Τι είναι το Πρωτογενές Πλεόνασμα;
Το πρωτογενές πλεόνασμα αναφέρεται στη διαφορά μεταξύ των εσόδων και των δαπανών της κυβέρνησης, μόνο για τις ανάγκες της λειτουργίας της. Δεν περιλαμβάνει τις πληρωμές για το δημόσιο χρέος. Ουσιαστικά, αφορά τον ισολογισμό της κυβέρνησης και όχι την οικονομία στο σύνολό της, αν και η επίδραση της οικονομίας είναι έμμεση και επηρεάζεται από αυτό.
Καλό ή Κακό;
Με την πρώτη ματιά, το πρωτογενές πλεόνασμα μπορεί να μην είναι κάτι που μπορούμε να αξιολογήσουμε άμεσα, θετικά ή αρνητικά. Αν προκύψει από αύξηση των εσόδων λόγω ανάπτυξης και αύξησης της παραγωγής και του Εθνικού Εισοδήματος, τότε είναι σίγουρα θετικό. Όμως, αν δημιουργηθεί επειδή η κυβέρνηση περιορίζει τις δαπάνες για τη λειτουργία της και αυξάνει τους φόρους, προκαλώντας έτσι συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας, αύξηση της ανεργίας και μείωση των εισοδημάτων των νοικοκυριών, τότε το πλεόνασμα αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί καλό. Αντίθετα, προκύπτει από την κοινωνική και οικονομική ασφυξία.
Δυστυχώς, το πρωτογενές πλεόνασμα που διαφημίζεται τελευταία, δημιουργήθηκε μέσω αυτής της δεύτερης διαδικασίας: με την υπερφορολόγηση και την ασφυξία της οικονομίας. Οι καυχησιολογίες για το πλεόνασμα αυτό δεν είναι παρά ψευδή επιχειρήματα και προπαγάνδα.
Η Αόρατη Φτώχεια και Ο Πληθωρισμός
Από το 2023 έως το 2024, η φτώχεια στην Ελλάδα δεν μειώθηκε, αντίθετα, διευρύνθηκε. Περισσότερο από το 27% του πληθυσμού παραμένει σε κατάσταση φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ η ακρίβεια σε βασικά αγαθά όπως τρόφιμα, ενοίκια και ένδυση, εκτίναξε το κόστος ζωής.
Ο πληθωρισμός στα είδη πρώτης ανάγκης ξεπέρασε τον γενικό πληθωρισμό, εξανεμίζοντας μεγάλο μέρος των εισοδημάτων των πιο αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων. Παρά τις επίσημες διαβεβαιώσεις για σταθερότητα, η καθημερινότητα των πολιτών χειροτέρευσε, δημιουργώντας μια σιωπηλή, πληθωριστική φτωχοποίηση σε όλη την κοινωνία.
Πληθωρισμός, Υπερφορολόγηση και Πρωτογενές Πλεόνασμα
Ο πληθωρισμός επηρεάζει τα φορολογικά έσοδα με διάφορους τρόπους. Πιο συγκεκριμένα:
1. Αύξηση εσόδων από ΦΠΑ: Όταν οι τιμές αυξάνονται λόγω πληθωρισμού, ο ΦΠΑ αυξάνεται αναλογικά.
2. Αύξηση εσόδων από άμεσους φόρους: Αν οι μισθοί αυξάνονται λόγω πληθωρισμού, οι εργαζόμενοι περνούν σε υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές, αυξάνοντας τα έσοδα από φόρο εισοδήματος.
3. Αύξηση έμμεσων φόρων: Ο πληθωρισμός αυξάνει την τιμή των προϊόντων και υπηρεσιών, με αποτέλεσμα να εισπράττονται περισσότεροι φόροι, ακόμα και χωρίς αύξηση των φορολογικών συντελεστών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ (Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων) το 2023, τα έσοδα από τον ΦΠΑ αυξήθηκαν περίπου 8-10%, κυρίως λόγω της αύξησης των τιμών, ενώ τα συνολικά φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν κατά 4,5-5%. Το 2024, αναμένεται περαιτέρω αύξηση 4-6%, εξαιτίας του πληθωριστικού αντίκτυπου στις τιμές και τους μισθούς.
Η αύξηση των μισθών λόγω πληθωρισμού, η οποία οδήγησε πολλούς εργαζόμενους σε υψηλότερες κλίμακες φορολογίας, συνέβαλε επίσης στην αύξηση των εσόδων από φόρο εισοδήματος.
Συμπέρασμα
Ο πληθωρισμός όχι μόνο αύξησε το κόστος ζωής, αλλά διεύρυνε τη φτώχεια και ενίσχυσε τα φορολογικά έσοδα, οδηγώντας σε μια υπερβολική αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος. Αυτό το πλεόνασμα, για το οποίο κάποιοι θριαμβολογούν, ψευδόμενοι, είναι στην ουσία αποτέλεσμα της φτωχοποίησης των πολιτών.
Επιπλέον, η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί στους θεσμούς (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Ευρωπαϊκή Επιτροπή) ότι το πρωτογενές πλεόνασμα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άλλες δαπάνες εκτός από την αποπληρωμή του χρέους. Έτσι, οι ισχυρισμοί ότι το πλεόνασμα θα χρηματοδοτήσει κοινωνικές παροχές είναι ψευδείς.
Δρ. Γαβριήλ Μανωλάτος
Καθηγητής Διεθνούς Οικονομίας και Ανάπτυξης
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 27/4/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA