Πιστεύουμε ότι το νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό (ΕΧΠ-Τ) θα μπορούσε να αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για τη βιώσιμη ανάπτυξη ενός μείζονος παραγωγικού τομέα για τη χώρα. Δυστυχώς, μελετώντας το παρατηρεί κανείς μια τάση για επιπλέον διάχυτη τουριστική ανάπτυξη, απουσία συνεκτικού οράματος, και μη αντιμετώπιση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων του υπερτουρισμού.
Οι προθέσεις του ΕΧΠ-Τ μοιάζουν άστοχες. Βλέπουμε ότι φέρνει μεν έννοιες όπως η «φέρουσα ικανότητα» επιβάλλοντας στις νέες μονάδες προς ανάπτυξη να συντάσσουν αντίστοιχες μελέτες – μόνο όμως ως ευχολόγιο, όπως έχουμε δει να συμβαίνει και με τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Προκύπτουν έτσι «μελέτες» που εξετάζουν μεμονωμένα την κάθε μονάδα χωρίς να λαμβάνονται υπόψη σωρευτικά οι επιπτώσεις από όλες τις υπάρχουσες αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις, περιγράφοντας ένα ιδανικό και ουτοπικό σενάριο που πρακτικά δεν εφαρμόζεται. Παράλληλα δεν υπάρχει ούτε καν ελεγκτικός μηχανισμός για να βεβαιώνει την εφαρμογή των μελετών.
Δυστυχώς δε βλέπουμε καμιά πρόθεση απεξάρτησης από τους tour operators, oι οποίοι αποφασίζουν τις τιμές, την ποιότητα αλλά και την ποσότητα των τουριστών. Με λίγα λόγια δε διαφαίνεται πουθενά στο ΕΧΠ-Τ η πρόθεση για διάχυση των ωφελειών προς τις τοπικές κοινωνίες με γνώμονα την αρμονική συνύπαρξη κατοίκων και επισκεπτών, κάτι που αυτόματα θα σήμαινε την αντιμετώπιση καίριων ζητημάτων που συνδέονται με φαινόμενα υπερτουρισμού και επηρεάζουν τόσο την τουριστική εμπειρία όσο και την καθημερινή ζωή των κατοίκων (μεγάλες τουριστικές ροές με πολύ συγκεκριμένη χωρική και χρονική συγκέντρωση, προβλήματα λειψυδρίας και ανεπάρκειες δικτύων που υποβαθμίζουν την ποιότητα εμπειρίας του επισκεπτών και κατοίκων ανάμεσα σε άλλα).
Προωθούνται με επίμονο τρόπο τα σύνθετα τουριστικά καταλύματα (ΣΤΚ) τα οποία αδειοδοτούνται απευθείας από τα Υπουργεία Ενέργειας και Τουρισμού στην Αθήνα χωρίς καμία δυνατότητα συμμετοχής από την πλευρά της τοπικής αυτοδιοίκησης. Καταλαβαίνουμε όλοι τι σημαίνει αυτό και τι συνέπειες θα έχει για τον τόπο μας! Γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν ζουν στα νησιά μας ούτε βιώνουν τη ζοφερή καθημερινότητά μας, τα Υπουργεία σχεδιάζουν εκ του μακρόθεν, αποφασίζουν για εμάς, αλλά εμείς βιώνουμε την καθημερινότητα και καλούμαστε υποστούμε τις συνέπειες των δικών τους επιλογών! Εμείς πρέπει να διαχειριστούμε τις υποδομές, να διαχειριστούμε τα απορρίμματα, εμείς είμαστε που τραβάμε το κάρο αλλά είναι άλλοι αυτοί που αποφασίζουν!
Και φέρνουμε ένα ζωντανό παράδειγμα, τώρα στην Αστυπάλαια, που είναι ένα μικρό νησάκι, όπου το ΥπΕν έδωσε «πράσινο φως» για να δημιουργηθεί mega-τουριστικό χωριό με βίλες και ξενοδοχεία («επένδυση» που ξεπερνά σε έκταση τους δύο μεγαλύτερους οικισμούς της Αστυπάλαιας) ενώ υπάρχει αρνητική απόφαση του Δημοτικού αλλά και του Περιφερειακού συμβουλίου λόγω ανεπάρκειας υποδομών.
Επιπλέον θέλουμε να τονίσουμε για ακόμη μια φορά και αυτό πρέπει να γίνει σημαία της τοπικής αυτοδιοίκησης, ότι οι πόροι χρηματοδότησης πρέπει να δίνονται με βάση την επισκεψιμότητα και όχι ΜΟΝΟ με πληθυσμιακά κριτήρια. Λανθασμένα το κεντρικό κράτος χρηματοδοτεί έργα με βάσει τους μονίμους κατοίκους ενώ οι τουριστικοί προορισμοί για έξι μήνες το χρόνο (αν όχι περισσότερο με την επιμήκυνση της σεζόν) έχουν υπερπολλαπλάσιο πληθυσμό- φτάνοντας τις υποδομές στα όριά τους. Αυτό έχει χρέος να το διεκδικήσει η τοπική αυτοδιοίκηση με σθένος.
Αφήνοντας πίσω μας το φετινό καλοκαίρι με τις υποδομές υπό κατάρρευση στα νησιά μας, τις ελλείψεις σε νερό, τους βιολογικούς που δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν με τα λήμματα να βγαίνουν ανεπεξέργαστα, με το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ είχε πολύωρες διακοπές, την κίνηση στους δρόμους να κάνει ανέφικτη την έγκαιρη άφιξη των ταξιδιωτών στο αεροδρόμιο, θα περίμενε κανείς μια τοποθέτηση τύπου: «να παγώσουν όλα μέχρι να δούμε τι κάνουμε και πως διαχειριζόμαστε αυτά που έχουμε»!
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ενώ πέρσι καταργήθηκε η εκτός σχεδίου δόμηση για τις μικρές ιδιοκτησίες (κατά παρέκκλιση οικόπεδα κάτω των 4 στρεμμάτων) τώρα έρχεται το ΕΧΠ-Τ να απαγορεύσει οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα, μέχρι να ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός, εκτός της τουριστικής ανάπτυξης (ούτε πρωτογενής τομέας, ούτε βιοτεχνία, ούτε logistics, κλπ) σε μεγάλες εκτάσεις οι οποίες δεν υπάρχουν, αλλά επειδή καταργήθηκε η μικρή ιδιοκτησία του μικρομεσαίου ιδιοκτήτη, θα αρχίσουν να αγοράζουν αυτές τις μικρές ιδιοκτησίες που καταστίσθηκαν μη άρτιες και μη οικοδομήσιμες εν μια νυκτί.
Για εμάς θα ήταν σημαντικό να έχει γίνει διαβούλευση και με τους κατοίκους γιατί οι κάτοικοι επωμίζονται σε μεγάλο μέρος το βάρος της επιβάρυνσης των τουριστικών ροών στις υποδομές και ο διάλογος μαζί τους θα ήταν πολύ χρήσιμος.
Αξίζει να δούμε και τις κοινωνικές προεκτάσεις αυτού του σχεδιασμού. Αναβάθμιση υφιστάμενων ξενοδοχείων σε τουλάχιστον 4* και 5*, περιορισμός απλών ενοικιαζόμενων δωμάτιων. Αυτό ξέρετε τι σημαίνει; Ότι αν τώρα για εμάς μία μεγάλη κατηγορία των Ελλήνων -κυρίως οικογένειες- έχουν την επιλογή να μείνουν σε τέτοιους χώρους που είναι πιο οικονομικοί, το να πάμε διακοπές σε κάποιο νησί θα είναι εξαιρετικά δύσκολο οικονομικά, αν όλες οι μονάδες αναβαθμιστούν.
Ένας άλλος όρος που εισάγεται στο υπό διαβούλευση ΕΧΠ-Τ είναι το «σποραδικό» ξενοδοχείο και που αυτό μπορεί να εγκατασταθεί. Θα μπορούσε επί παραδείγματι να γίνει και μέσα στην παλιά πόλη της Κέρκυρας, δηλαδή τμήμα αυτής να γίνει ξενοδοχείο; Κάτι τέτοιο θα πρέπει να διευκρινιστεί ρητά, γιατί οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνέπειες που θα έχει για τους ανθρώπους αλλά και για την ίδια την πόλη θα είναι πολυπαραγοντικές και συντριπτικά ενάντια σε κάθε συνθήκη που θα έκανε τις πόλεις φιλόξενες και άνετες στους μόνιμους κατοίκους. Πρέπει λοιπόν να υπάρχει σαφής διευκρίνιση ότι απαγορεύεται το «σποραδικό» ξενοδοχείο σε κατοικημένους οικισμούς και αστικά κέντρα αλλά να επιτρέπεται ΜΟΝΟ σε εγκαταλελειμμένους οικισμούς.
Πουθενά δεν βλέπουμε ουσιαστική δράση για πολλούς (κυρίως νησιωτικούς) προορισμούς να δημιουργηθούν οι κτιριακές υποδομές (ή να χρησιμοποιηθούν εγκαταλελειμμένα κτίρια και να διαμορφωθούν κατάλληλα) για να στεγάσουν όλους αυτούς τους κρατικούς λειτουργούς (δάσκαλοι, πυροσβέστες, γιατροί, αστυνομικοί, κ.α), που αναζητούν αξιοπρεπείς συνθήκες διαμονής σε προσιτές τιμές.
Αντί λοιπόν να μιλάμε για περιορισμούς και υψηλή (ακριβή) ξενοδοχειακή υποδομή, ας σκεφτούμε πρώτα πώς θα ενισχύσουμε και θα επεκτείνομε τον τουρισμό καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους (μειώνοντας την ένταση), πώς θα βελτιώσουμε τις υποδομές σε υφιστάμενους τουριστικούς προορισμούς, και κυρίως πώς δεν θα μετατρέψουμε τον Έλληνα σε τουρίστα 3ης κατηγορίας που θα μπορεί να ταξιδεύει μόνο με Κοινωνικό Τουρισμό (για να φαίνεται η γενναιοδωρία της κυβέρνησης).
Προτείνουμε να αξιοποιηθεί η μελέτη «Περιφερειακής Στρατηγικής για το Βιώσιμο Τουρισμό» που εκπονήθηκε από την Περιφέρειά μας και μας έδωσε πολύ χρήσιμα συμπεράσματα αλλά και σενάρια για το τι θέλουμε να κάνουμε τα επόμενα χρόνια στα νησιά μας όσον αφορά στο τουριστικό μας προϊόν.
Δυστυχώς, το υπό διαβούλευση νέο ΕΧΠ-Τ δεν ανταποκρίνεται στις παραπάνω προσδοκίες, επιμένοντας στη συνέχιση ενός παρωχημένου μοντέλου εντατικής τουριστικής ανάπτυξης ακόμη και στις περιοχές που βιώνουν φαινόμενα κορεσμού και υπερτουρισμού, αναγνωρίζοντας τα οικονομικά οφέλη του τομέα σε μεγάλα funds αλλά παραβλέποντας τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειές του.
Για όλους τους παραπάνω λόγους γνωμοδοτούμε ΑΡΝΗΤΙΚΑ και ζητάμε να αποσυρθεί το ΕΧΠ-Τ και να επιστρέψει έχοντας λάβει υπόψη τις μελέτες «Περιφερειακής Στρατηγικής για το Βιώσιμο Τουρισμό» που έχουν εκπονηθεί από τις Περιφέρειες, τον υπό εκπόνηση χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό που είναι ολοκληρωμένος κατά 80%, τα περιβαλλοντικά δεδομένα, την πραγματική φέρουσα ικανότητα των νησιών που έχει φτάσει στα όριά της τα τελευταία χρόνια με αποκορύφωμα το φετινό καλοκαίρι, αλλά και τη μελέτη του Ευρωπαίκού Κοινοβουλίου για τον τουρισμό που αναδεικνύεται ότι το τρέχον μοντέλο ΔΕΝ είναι βιώσιμο και θα μπορούσε να οδηγήσει σε διάλυση του τουριστικού τομέα τα επόμενα 10 χρόνια ενώ όλοι καταλαβαίνουμε το αντίκτυπο που θα έχει και τις οικονομικές προεκτάσεις όταν προωθούμε ξεκάθαρα την μονοκαλλιέργεια του τουρισμού.
Προτείνουμε να προωθηθεί ένα νέο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται από περιβαλλοντική και πολιτισμική ευαισθησία και διαφοροποιείται από την πεπατημένη δεκαετιών. Το ΕΧΠ-Τ θα έπρεπε να αποτελεί μια ευκαιρία διατύπωσης ενός μακρόπνοου οράματος για τη χωρική οργάνωση ενός μείζονος παραγωγικού τομέα για τη χώρα. Η χρυσή τομή θα ήταν οι διαπιστωμένες επιπτώσεις του τομέα του Τουρισμού, η κλιματική κρίση, η ανθεκτικότητα στις φυσικές καταστροφές, η προστασία των φυσικών πόρων, η διάχυση των ωφελειών του τομέα στις τοπικές κοινωνίες να συνδυαζόταν με παράλληλη άμβλυνση των αρνητικών επιπτώσεων, προστασία και ανάδειξη της ταυτότητας και της πολιτιστικής (υλικής και άυλης) κληρονομιάς.
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 30/9/2024 #ODUSSEIA #ODYSSEIA