθε χρόνο για το πολεμικό της ναυτικό. Το 1913 είχε ξεπεράσει τα 400 εκατομμύρια μάρκα. Και οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις δεν πήγαιναν πίσω. Πίσω από τις καθησυχαστικές θεωρίες για τις «Μεγάλες Χίμαιρες», οι άρχουσες τάξεις προετοιμάζονταν πυρετωδώς για το Μεγάλο Πόλεμο.
Οι προετοιμασίες δεν ήταν μόνο στρατιωτικές. Από τα τέλη του 19ου αιώνα κιόλας οι Μεγάλες Δυνάμεις ξεχύθηκαν σε έναν διπλωματικό αγώνα δρόμου για να εξασφαλίσουν φίλους και συμμάχους, δημιουργώντας έτσι δύο μεγάλους συνασπισμούς. Το 1882 η Αυστρία, η Γερμανία και η Ιταλία υπέγραψαν ένα σύμφωνο «αμοιβαίας συνεργασίας» τη λεγόμενη «Τριπλή Συμμαχία». Το 1907 η Γαλλία, η Ρωσία και η Μεγάλη Βρετανία συνέστησαν την
«Τριπλή Συνεννόηση» την λεγόμενη Αντάντ». Οι συμμαχίες και τα στρατόπεδα που αιματοκύλησαν την Ευρώπη το 1914-1918 είχαν διαμορφωθεί χρόνια πριν.
Σ’ αυτήν την τόσο τεταμένη διεθνή κατάσταση αρκούσε μια αφορμή για να προκαλέσει τον πόλεμο. Στις 28 Ιουνίου 1914 δολοφονήθηκε στο Σαράγεβο της Βοσνίας (επαρχία της Αυστροουγγαρίας) ο αρχιδούκας διάδοχος της Αυστρίας Φερδινάνδος και η σύζυγός του, Σοφία φον Τσότεκ, από το νεαρό σπουδαστή Γαβριήλ Πρίντσιπ, φανατικό οπαδό της πανσλαβικής εθνικιστικής κίνησης, η οποία διευθυνόταν από υψηλά ιστάμενα πρόσωπα της Σερβίας. Το γεγονός αυτό έδωσε την αφορμή στην Αυστροουγγαρία να ταπεινώσει τη Σερβία και να αυξήσει τη δική της επιρροή στα Βαλκάνια. Έστειλε λοιπόν στη Σερβία τελεσίγραφο, με το οποίο την καθιστούσε υπεύθυνη για τη δολοφονία και της έθετε όρους απαράδεκτους. Στις 25 Ιουλίου η Σερβία απάντησε ότι αποδεχόταν όλους σχεδόν τους όρους, αλλά η απάντησή της αγνοήθηκε.
Έχοντας η Αυστροουγγαρία την υποστήριξη της Γερμανίας διέταξε γενική επιστράτευση, κήρυξε τον πόλεμο (28 Ιουλίου 1915) κατά της Σερβίας και βομβάρδισε το Βελιγράδι. Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ο πόλεμος γενικεύτηκε.
Αυτά είναι τα σύντομα ιστορικά στοιχεία για εκείνον το Μεγάλο Πόλεμο και που σήμερα φοβόμαστε μήπως τα ίδια πράγματα επαναληφθούν, εφόσον η ανέχεια, ο άκρατος εθνικισμός και η οικονομική κρίση και τόσα άλλα όμοια με τότε ξαναζωντανέψουν το ίδιο σκηνικό.
Την εποχή αυτή των μεγάλων ζυμώσεων ζει στην Κεφαλλονιά αλλά και στην Αθήνα, ο σπουδαίος μας σατιρικός ποιητής Γεώργιος Μολφέτας, ο οποίος εξέδιδε τη σατιρική του εφημερίδα το « Ζιζάνιον». Το Ζιζάνιο εκδόθηκε επί 25 χρόνια συνέχεια, από τις 7 Ιουνίου 1892 έως τις 19 Δεκεμβρίου1915 στην Κεφαλλονιά και στην Αθήνα συνέχεια από τις 18 Φεβρουαρίου 1916 έως και τις 19 Μαΐου του ιδίου έτους. Ο Γεώργιος Μολφέτας, παρακολουθεί, σατιρίζει, σχολιάζει και αναγγέλλει μέσα από τη μοναδική του δημοσιογραφία κάθε τεκταινόμενο που αφορά τόσο την πολιτική πορεία της Ελλάδος όσο και της Κεφαλλονιάς.
Μέσα στις σελίδες του Ζιζανίου ανιχνεύονται αρκετές πληροφορίες που αφορούν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και πριν από αυτόν πολλές πληροφορίες για τις πολιτικές αντιπαραθέσεις και καταστάσεις στην Ελλάδα, συμπλεκόμενες με την πολιτική των αρχών του νησιού μας.
Το «Ζιζάνιον» πέρα από την ποιητική του σατιρική ενημέρωση μεταφέρει τα τηλεγραφήματα πληροφοριών, που λαβαίνει από τον Αθηναϊκό χώρο και τα εκδίδει σε ολόκληρη στήλη με την ίδια ονομασία,
δηλαδή «Τηλεγραφήματα». Αυτά γίνονται κύρια πηγή πληροφόρησης τόσο για τον ίδιο τον Μολφέτα, στο διάστημα που ήταν στο νησί, όσο και για τους συνεργάτες του, οι οποίοι τα αξιολογούν με τη δική τους πένα, δημιουργώντας ποίηση και σάτιρα.
Έτσι, το «Ζιζάνιον», μια επαρχιακή κεφαλληνιακή εφημερίδα μεταφέρει τις πολεμικές ενημερώσεις και τα γεγονότα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και συγχρόνως έχει τη σατιρική σχολιαστική παραγωγή αυτών των γεγονότων από Κεφαλλονίτες δημιουργούς.
Σταχολογώντας με μια αυστηρή επιλογή τα τηλεγραφήματα που φθάνουν στην Κεφαλλονιά και ιδίως το μέρος εκείνο που αφορά τη Σερβία, βλέπουμε πως αυτά ξυπνούν συναισθήματα φιλικά προς αυτόν τον δοκιμαζόμενο γείτονα λαό. Μέσα από τις ειδήσεις των τηλεγραφημάτων αυτών συμπεραίνεται, η επικοινωνία, η συμπάθεια και η συμμαχία μεταξύ των δυο λαών, Ελλήνων και Σέρβων και η επιθυμία για στήριξη σε πολιτικό επίπεδο, ιδίως τη χρονιά του 1913 που οι ενοχλήσεις των πολεμικών συρράξεων όλο και αυξάνονταν. Τη συμμαχία και τη φιλία με τη Σερβία εκδηλώνουν και τα δυο αντίπαλα στρατόπεδα της τότε πολιτικής κατάστασης της Ελλάδος, του Βενιζέλου και του Κωνσταντίνου.
Επίσης, αναφέρονται οι συγκρούσεις μεταξύ Σέρβων και Βουλγάρων και η προσπάθεια των Σέρβων να ξεφύγουν από τη δίνη του πολέμου και την αντίστασή τους απέναντι στους Αυστριακούς.
Η νικηφόρα αντίσταση των Σέρβων ενάντια στους Αυστριακούς, φτάνει μέσω της εφημερίδας το «Ζιζάνιον» στην Κεφαλλονιά και ο συνεργάτης της εφημερίδας, που υπογράφει με το ψευδώνυμο «Χωριάτης», ο λεγόμενος λόγιος Π. Γιωργόπουλος, αφιερώνει ποίημα με τίτλο «Οι Σέρβοι».
« Προτού να δώση συνδρομή
Τα’ ασκέρι του Χαχόλου
Και πριν κινητοποιηθή
Ο Ιταλός καθόλου,
Στου μπάρμπα Πέτρου τη φωνή,
οι Σέρβοι τα ξιφτέρια,
επέσανε σαν κεραυνοί
στ’ Αυστριακού τα’ ασκέρια.
Και τα’ αποδεκατίσανε
Και τα αιχμαλωτίσανε
Και τα διασκορπίσανε
Σαν φύλλα τ’ Οχτωβρίου
Και τάκαμαν κακ΄΄ην κακού.
Προς γνώσιν του Αυστριακού
Αρχικαγγελαρίου.»
Οι επιθετικές προθέσεις της Αυστροουγγαρίας σε βάρος της Σερβίας, υποτίθεται ότι προέβλεπαν τη στρατιωτική στήριξη της τελευταίας από την Ελλάδα, σύμφωνα με την Ελληνοσερβική συνθήκη του 1913. Η Ελλάς όμως ακολουθώντας πολιτική στενά καθορισμένη από τοπικούς παράγοντες, δεν θέλησε να εμπλακεί σε πόλεμο με μία Μεγάλη Δύναμη και δεσμεύτηκε να εισέλθει σε πόλεμο, μόνο σε περίπτωση επίθεσης της Βουλγαρίας κατά της Σερβίας. Οι γερμανόφιλοι κύκλοι υιοθέτησαν μία διαρκή ουδετερότητα, μία μετριοπάθεια και καμμία δυναμική ευθυγράμμιση με την πολιτική των Δυνάμεων της Συνεννοήσεως.
Στην κεφαλληνιακή εφημερίδα του Ζιζανίου, υπάρχει αναφορά σατιρικοποιητική προς τον Δημήτριο Γούναρη που τότε ήταν στο πηδάλιο της Ελλάδος και του επιστά την προσοχή να λάβει τα μέτρα του, εν’ όψει του πολέμου που έρχεται. Το ποίημα το υπογράφει ο «Χωριάτης», ο Παναγιώτης Γιωργόπουλος που μαζί με τον Μολφέτα εκφράζουν ανοικτά τα φιλοσερβικά τους αισθήματα.
Στο πνεύμα της εφημερίδας μιλώντας οι δυο πρωταγωνιστές, ο Γιάννης και ο Μαρής λένε για την επίθεση που δέχτηκε η Σερβία από τη Βουλγαρία. Θαυμάζει κανείς την πληροφόρηση που είχαν τότε οι συντάκτες της εφημερίδας, ώστε να παρακολουθούν τα πολεμικά δρώμενα και να τα αξιοποιούν και να τα εκθέτουν μέσα από ποιητικό λόγο. Σ’ όλους τους στίχους που αφορούν τη Σερβία και το πάθημά της, ανιχνεύεται μια φιλοσερβική διάθεση και μια εκτίμηση του ελληνικού στοιχείου προς ότι είναι δίκαιο.
Στο βασικό μέρος του «Ζιζανίου», ο Γεώργιος Μολφέτας, πολύ έξυπνα και σατιρικά κρατά τη βασική στήλη με το διάλογο των δυο τύπων, του Γιάννη και του Μαρή να συνομιλούν και να σχολιάζουν.
Στην κεφαλλονίτικη εφημερίδα πέρα από το κείμενο του Μολφέτα, τη σκυτάλη την παίρνουν δυναμικά και οι συνεργάτες του, όχι μόνο ο «Χωριάτης», αλλά και άλλοι, ιδίως ριμναδόροι που σχολιάζουν την όλη πολεμική κατάσταση.
Σ’ ένα ποίημα του ο «Χωριάτης», ποιητικά όπως ήταν η γραμμή της εφημερίδας, σχολιάζει την όλη κατάσταση των βαλκανικών κρατών εκείνες τις ημέρες. Βλέπουμε πως μέσα από την ποιητική σατιρική του φλέβα υπάρχει μια κριτική στάση στο δημιουργό και φανερώνει καθαρά την φιλοβενιζελική του διάθεση στην πολιτική κατάσταση της Ελλάδος.
Στη δίνη των εξελίξεων του Πολέμου αυτού, η Ελλάδα θα έχει τη σύγκρουση Βενιζέλου – Κωνσταντίνου, δηλαδή τον – Εθνικός Διχασμός.
Ο Βενιζέλος είχε την αντίληψη ότι ο Ευρωπαϊκός πόλεμος παρείχε στην Ελλάδα εξαιρετική ευκαιρία για διεύρυνση των συνόρων της, κυρίως προς Ανατολάς. Ήταν θιασώτης της Μεγάλης Ιδέας και, κατά άλλους, εθνικιστής, αφού πίστευε στην απελευθέρωση όλων των εδαφών, τα οποία τελούσαν υπό ξενική κατοχή. Μη λησμονούμε ότι τον αγώνα εναντίον της Τουρκίας μέχρι και την απελευθέρωση και της τελευταίας σπιθαμής ελληνικού εδάφους, τον διακήρυξε μεταξύ άλλων και ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος) και αυτή η ιδέα ενέπνευσε σύσσωμο το ελληνικό έθνος κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα. Στον αντίποδα των θέσεων του Βενιζέλου βρίσκονταν τα Ανάκτορα, το Γενικό Επιτελείο και ιδιαίτερα ο Ιωάννης Μεταξάς, αλλά και στελέχη της πολιτικής σκηνής όπως ήταν, ο Υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Στρέιτ, ο Δημήτριος Γούναρης και άλλοι. Επηρεασμένοι από το κύρος και τη δύναμη της Γερμανίας, ήλπιζαν να δουν την Ελλάδα να ευθυγραμμίζεται με την πολιτική των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Στο ακόλουθο Κεφαλλονίτικο ποίημα υπάρχει η αναφορά σ’ αυτό το γεγονός, σχολιασμένη φυσικά από τον Γεώργιο Μολφέτα.
Μέσα σε αυτή την ουδετερότητα που πήρε η Ελληνική Κυβέρνηση να αποστασιοποιηθεί από τα πράγματα του Πολέμου και πάλι ο Μολφέτας σχολιάζει στο διάλογο των ηρώων του το θέμα.
Η αποκορύφωση όλων αυτών των ποιημάτων και των καταστάσεων συνοψίζεται ποιητικά από τον Γεώργιο Μολφέτα στο ποίημά του «Η Ελλάδα προς τη Σερβία». Μέσα από στερεό στίχο εξομολογείται η Ελλάδα προς τη Σερβία, γιατί δεν της έδωσε βοήθεια. Ο Μολφέτας εκφράζει τα συναισθήματα του ελληνικού λαού της εποχής και ο οποίος είναι εγκλωβισμένος στις διαφορετικές πολιτικές κατευθύνσεις των Βενιζέλου και Κωνσταντίνου.
Στο επόμενο ποίημα διαλόγου του Γιάννη και του Μαρή, ο Μολφέτας που δείχνει καθαρά τα φιλοσερβικά του αισθήματα, και μας λέει πως έχουν τα πράγματα με τα παιχνίδια που έκανε στον πόλεμο, η Αγγλία.
Έχασε η Σερβία τη δύναμή της, έχασε το Μαυροβούνι και δεν είχε τη στήριξη της Ελλάδας, λόγω του Εθνικού Διχασμού που συνέβαινε με μπροστάρηδες τον Βενιζέλο και τον Κωνσταντίνο. Παρακολουθούν οι Ιταλοί όλα αυτά τα γεγονότα, λόγω που ήταν στην Αντάτ και ποιητικά βρίσκουμε στίχους του Μολφέτα, αλλά και κάποιων συνεργατών του, που κρατούν την ανωνυμία τους.
Ενδιαφέρον δείχνει το ποίημα με τίτλο «Οδύσσεια» του Χωριάτη ( ο λεγόμενος λόγιος Π. Γιωργόπουλος) για τη Σερβία και μάλιστα για το πώς έχει η όλη κατάστασή της μέσα σε αυτό τον πόλεμο, που κυριολεκτικά καταστράφηκε.
Γεράσιμος Σ Γαλανός
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 19/5/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA