Στο βιβλίο των Μαρξ και Έγκελς “Η Ελλάδα η Τουρκία και το Ανατολικό ζήτημα”. (Εκδόσεις Γνωση1985, Εισαγωγή μετάφραση, υπομνηματισμός Παναγιώτη Κονδύλη), στο κείμενο 118 με τίτλο «Η Εξωτερική πολιτική του Ρωσικού Τσαρισμού», παρουσιάζεται αυτή η πολιτική “διαβολικά” υποστηρικτική των επαναστατικών κινημάτων στην Ευρώπη αλλά και φιλελληνική με τα ακόλουθα λόγια.
Για να στηριχτεί η ελληνική εξέγερση έπρεπε να εμποδιστεί η ανάμειξη της Δύσης. Έπρεπε δηλαδή η Δύση να παραμένει απασχολημένη με τα εσωτερικά της προβλήματα. Για τον σκοπό αυτό είχε προσφέρει λαμπρή προεργασία ο κούφιος λόγος για την νομιμότητα. Οι νόμιμοι κύριου είχαν γίνει παντού μισητοί, πέρα για πέρα.
Οι προσπάθειες παλινόρθωσης της προ επαναστατικής κατάστασης αναστάτωσαν την αστική τάξη σε ολόκληρη την Δύση. Στην Γαλλία και στη Γερμανία η κατάσταση βρισκόταν σε αναβρασμό. Στην Ισπανία και στην Ιταλία ξέσπασαν ανοιχτές εξεγέρσεις. Η τσαρική διπλωματία είχε βαλμένο το χέρι της σε όλες αυτές τις συνομωσίες και εξεγέρσεις.
Όχι ότι τις έκαμε ή έστω τη συνέβαλε ουσιαστικά στη στιγμιαίες τους επιτυχίες τους, όμως με τους επίσημους εκπροσώπους της έκανε ότι μπορούσε για να σπείρει ταραχή στο εσωτερικό των νομίμων συμμάχων της. Όμως προστάτευε άμεσα τα επαναστατικά στοιχεία της Δύσης μόλις αυτά εμφανίζονταν με το προσωπείο του φιλελληνισμού. Και ποιοί άλλοι ήσαν οι φιλέλληνες που μάζευαν χρήματα και έστελναν ολόκληρα ένοπλα επικουρικά σώματα στην Ελλάδα αν όχι οι καρμπονάροι και άλλοι φιλελεύθεροι της Δύσης;
Καποδίστριας, Μαρξ και Καρμπονάροι
Όλα αυτά δεν εμπόδισαν τον πεφωτισμένο Τσάρο Αλέξανδρου να καλέσει τους νομίμους συναδέλφους του στα συνέδρια του Άαχεν, του Τροπάου του Λαϊμπαχ και της Βερώνας να πάρουν τα πιο ενεργά μέτρα εναντίον των εξεγερμένων υπηκόων τους και να στείλουν στα 1821 τους αυστριακούς στην Ιταλία και στα 1823 τους Γάλλους στην Ισπανία για να καταστείλουν την επανάσταση και ακόμα και να καταδικάσουν φαινομενικά την εξέγερση των Ελλήνων ενώ ταυτόχρονα την υποκινούσε ο ίδιος και έβαζε ανθρώπους του να ενημερώσει τους φιλέλληνες της δύσης ώστε να διπλασιάσουν τη δραστηριότητά τους… (σελ 474)».
Προφανώς δεν μπορούμε να προσπερνάμε η να αγνοούμε μια τέτοια τοποθέτηση, ούτε να αποδεχόμαστε “εντελώς άκριτα” ή “α λα-καρτ” την αξιοπιστία του Μαρξ.
Η σχέση του Καποδίστρια με την ηγεσία του Καρμποναρικού κινήματος, τον Ελβετό φίλο του και παιδαγωγό του Τσάρου Αλεξάνδρου, Frederic-Cesar de La Harpe, είναι επαρκώς τεκμηριωμένη (π.χ. Α. Γεωργαντά σε άρθρο της στο Βήμα (24/6/2007). Όπως και η επαναστατικής φύσης συνεργασία στην Γενεύη και το Παρίσι, του Καποδίστρια, με τον Ανδρέα Κάλβο καταδικασμένο για Καρμποναρική δράση στην Ιταλία.
Για την διάσωση της Ελληνικής Επανάστασης
Οι ιστορικοί μας, στέκονται, αρκούνται, συνήθως στην αποκήρυξη του Υψηλάντη, που μάλιστα παρουσιάζεται αποκήρυξη του 21, αποκήρυξη που σε δεύτερη και τρίτη ανάγνωση δεν είναι καταδίκη, παραγνωρίζουν όμως βασικά στοιχεία της ρωσικής πολιτικής επί Καποδίστρια, και γεγονότα που συνθέτουν και συγκροτούν την, σε τελευταία ανάλυση, διάσωση της Ελληνικής επανάστασης και παράλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπως:
Η μετά την κήρυξη της επανάστασης διατήρηση των σχέσεων Ρωσίας-Οθωμανικής αυτοκρατορίας σε κατάσταση μη ειρήνης, και επαπειλουμένου πολέμου με αποτέλεσμα.
Την αναγκαστική διατήρηση στην Ρωσοτουρκική μεθόριο Οθωμανικών στρατευμάτων για αντιμετώπιση πιθανής Ρώσικης εισβολής, στρατευμάτων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην αντιμετώπιση της Ελληνικής εξέγερσης. Αρκεί να επισημάνουμε ότι στην συγκεκριμένη ιστορική περίοδο η Ρωσία αποτελεί στρατιωτική υπερδύναμη, διαθέτει στράτευμα 800.000 ανδρών, δύναμη που υπερέβαινε το άθροισμα των δυνάμεων Βρετανίας, Αυστρίας, και Γαλλίας, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία διέθετε μόνον 180.000 άνδρες.
Ιστορικοί όπως ο Βρετανός Douglas Dakin και ο επίσης Βρετανός Richard Clogg αποδέχονται παρουσιάζουν την άνω θέση.
Ιδιαίτερα καθοριστικής σημασίας για την διάσωση της Ελληνικής επανάστασης υπήρξε, το επίσης θαμμένο στην λήθη, “πολεμικό τελεσίγραφο Στρογγάνωφ” (6/18/Ιουλίου του 1821), που συνέταξε και απέστειλε στον Σουλτάνο, μέσω του Ρώσου πρέσβη στην Οθωμανική αυτοκρατορία Στρογγάνωφ, ο Καποδίστριας. Τελεσίγραφο που οδήγησε σε διακοπή των Ρωσο-οθωμανικών σχέσεων, με την αποχώρηση του Στρογγάνωφ από την Κωνσταντινούπολη.
Τελεσιγράφου που σφράγισε τις Ρωσοτουρκικές σχέσεις με πορεία και αποκορύφωμα τον Ρωσο-οθωμανικό πόλεμο του 1828- 1829. Πολέμου που κατέληξε στην ταπεινωτική για τους Οθωμανούς συνθήκη της Αδριανούπολης. Συνθήκη αναγνώρισης και της ανεξαρτησίας της Ελλάδος για την οπoία ο Ένγκελς θα επισημάνει, σε άρθρο στη New York Tribune,( 21 Aprilioy 1853): «… «ποιός έλυσε τελικά την έκβαση του αγώνα κατά την εξέγερση των Ελλήνων; Δεν ήταν ούτε η εξέγερση του Αλή Πασά ούτε η μάχη στο Ναβαρίνο ούτε ο γαλλικός στρατός στο Μοριά ούτε τα συνέδρια και τα πρωτόκολλα του Λονδίνου. Αλλά ήταν ο Ντιέμπιτς (Ρώσος Στρατηγός) που εισέβαλε μέσω των Βαλκανίων στην πεδιάδα του Έβρου».
Τελεσίγραφο Στρογγάνωφ
Το τελεσίγραφο Στρογγάνωφ ακολουθεί και ουσιαστικά αποδυναμώνει πλήρως αν δεν ακυρώνει την αποκήρυξη του Υψηλάντη τις 27 Μαρτίου (με το νέο ημερολόγιο) και την αποκήρυξη της Ελληνικής εξέγερσης από την σύνοδο της Ιερής Συμμαχίας στις 30 Απριλίου στο Λαίμπαχ…
Στην πολιτική τακτική που οδήγησε στην διακοπή των ρωσοτουρκικών σχέσεων συμπεριλαμβάνεται και η ρωσική απόρριψη του αιτήματος του Σουλτάνου για έκδοση του Μιχαήλ Σούτσου, ηγεμόνα στην Μολδαβίας το 1821, βασικού συνεργάτη αλλά και βασικού χρηματοδότη του Αλέξανδρου Υψηλάντη στην εξέγερση. Του ηγεμόνα που δέχτηκε μετά τιμών τον Υψηλάντη. Έκδοση που απαίτησε ο Σουλτάνος ως απόδειξη της μη συμμετοχής της Ρωσίας στην εξέγερση.
Ο Σούτσος είχε καταφύγει, με την οικογένεια του, στην Ρωσία όπου του χορηγήθηκε άσυλο. Ο Σούτσος υπήρξε γόνος μεγάλης Φαναριώτικης οικογένειας που είχε διατελέσει Μεγάλος Διερμηνέας της Πύλης, κατά συνέπεια ήταν θέμα κύρους για τον Σουλτάνο η έκδοση του και η τιμωρία του.
Ενδεικτική του κύρους και των δυνατοτήτων του ανδρός είναι η αξιοποίηση του από τον Καποδίστρια, ως πρέσβη στο Παρίσι. Πρέσβη προς τον οποίο είχε απολυτή εμπιστοσύνη, όπως προκύπτει από τις επιστολές του Καποδίστρια και τις ευθύνες που του ανέθετε. Η εκ μέρους της Ρωσίας υποδοχή και προστασία του Σούτσου και της οικογενείας του, ενίσχυσε τις ρωσοφοβικές εμμονές του Σουλτάνου και της αυλής του και τον οδήγησε σε γενοκτονίες πρακτικές εναντίον αμάχων, μαζικές εκτελέσεις διακεκριμένων πολιτών και κληρικών λεηλασίες περιουσιών καταστροφές και βεβηλώσεις ναών.
Με το τελεσίγραφο Στρογγάνωφ, η υπό τον Καποδίστρια, ρωσική εξωτερική πολιτική απαιτούσε:
Την απόσυρση των Οθωμανικών στρατευμάτων από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.( Μολδαβία και Βλαχία).
Την πλήρη αποκατάσταση των εκκλησιών και εκκλησιαστικών ιδρυμάτων που λεηλατηθήκαν μετά την κήρυξη του 21.
Την προστασία των Ορθόδοξων Χριστιανών.
Την διασφάλιση των εμπορικών δικαιωμάτων.
Αν αυτοί οι όροι δεν γίνονταν αποδεκτοί από τον Σουλτάνο, η Ρωσία θα προσέφερε άσυλο και βοήθεια σε όλους τους Χριστιανούς θύματα τυφλού φανατισμού. O χρόνος αποδοχής του τελεσιγράφου έληγε σε 8 ημέρες από την παράδοση του . Ο χρόνος παρήλθε χωρίς ικανοποιητική για την ρώσικη πλευρά απάντηση, όποτε ο Ρώσος Πρέσβης απεχώρησε από την Κωνσταντινούπολη και οι Ρωσο-οθωμανικές σχέσεις διεκόπησαν.
Πολιτική Καποδίστρια
Αποκαλυπτικά της πολιτικής που προωθούσε ο Καποδίστριας όσο παρέμενε στο Υπουργείο εξωτερικών της Ρωσίας είναι και τα τρία υπομνήματά του προς τον Τσάρο Αλέξανδρο. 17/Ιουλίου 1821, 29/Ιουλίου του 1821 και 21/Αυγούστου 1821 που τα παραθέτει ο Παύλος Β. Πετρίδης στο έργο του.
Η ολοκληρωμένη κατανόηση της πολιτική του Καποδίστρια, για την στήριξη του 21 αναγκαστικά περιλαμβάνει την ενθάρρυνση του Αλή Πασά στην εξέγερση του εναντίον του Σουλτάνου. Ενθάρρυνση που μεθοδεύεται στα 1919, κατά την επίσκεψη του Καποδίστρια στην Κέρκυρα, μέσω του φιλικού Παπαρηγόπουλου και έχει επαρκώς τεκμηριωθεί από τον Ιωάννη Φιλήμονα.
Αναγκαία είναι επίσης η αναναγνώριση της ιδιαίτερης σχέσης του Καποδίστρια με τον Ρώσο Πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη Στρογγάνωφ. Αρκεί για αυτήν την σχέση (εκτός των άλλων) να παραθέσουμε την μαρτυρία του Ρώσου ιστορικού Αρς ο οποίος αποκαλύπτει την εκ μέρους του Καποδίστρια, μέσω Στρογγάνωφ, χρηματοδότηση των Σουλιωτών με 25.000 γρόσια στα 1820, αλλά και την καθοδήγηση τους για τον ρόλο τους στην σύγκρουση Αλη Πασά- Σουλτάνου.
Όταν συμβαίνει η άλωση της Τριπολιτσάς ( 23 Σεπτεμβρίου 1821),ο θρυλικός Χουρσίτ Πασάς Οθωμανός διοικητής στην Τρίπολη της πολιορκεί τον Αλή Πασά στα Γιάννενα. Σημασία πέραν της αριθμητικής δύναμης του Οθωμανικού στρατού που πήρε μαζί του ο Χουρσίτ από την Πελοπόννησο, αποδίδεται στο κενό ηγεσίας που δημιουργήθηκε με την αποχώρηση του.
Όπως έχει επισημάνει ο Σπυρίδων Τρικούπης «Ο άγριος χαρακτήρ του νέου τούτου ηγεμόνος,.. ο τρόμον τοις υπ’ άυτον εμπνέων η αιμοβόρος διάθεσίς του και η δραστηριότης του διέσπειραν τόσον φόβον, ώστε η Πελοπόνησος ή δεν θα εκινείτο καθ όλην την διάρκειαν της ηγεμονίας του ή αν εκινείτο θ’ απετύγχανεν αφεύκτως παρόντος αυτού». Η αιματοβαμμένη προϊστορία του στην Κατάπνιξη επαναστάσεων όπως στην Σερβία στην Αίγυπτο βεβαιώνουν του λόγου το αληθές.
Η πολιορκία των Ιωαννίνων άρχισε ουσιαστικά από το φθινόπωρο του 1820, με κύρια φάση από τον Οκτώβριο του 1820 και κορυφώθηκε το χειμώνα του 1821. Τα στρατεύματα που χρησιμοποιήθηκαν στην πολιορκία των Ιωαννίνων υπολογίζονται τουλάχιστον στις 50.000 αν και υπάρχουν αναφορές για 80.000. Οι δυνάμεις αυτές συγκεντρώθηκαν κυρίως από την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και την Αλβανία, καθώς αυτές ήταν πιο κοντά στα Ιωάννινα.
Οι δυνάμεις αυτές θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για την κατάπνιξη της επανάστασης στον Μοριά… Κατά συνέπεια η υπό τον Καποδίστρια ρωσική εξωτερική πολιτική, η πολύ καλά προετοιμασμένη ενθάρρυνση του Αλή Πασά για την εξέγερσή του, όπως την τεκμηριώνει ο Ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων και το πολεμικό τελεσίγραφο Στρογγάνωφ έσωσαν το 21.
Γιώργος Σκλαβούνος
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 14/4/2025 #ODUSSEIA #ODYSSEIA