Η εβδομάδα που ακολουθεί μετά το Πάσχα λέγεται Νέα η Νια Εβδομάδα. Γιορτάζουν συνήθως τον Αι Γιώργη, τη Νέα Δευτέρα, αμέσως ύστερ’ από την Ανάσταση (γιατί δεν χωράει στη λεβεντιά και στη νιότη του η θλίψη της Σαρακοστής).
Επίσης, τη Νέα Τρίτη, την Παναγία (Δαμασκηνή όπως την λέγουν, η εικόνα βρίσκεται στην Αγία Τριάδα στο Ληξούρι, Κουρουκλάτα, Θέματα κ.α), την ξαναγιορτάζουν την Παρασκευή (της Ζωοδόχου Πηγής). Μπορεί μες στη βδομάδα αυτή να πέσουν και άλλες γιορτές όπως της Πρωτομαγιάς, Αι Θανάσης (2), Αγίας Μαύρας (3), Αγίας Ειρήνης (5), Αι Γιάννης (8), Αι Χριστόφορος (9) κι Αι Νικόλας (10) ή και 20 του Μαγιού. Είναι ο Μαγιάτικος Αι- Νικόλας που εορτάζεται στο νησί μας σε πολλά μέρη.
Τη Νια Δευτέρα γίνονταν πολλές πασχαλινές λιτανείες στα χωριά, ιδίως λιτανείες που τις συνόδευαν ιδιαίτερες παραδόσεις και ιστορίες που αφορούσαν τη γιατρειά από τις αρρώστιες, κυρίως την Ευλογιά.
———————-
Η Νια Τρίτη, ή η Τρίτη του Πάσχα
Η Εβδομάδα του Πάσχα, που ο λαός την αποκαλεί και Νέα Εβδομάδα ή και Ασπροβδομάδα, είναι γεμάτη με γιορταστικές χαρούμενες εκδηλώσεις και που προβάλουν ως «αργίες», ιδίως για τους κτηνοτρόφους και τους γεωργούς, αφού τους δίνετε ευκαιρία να χαίρονται με την οικογένειά τους τις γιορταστικές αυτές μέρες, ιδίως πανηγύρια, που ποικίλουν από τόπο σε τόπο.
Σε πολλά μέρη κάνουν λιτανείες τη Νέα Δευτέρα, συνήθως εορτάζουν τον Αϊ Γιώργη, αλλού πραγματοποιούν αθλητικούς αγώνες και παραδοσιακά παιχνίδια. Ακολουθεί η Νέα Τρίτη ή Νια Τρίτη που γιορτάζουν την Παναγία (τη μητέρα του Αναστημένου) και την ξαναγιορτάζουν τη Νέα Παρασκευή (Της Ζωοδόχου Πηγής).
Στις μέρες αυτές της Νέα Εβδομάδας γίνονται λιτανείες, που το πομπικό μέρος φτάνει έως το σταυροδρόμι του χωριού, ή η εικόνα συναντά τη μπασιά του διπλανού χωριού, ανταλλάσσοντας επισκέψεις μεταξύ των εικόνων από χωριό σε χωριό.
Το πανηγύρι της Παναγιάς της Νιας Τρίτης, στην Κεφαλονιά παρουσιάζει ενδιαφέρον από θρησκευτική και λαογραφική θέση, λόγω που λατρεύεται η Παναγία η Δαμασκηνή, όπως έχει επικρατήσει το όνομά της. Το προσωνύμιο της Θεομήτορος «Δαμασκηνή» βασίζεται σε μια ιστορία που τα θρησκευτικά βιβλία και η Ορθόδοξη παράδοση αναφέρουν. Ακολουθεί εκτενές ιστορικό για το πώς δόθηκε το προσωνύμιο στην Παναγία «Δαμασκηνή» και γιατί είναι εικονογραφημένη με τρία χέρια, με αποτέλεσμα να την λένε και «Τριχερούσα».
Το ιστορικό της Αγίας Εικόνας
Η θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας αποτελούσε οικογενειακό κειμήλιο του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού, ο οποίος με ευλάβεια τη φύλαγε στο παρεκκλήσιο του σπιτιού του. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ήταν ο πρώτος σύμβουλος του Ουάλιδ το έτος 705-715, χαλίφη της Συρίας, για όλα τα αναγκαία θέματα, που αφορούσαν το Χριστιανικό πληθυσμό της περιοχής αυτής.
Εκείνη την εποχή, όταν Αυτοκράτορας της Κωνσταντινουπόλεως ήταν ο Λέων Γ’ ο Ίσαυρος, ξέσπασε η Εικονομαχία. Η προσκύνηση των ιερών Εικόνων εθεωρείτο ειδωλολατρία. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αναδείχθηκε θερμός υποστηρικτής των Αγίων Εικόνων και με τα συγγράμματά του κατακεραύνωσε την αίρεση της εικονομαχίας. Ο Αυτοκράτορας ο Λέων ο Γ’ προκειμένου να απαλλαγεί από την παρουσία του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού, τον συκοφάντησε στο χαλίφη Ουάλιδ με την κατηγορία, ότι ο Ιωάννης τον παροτρύνει να καταλάβει κρυφά την Δαμασκό.
Ο χαλίφης διέταξε να συλληφθεί αμέσως ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και να του κοπεί το δεξί χέρι μέσα στην πλατεία της Δαμασκού. Η διαταγή εκτελέστηκε αμέσως. Ο Άγιος έλαβε το κομμένο χέρι του και όλη τη νύχτα ικέτευε την Παναγία γονατισμένος να τον θεραπεύσει προκειμένου να συνεχίσει τον σκληρό αγώνα του υπέρ της Ορθοδοξίας.
Κατάκοπος, όπως ήταν, αποκοιμήθηκε για λίγο και τότε είδε σε όραμα την Παναγία μέσα από την Αγία Εικόνα της να του λέει, «ότι από τώρα και στο εξής το χέρι του θα είναι θεραπευμένο».
Ο Άγιος ξύπνησε και είδε πραγματικά, ότι το χέρι του είχε αποκατασταθεί και ήταν υγιές. Από τη χαρά του φρόντισε και έβαλε αργυρό ομοίωμα του χεριού του κάτω από το αριστερό μέρος της Εικόνας της Παναγίας. Ένεκα τούτου του περιστατικού ονομάστηκε η Εικόνα της Παναγίας, Τριχερούσα.
Μετά από τα θαυμάσιο αυτό γεγονός ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αποφασίζει να εγκαταλείψει τις θέσεις αυτές και να γίνει μοναχός στη Λαύρα του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου στην Παλαιστίνη. Μαζί του είχε και την Αγία Εικόνα της Τριχερούσας. Το έτος 1217 ο Άγιος Σάββας ο Χιλανδαρηνός, υιός του Βασιλέως της Σερβίας, Στεφάνου Νεμάνια, του μετέπειτα ονομασθέντος Συμεών, περνώντας από την Ιερά Μονή του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου, πήρε μαζί του την Εικόνα της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας, την πατερίτσα του ιδρυτού της Ιεράς Μονής και την Εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας και τα μετέφερε στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου του Αγίου Όρους, όπου η Αγία Εικόνα παρέμεινε μέχρι το έτος 1347. Τότε έρχεται στο Άγιο Όρος, ο Σέρβος Κράλης Δρούσαν, ο οποίος αναχωρώντας για την πατρίδα του, πήρε την Εικόνα της Τριχερούσας ως ευλογία. Η Εικόνα φιλοξενήθηκε στην Ιερά Μονή Στουντενίτσης της Σερβίας.
Όταν στις αρχές του 15ου αιώνα οι Σέρβοι πληροφορήθηκαν ότι κινδυνεύουν να υποδουλωθούν στους Τούρκους, αμέσως παίρνουν την Αγία Εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας από το Σερβικό Μοναστήρι και την τοποθέτησαν στη ράχη ενός γαϊδάρου, και αφήσαν το ζώο ελεύθερο να το οδηγήσει όπου η Παναγία θελήσει.
Και πράγματι, κατά θαυματουργικό τρόπο, το ήσυχο αυτό ζώο διέσχισε όλη τη Σερβία, την Ελληνική περιοχή της Μακεδονίας και ήρθε στο Άγιον Όρος, στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου, όπου οι μοναχοί την υποδέχθηκαν με τιμές και λιτανείες. Το ευλογημένο αυτό γαϊδουράκι, σύμφωνα με την ιερή παράδοση, μόλις τοποθετήθηκε η Εικόνα στο Ιερό του Μοναστηριού, έπεσε νεκρό.
Μέχρι σήμερα η Αγία αυτή Εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας θεωρείται ως η Ηγουμένη-Πολιούχος της Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου και Προστάτης του Σέρβικου Ορθόδοξου λαού.
Αυτή, η Αγία Εικόνα είναι η πλέον άριστα διατηρημένη παλαιά Βυζαντινή Εικόνα της Θεοτόκου. Το πρόσωπο της Μητέρας του Θεού είναι τόσο παραστατικό και το βλέμμα Της τόσο γλυκό, ώστε προκαλεί μεγάλο δέος και συγκίνηση όσοι την προσκυνούν. Η Εικόνα για λόγους προστασίας και μεγαλοπρέπειας φέρει ένα χρυσό επικάλυμμα-πουκάμισο- πάνω στο οποίο είναι επικολλημένοι πέντε χιλιάδες πολύτιμοι λίθοι.
Αυτή είναι η ιστορία της Παναγίας της Τριχερούσας ή Δαμασκηνής, που σε πολλά μέρη του Ελλαδικού χώρου, την εορτάζουν σε διαφορετικές ημερομηνίες από αυτή της Νιας Τρίτης.
Στο νησί μας εορτάζουν τη Νια Τρίτη: Το μοναστήρι της Παναγίας στα Θέματα, η Παναγία (η Σμπαρού) στα Κουρουκλάτα, η Παναγία στα Σία (Σισίων) στην Πύλαρο, η Παναγία στις Τρεις Στράτες περιοχή Αννινάτων Πόρου-ιδιωτική εκκλησία , η Παναγία η Δαμασκηνή στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδας στο Ληξούρι και η Παναγία στον Αθέρα. Η περίπτωση εορτασμού στον Αθέρα συνδέεται με μια ιστορία που αφορά σε γεγονός σύγκρουση με Τούρκους.
Από τα μοναστήρια και τους ναούς του νησιού μας που εορτάζει η Παναγία η Δαμασκηνή, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εικόνες, αυτή της Παναγίας των Θεμάτων και του Ληξουρίου του ναού της Αγίας Τριάδας.
Η εικόνα της Παναγίας στα Θέματα, που είναι και η εφέστια εικόνα του μοναστηριού, βρίσκεται τοποθετημένη σε θρόνο, εικονίζεται δε η Μητέρα του Κόσμου, ένθρονη πάνω σε βυζαντινό θρόνο, κρατώντας στην αγκαλιά της τον Χριστό και δεξιά και αριστερά της δυο μορφές αγγέλων τη στεφανώνουν με βυζαντινό στέμμα. Δεν είναι Τριχερούσα, μάλλον η ιστορία της να χάνεται πίσω στο χρόνο και δε σώθηκαν πληροφορίες . Στην εικόνα είναι φανερά τα σημάδια της φθοράς του χρόνου, ιδίως στο κάτω μέρος. Είναι μια υπέροχη και παλιά εικόνα, που φαίνεται πως δεν είναι τυχαία η ύπαρξή της σε αυτό το μοναστήρι. Πιθανόν να εορτάζει τη Νια Τρίτη, λόγω που το μοναστήρι κατά πολλούς πήρε το όνομά του –Θέματα- όταν η περιοχή της Κεφαλονιάς, τον 8ο αιώνα, υπήρξε Βυζαντινό Θέμα για να κόψει τις δυνάμεις των εχθρών και να διασφαλίσει τα σύνορα της τότε Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα της Παναγίας της Δαμασκηνής στο Ναό της Αγίας Τριάδας Ληξουρίου. Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα βρέθηκε στη θάλασσα από κάποιο που λεγόταν «Δαυής» στα 1800.
Είναι τοποθετημένη σε θρόνο και η μορφή της Παναγίας, μόνη της χωρίς τον Χριστό, γέρνει ελαφρώς στα δεξιά με το αριστερό χέρι να ευλογεί. Όλη η εικόνα εκτός του προσώπου της Παναγίας, είναι καλυμμένη με αργυρόγλυπτη επένδυση και γύρω από το κεφάλι υπάρχει χρυσό στέμμα. Επίσης, τα πολλά τάματα είναι τοποθετημένα επάνω στην αργυρή επικάλυψη με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η μελέτη της εικόνας. Στα δεξιά της Παναγίας στο ύψος του λαιμού προς το στήθος, υπάρχει το τρίτο χέρι, αυτό του Δαμασκηνού, από τον καρπό έως τα δάχτυλα, ριχτό προς τα κάτω.
Η εικόνα της Δαμασκηνής στο Ληξούρι είναι μοναδική, λόγω που το χέρι «του Δαμασκηνού» δεν είναι τοποθετημένο στο κάτω μέρος της εικόνας, αλλά στα δεξιά της Παναγίας, Έως σήμερα πανελλαδικά δεν έχει εντοπιστεί παρόμοια περίπτωση. Επί πλέον θεωρείται μοναδική λόγω που η Παναγιά είναι μόνη της, δεν κρατά Χριστό, όπως σε άλλες εικόνες «Τριχερούσες».
Τόση μεγάλη πίστη και σεβασμό στην Παναγία τη Δαμασκηνή είχαν στο Ληξούρι που έως και σήμερα υπάρχουν κάποιοι πιστοί που ορκίζονται στην Τριχερούσα λέγοντας, «Πίστεψέ με να σε έχει καλά η Δαμασκηνή» ή «Μα την Κυρά τη Δαμασκηνή…».
Γεράσιμος Σ. Γαλανός
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 6/5/2024 #ODUSSEIA #ODYSSEIA
