Οι μελετητές της αρχαιότητας πιστεύουν ότι βρίσκονται στα πρόθυρα μιας νέας εποχής καθώς ερευνητές οπλισμένοι με τεχνητή νοημοσύνη διάβασαν το κρυμμένο κείμενο απανθρακωμένων παπύρων που θάφτηκαν όταν ο Βεζούβιος εξερράγη πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια.
Εκατοντάδες ειλητάρια παπύρου που φυλάσσονταν στη βιβλιοθήκη μιας πολυτελούς ρωμαϊκής βίλας στο Herculaneum κάηκαν ολοσχερώς όταν η πόλη καταστράφηκε από την έντονη έκρηξη θερμότητας, τέφρας και ελαφρόπετρας που κατέστρεψε την κοντινή Πομπηία το 79 μ.Χ.
Οι ανασκαφές του 18ου αιώνα ανακάλυψαν περισσότερα από 1.000 ολόκληρα ή μερικά ειλητάρια από την έπαυλη, που πιστεύεται ότι ανήκαν στον πεθερό του Ιουλίου Καίσαρα, όπως αναφέρει ο Guardian, αλλά το μαύρο μελάνι ήταν αδιάβαστο στους απανθρακωμένους παπύρους και οι κύλινδροι θρυμματίστηκαν όταν οι ερευνητές προσπάθησαν να τα ανοίξουν.
Για το διάβασμα των παπύρων οργανώθηκε πέρυσι διαγωνισμός με έπαθλο 1 εκατ. δολαρίων, με υποστηρικτές εταιρείες τεχνολογίας από τη Σίλικον Βάλεϊ. Στόχος ήταν να διαβαστούν οι πάπυροι με προηγμένες μεθόδους αξονικής τομογραφίας και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.
Το διάβασμα έγινε σε δύο φάσεις. Πρώτα ελήφθησαν υψηλής ποιότητας απεικονίσεις σε αξονικό τομογράφο ενώ μετά χρειάστηκε να «ξετυλιχτούν» τα στρώματα του παπύρου, όπως ένα βιβλίο που έχει βραχεί και έχουν κολλήσει όλες οι σελίδες μεταξύ τους.
Επόμενο στάδιο ήταν η μηχανική εκμάθηση. Οι αλγόριθμοι έπρεπε να «μάθουν» να ξεχωρίζουν το μελάνι και τα σημάδια που αφήνει πάνω στον πάπυρο.
Οπως λένε οι ερευνητές:
«Τον περασμένο Οκτώβριο είχαμε την πρώτη επιτυχία. Διαβάστηκε καθαρά μία και μόνη λέξη «πορφύρα». Εννοούσε τα κοχύλια («πορφύρες») ή ήταν επίθετο («πορφυρές») και περιέγραφε μια άλλη λέξη; Δεν γνωρίζαμε ακόμη, αλλά φάνηκε ότι η μέθοδος ήταν πολλά υποσχόμενη.
Χρειάστηκαν ακόμη 20 ώρες δουλειάς την ημέρα τις επόμενες εβδομάδες για να προχωρήσει η αναγνώριση.
Τη Δευτέρα ανακοινώθηκε ότι διαβάσαμε περίπου 2.000 γράμματα, δηλαδή μερικές εκατοντάδες λέξεις στα ελληνικά. Είναι αρκετές για να γνωρίζουμε τον συγγραφέα.
Το έργο πρέπει να είναι του Φιλόδημου, επικούρειου φιλοσόφου του 1ου αιώνα π.Χ. λέει ο φιλόλογος Ρόμπερτ Φάουλερ.
Από όσο μπορούμε να διαβάσουμε, μας μιλά για τις πηγές της απόλαυσης, θέματα που άρεσαν στον Φιλόδημο. Η ευχαρίστηση που βιώνουμε από ένα συνδυασμό στοιχείων προέρχεται από μεγάλα ή τα μικρά, αναρωτιέται ο φιλόλογος.
Μας δίνει, δηλαδή, ευχαρίστηση αυτό που κυριαρχεί στο μείγμα ή αυτό που είναι σπάνιο και λίγο; Στο τέλος επιτίθεται και στους φιλοσοφικούς του αντιπάλους που «δεν λένε τίποτα για την ηδονή, ούτε γενικά ούτε ειδικά».
Η ίδια μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε παπύρους τους οποίους τοποθετούσαν οι Αιγύπτιοι κοντά στις μούμιες. Γνωρίζουμε ότι τα κείμενα πάνω σε αυτούς τους παπύρους αφορούσαν την καθημερινότητα, από έγγραφα της διοίκησης μέχρι επιστολές πολιτών και σημειώσεις».
Τελικός στόχος είναι να διαβαστεί το 85% του παπύρου και, έπειτα, να αυτοματοποιηθεί η διαδικασία της ανάγνωσης με έμφαση στα πιο δύσκολα κομμάτια.
Ενθουσιασμένοι οι φιλόλογοι και παπυρολόγοι λένε ότι οι μέθοδος «αλλάζει εντελώς το παιχνίδι» και περιμένουν πότε θα διαβαστούν εκατοντάδες πάπυροι από το Ερκουλάνεουμ. Στη βίλα δεν έχουν τελειώσει οι ανασκαφές, οπότε πάντα μπορεί να περιμένουμε περισσότερα δείγματα».
«Όταν αρχίσαμε να δουλεύουμε πάνω σε αυτό ειλικρινά δεν γνωρίζαμε αν θα δουλέψει», λένε και προσθέτουν ότι «αυτό που συνέβη ήταν μαγικό, δεν μπορεί να το περιγράψει κανένας διαφορετικά».
Φωτογραφία: Οι απανθρακωμένοι πάπυροι που τους διάβασαν με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Photo screen shot via youtube, Guardian News
Πηγή: the Guardian, HellasJournal
Για την επιλογή: Μαγδαληνή Ντούκα Μοντεσάντου
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 6/2/2024 #ODUSSEIA #ODYSSEIA