«Ναυμαχία Ναυπάκτου»: συγκλονιστική ναυτική αναμέτρηση δυο εντελώς διαφορετικών πολιτισμών που ανέδειξε, εκτός των άλλων, την Σάκρα Λίγκα, την Ιερή Συμμαχία, πρόωρο εκφραστή μιας νέας αντίληψης: του ευρωπαϊκού οράματος, της κινητοποίησης, των συλλογικών καθηκόντων, των ευρωπαϊκών συμφερόντων, της πολιτισμικής συγγένειας, της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, των ευρωπαϊκών αξιών.
Σε αυτήν την κομβική στιγμή της Ιστορίας, στη 13η και τελευταία Σταυροφορία, έλαβε μέρος ο ευρωπαϊκός νότος. Συνέπηξε Νοτιο-Ευρωπαϊκή Συμμαχία με δυνάμεις Καθολικισμού και Ορθοδοξίας κατά της -μέχρι τότε- αήττητης μεγάλης αυτοκρατορίας της Ανατολής. Η ακατάπαυστη κυκλοφορία των λαών τού ευρωπαϊκού νότου, ήταν ο ακατάλυτος παράγοντας συνοχής που γέννησε το κοινό μέτωπο προς αντιμετώπιση του τότε γιγαντωμένου μουσουλμανικού κόσμου με τις αλλεπάλληλες κατακτήσεις του.
Διακυβευόταν η Ευρώπη. Διακυβεύονταν τα θεμέλια των ευρωπαϊκών αξιών που σήμερα απολαμβάνουμε. Αν χανόταν τότε η μάχη, τίποτε δεν θα εμπόδιζε την ακάθεκτη οθωμανική απειλή και αλαζονεία να κατακτούσε την Ευρώπη ολόκληρη αλλάζοντας εκ βάθρων την ροή της Ιστορίας καθώς θα επικρατούσε βαρβαρότητα, τυραννία, δεσποτισμός.
Ανάμεσα σε αυτούς τους δυο τόσο διαφορετικούς κόσμους, οι άτρωτες δυνάμεις της φύσης καθόρισαν τη γεωγραφική θέση της Ελλάδας, προδιαγράφοντας την ιστορία της. Προπύργιο κι ακρίτας της Ευρώπης, νοητό και υπαρκτό τείχος αναχαίτισης της επιθετικής οθωμανικής πολιτικής. Τότε και τώρα, τα ίδια. Ψυχισμός απαράλλακτος, διαιώνιος. Συναισθήματα αναλλοίωτα. Τότε, και τώρα, και πάντα τα ίδια.
Με τα εσώτερα μάτια, αυτά της ψυχής μας, ας μεταφερθούμε στη σκηνή της Ναυμαχίας. Σε μια τεράστια ακτίνα που ξεκινούσε ανάμεσα από Οξειά και δυτικά παράλια της Στερεάς, κι έφτανε στο νοτιά, μέχρι το Κοτύχι στην Πελοπόννησο. 280 πλεούμενα κάθε λογής από τη μια. 300 από την άλλη . Παραταγμένα κυρίως σε δυο σειρές. Του Σταυρού από τα δυτικά. Της Ημισελήνου από την ανατολή. Οι δυο αυτές αντίπαλες δυνάμεις των φανατικά ένθεων αλλόπιστων, που αλληλοβαφτίστηκαν «άπιστοι», χωρίζονταν σε τρείς πτέρυγες. Βορρά. Κέντρο. Νότο. Η σύγκρουση έγινε έτσι, σε τρία μέτωπα. Το «παιγνίδι παίχτηκε» στο βορρά και κυρίως, στο κέντρο. Εκεί όπου η «Σουλτάνα» διεμβόλισε τη «Ρεάλ». Τα καταστρώματα έγιναν μία κοίτη αιμάτινου ποταμιού. Δυο παράφορα ορμητικοί μεγάλοι αρχιναύαρχοι στήθηκαν ο ένας απέναντι στον άλλο. Ο χαρισματικός 24χρονος δον Χουάν ο Αυστριακός, απέναντι στον, 50χρονο άξιο Μουεζίν-ζαντέ Αλή πασά. Σύντομα, το κεφάλι του δεύτερου σηκώθηκε ψηλά, στο μεγάλο κατάρτι, ανάμεσα από τα λάβαρα της νίκης: της Αγίας Έδρας, του θρόνου της Ισπανίας, του λέοντα της Βενετιάς. Και όταν η πολύτιμη πέτρα από το τουρμπάνι του άρχισε να λαμπογυαλίζει στο δυνατό μεσημεριάτικο ήλιο, οι φωνές των πολεμιστών ενώθηκαν σε μια: «Νίκη». Νίκη λαμπρή. Νίκη του Σταυρού.
Τέτοια τιτάνια σμίξη, μόνον θηριώδεις γίγαντες μπορούσαν να καταφέρουν. Είχε από όλα ο Αρμαγεδώνας του 16ου αι. Αντάρα απειλητική. Τρομπέτες ρεσάλτου. Τύμπανα και βούκινα. Όπλων κλαγγές. Συντριβή πλοίων. Τσάκισμα κουπιών. Σίδερο και φωτιά που σκοτείνιαζε τον ήλιο, δηλητηρίαζε τον αέρα, και έκανε τα μάτια να πονούν αφάνταστα. Μυριάδες βέλη. Πολλά, δηλητηριασμένα. Μπάλλες ολέθρου από κανόνια, και βόλια από αρκεβούζια. Γοές και ουρλιαχτά πόνου. Άγριους αλαλαγμούς που αναρριγούσαν και νεκρούς. Στις πολύγλωσσες επικλήσεις απαντούσαν μικροί, βάρβαροι θεοί που ήταν διάχυτοι στην πηχτή, πνιγηρή ατμόσφαιρα. Θεοί εκδικητικοί. Πολύχρωμοι. Μα πάνω από όλους, Αυτός, ο Ένας. Είχε, τεκμηριώνουν πηγές πολλές, στείλει Θεοσημίες που δεν παρέβλεψαν μήτε οι Χριστιανοί, μήτε κι οι Μουσουλμάνοι που σύντομα υποτάχτηκαν στη μοίρα τους.
Σε αυτό το κολαστήριο θανάτου, μέσα σε ελάχιστο χρόνο, λιγότερο από 4 ώρες, κοκκίνισε η θάλασσα από 40.000 περίπου σώματα, διαμελισμένα ή μη, δίπλα σε σκισμένα πανιά, φλεγόμενα κουπιά, κομμάτια καταρτιών. Και στα βάθη του Ιόνιου, γράφτηκε η τελευταία θυσία που έκλεισε τον ιπποτικό κύκλο, όταν οι βαριές, σιδερένιες πανοπλίες τράβηξαν στην αδιατάραχτη σιωπή τούς τρανούς ιππότες της Δύσης, κρίνοντας οριστικά την τύχη της Ευρώπης.
Και πού ήταν οι Έλληνες σε αυτήν την ακμή θανάτου; Μακριά από τα κέντρα αποφάσεων, αλλά παντού. Είτε ως υπήκοοι Οθωμανοί που κατά διαστήματα βίωναν επαναστατικό αναβρασμό κατά των Τούρκων, -επιβεβαιωτικό της αδιάλειπτης ύπαρξης ελληνικής συνείδησης-, ή ως βενετοί σούντιτοι, ή ως κάτοικοι της Νάπολης, της Μεσσήνας, της ίδιας της Ισπανίας, -μόνιμου εχθρού του Σουλτάνου-, βρίσκονταν παντού. 40 στους 100 στον στόλο τον Οθωμανικό, κι 25% στο Συμμαχικό . Πάνω-κάτω 45 με 50.000 ζωές και στις δυο αρμάδες. Και πάνω από 12.000 οι νεκροί Έλληνες.
Μαχητές νικημένοι και ηττημένοι, άφοβοι ναυτικοί, γενναιόκαρδοι εθελοντές, κωπηλάτες ελεύθεροι, άλλοι αλυσοδεμένοι στους πάγκους, άλλοι παγιδευμένοι στα αμπάρια, δειλοί, φοβισμένοι σε σιδερένια δεσμά, με μάτια γεμάτα τρόμο, αρνητές πολέμου κι αιματοχυσίας, οδηγήθηκαν φλεγόμενοι μαζί με τους υπόλοιπους λαούς, στον βυθό του Ιονίου. Άλλοι παρασύρθηκαν από τα κύματα, άλλων τα απομεινάρια σκεπάστηκαν με την ιλύ των παραπλήσιων ποταμιών.
Αυτούς τιμούμε όλοι μαζί σήμερα με την ιερότητα που πρέπει στους νεκρούς.
Αιώνιο μνημόσυνο λοιπόν στους αδικοχαμένους του ματωμένου παιγνιδιού των θρόνων όποιας κυρίαρχης αρχής και δύναμης, όποιας πίστης και χρώματος.
Αιώνιο μνημόσυνο στους δικούς μας προγόνους.
Στη μνήμη όλων αυτών που τα πεπρωμένα τους έσυραν χορό τραγικά και τυχαία.
Στη μνήμη όλων αυτών που χώμα δεν έλιωσε το σώμα τους, κι ούτε καντήλι άναψε ποτέ στο υγρό τους μνήμα.
Στη μνήμη όλων αυτών που υψώνουν μπροστά μας τείχος υψηλό: το Χρέος.
Τιμή σε όλους αυτούς που άλλαξαν την ιστορία της Ευρώπης στις 7 του Οκτώβρη του 1571 στο θαλάσσιο βωμό.
Υποκλινόμαστε με σέβας και συγκίνηση, και προσφέρουμε, με καθυστέρηση 450 χρόνων, Ηρώο ευγνωμοσύνης στη μνήμη τους.
7 Οκτωβρίου 2021 (Ομιλία κατά τα αποκαλυπτήρια του πρώτου στην Ελλάδα ηρώου Ελλήνων πεσόντων στην Ναυμαχία Ναυπάκτου – Συνδιοργανωτές: ΥΠΕΞ Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας, Παγκόσμια Ομοσπονδία Κεφαλλήνων και Ιθακησίων ΟΔΥΣΣΕΥΣ, Δήμος Αργοστολίου – Των εκδηλώσεων προηγήθηκε ομιλία – παρουσίαση στην Βουλή των Ελλήνων της συμμετοχής και προσφοράς των Ελλήνων στην Ναυμαχία, η οποία προήλθε μέσω του ιστορικού μυθιστορήματος – ιστορικού μελετήματος της συγγραφέως Ευρυδίκης Λειβαδά Ντούκα “Στους θρόνους της Αποκάλυψης – Ναυμαχία Ναυπάκτου 7 Οκτωβρίου 1571”).
Φωτογραφία: Το ηρώο είναι έργο του Μεμά Καλογηράτου, μεγάλου Κεφαλλονίτη γλύπτη, και κοσμεί την Πλατεία Ναυπάκτου στο Αργοστόλι
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 7/10/2023 #ODUSSEIA #ODYSSEIA