29 χρόνια μετά τη μεγαλύτερη σφαγή που είδε η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το ψήφισμα που γράφεται ως αυτή την ώρα στον ΟΗΕ, ίσως ανατρέψει ισορροπίες αιώνων στα Βαλκάνια.
Στις 17 Απριλίου 2024, κατατέθηκε στην Συνέλευση του ΟΗΕ ένα ψήφισμα που κηρύσσει την 11η Ιουλίου «Παγκόσμια Ημέρα Αναστοχασμού και Μνήμης για την Γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα το 1995». Στόχος ήταν αρχικά να υποβληθεί σε έλεγχο το σχέδιο ψηφίσματος στις 17 Απριλίου 2024 και να ψηφιστεί από τα 193 κράτη μέλη της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Μάιο.
Η σφαγή στην Σρεμπρένιτσα ήταν έγκλημα πολέμου που διαπράχθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας. Το 1995, Σέρβοι από τη Βοσνία σκότωσαν πάνω από 8.000 Βόσνιους μουσουλμάνους άνδρες, ηλικιωμένους και αγόρια στην Σρεμπρένιτσα.
Η πόλη είχε κηρυχθεί ασφαλής περιοχή από τα στρατεύματα του ΟΗΕ δυο χρόνια νωρίτερα και φυλασσόταν από Ολλανδούς στρατιώτες. Όταν οι Σέρβοι την κατέλαβαν, οι πολύ λιγότεροι σε αριθμό Ολλανδοί δεν έκαναν καμία προσπάθεια να υπερασπιστούν την πόλη. Πολλοί Βόσνιοι πήγαν στο στρατόπεδο του ΟΗΕ για να ζητήσουν προστασία και αρκετοί δεν έγιναν δεκτοί. Οι στρατιώτες του ΟΗΕ ζήτησαν απεγνωσμένα υποστήριξη, η οποία δεν τους δόθηκε ποτέ. Οι Σέρβοι ξεχώρισαν τους άνδρες, τους γέρους και τα αγόρια από τις γυναίκες και τους σκότωσαν – περίπου 8.000 ανθρώπους – ρίχνοντας τα πτώματά τους σε ομαδικούς τάφους. Η σφαγή αυτή ήταν η μεγαλύτερη της Ευρώπης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το τελικό κείμενο του ψηφίσματος δεν έχει κυκλοφορήσει, καθώς στο παρασκήνιο εξελίσσεται ένα διεθνές διπλωματικό θρίλερ, από τα Βαλκάνια μέχρι την έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Η μάχη διεξάγεται λέξη – λέξη και ψήφο – ψήφο. Στις διεργασίες συμμετέχουν τα μεγαλύτερα κέντρα αποφάσεων της Ευρώπης (Βερολίνο, Παρίσι), ενώ πηγές στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών επιβεβαιώνουν στη HuffPost, ότι το κείμενο παρέμενε υπό διαμόρφωση την Τετάρτη 22 Μαϊου, καθ′ όλη την διάρκεια της ημέρας, με την Αθήνα να επιχειρεί να λειτουργήσει ως εξισορροπιστικός παράγων, με στόχο την προσαρμογή του κειμένου στο ψήφισμα, ώστε να τους «χωρέσει» όλους.
Στο πρώτο draft, όμως, είναι δεδομένο ότι το κείμενο θύμισε έντονα ένα παρόμοιο ψήφισμα για τη γενοκτονία των Τούτσι της Ρουάντα. Το έγγραφο διαμορφώνεται σε φραστικό επίπεδο από μια ομάδα χωρών, όπου συμμετέχουν μεταξύ άλλων η Ρουάντα (χώρα σύμβολο για τα θύματα Γενοκτονίας), η Γερμανία, η Γαλλία και οι ΗΠΑ. Με δεδομένο ότι στην εξωτερική πολιτική οι λέξεις κάνουν τεράστια διαφορά, είναι προφανές το γιατί στο Βελιγράδι επικρατεί οργή αυτές τις ώρες, καθώς η σερβική ηγεσία θεωρεί ότι το σχέδιο ψηφίσματος είναι μονομερές και άδικο.
Σε άρθρο του στο Politico (22 Μαϊου 2024), που μοιάζει με ανοιχτή επιστολή προς τις χώρες που θα ψηφίσουν στην Συνέλευση του ΟΗΕ, o υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας Μάρκο Τζούριτς γράφει χαρακτηριστικά:
«Το σχέδιο ψηφίσματος υπονομεύει το σύνταγμα και το κράτος δικαίου στη Βοσνία. Συντάχθηκε, προτάθηκε, συγχρηματοδοτήθηκε και διαμορφώνεται υπό τηνάσκηση πιέσεων από τον Μόνιμο Αντιπρόσωπο του ΟΗΕ για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Πρέσβη Ζλάτκο Λαγουμτζίγια (Zlatko Lagumdzija), χωρίς τη νομικά απαιτούμενη συναίνεση από την τριμερή προεδρία της χώρας, η οποία εκπροσωπεί Βόσνιους, Κροάτες και Σέρβους. Προωθήθηκε με μυστικότητα, χωρίς διαβούλευση με τη σερβική οντότητα της χώρας, ή τους εκλεγμένους εκπροσώπους της, και χωρίς καμία προσπάθεια αναγνώρισης των δεκάδων χιλιάδων άλλων θυμάτων του πολέμου.»
Η Αθήνα αντιλαμβάνεται τις ευαισθησίες στην Σερβία – πολύ καλύτερα από κάθε Αμερικανό ή Δυτικο-Ευρωπαίο, λένε έμπειροι Έλληνες διπλωμάτες. Ωστόσο, η Ελλάδα καλείται να σταθμίσει τις λεπτές ισορροπίες και στον ΟΗΕ.
Από τι θα εξαρτηθεί η ελληνική ψήφος
Υπάρχει συγκεκριμένος λόγος: την επόμενη εβδομάδα αναμένονται οι ψηφοφορίες για τη νέα σύνθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, όπου η χώρα μας είναι υποψήφια και διεκδικεί ένα σημαντικό ρόλο για τα επόμενα χρόνια, εφόσον συγκεντρώσει τον αναγκαίο αριθμό ψήφων (από 160-170 χώρες). Είναι δεδομένο ότι, για να τις βρει η Αθήνα, θα χρειαστεί εμπιστοσύνη και από μουσουλμανικές χώρες, που όμως υποστηρίζουν σθεναρά το ψήφισμα για την Σφαγή στην Σρεμπρένιτσα.
Σύμφωνα με πληροφορίες της HuffPost, σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα θα αιτιολογήσει επισήμως την απόφαση που θα λάβει για την ψήφο της στο ψήφισμα της 23ης Μαϊου. Ο Σέρβος Πρόεδρος έχει πει σε συνεργάτες του ότι ελπίζει πως η Αθήνα δεν θα προδώσει την ιστορική σχέση με το Βελιγράδι – αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα ήταν ικανοποιημένος ακόμα και με αποχή ή λευκή ψήφο από την Ελλάδα.
Από τι θα εξαρτηθεί η ελληνική στάση; Όλα δείχνουν, ότι συνδέεται με τις ακριβείς διατυπώσεις που θα προκριθούν στο σχέδιο ψηφίσματος – και μόνο όταν τις γνωρίζει το υπουργείο Εξωτερικών θα οριστικοποιήσει τη θέση του. ’Ισως την ύστατη ώρα…
«Καίει» η λέξη Γενοκτονία
«Για 29 ολόκληρα χρόνια, οι Σέρβοι που επέζησαν από πολυάριθμες σφαγές αμάχων παρακαλούσαν για αλήθεια και δικαιοσύνη. Κατανοούν τον πόνο που νιώθουν όλα τα θύματα και οι οικογένειές τους, ανεξάρτητα από το αν είναι Βόσνιοι, Κροάτες ή Σέρβοι. Μαζί σχεδόν με ολόκληρο το πολιτικό φάσμα στη χώρα μου, πιστεύουν ότι η ίση δικαιοσύνη για όλα τα θύματα του πολέμου της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης είναι ο μόνος δρόμος για διαρκή ειρήνη, σταθερότητα και συμφιλίωση», γράφει στο Politico ο Σέρβος υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Τζούριτς, σε μία απέλπιδα προσπάθεια να πείσει τους ήδη αποφασισμένους ισχυρούς της Δύσης, ότι η λέξη «Γενοκτονία» δίπλα στη λέξη Σρεμπρένιτσα δεν θα λύσει – αλλά θα γεννήσει νέα προβλήματα και εντάσεις στην καρδιά των Βαλκανίων. Οι Σέρβοι πιστεύουν ότι, αν περάσει το ψήφισμα περί γενοκτονίας, θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στη διάλυση της Republika Srpska (είναι η σερβική δημοκρατία της Βοσνίας, που συμμετέχει ως εταίρος στην κρατική οντότητα της χώρας) – και πιθανόν σε άγνωστα μονοπάτια.
Οι φόβοι του Τζούριτς δεν μπορούν εύκολα να χαρακτηριστούν ως «αβάσιμοι». Τα Βαλκάνια έχουν πολύ βαριά και αιματηρή ιστορία για να την παραγνωρίσει κάποιος. Στον αντίποδα, το γεγονός της σφαγής στην Σρεμπρένιτσα παραμένει (βλέπε και παραπάνω) και η έκταση της φρίκης ξεπέρασε τα ανθρώπινα όρια.
Αντώνης Φουρλής – HuffPost
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 23/5/2024 #ODUSSEIA #ODYSSEIA