Στην περιοχή της Ι. Μ. Αγίας Αικατερίνης του Καροφυλλάτου[1] στην Κέρκυρα ζούσε το πρώτο μισό του 18ου αι. ο Κεφαλλονίτης Nicolo Stogia / Νικόλαος Στόγιας. Πέθανε λίγους μήνες μετά την σύνταξη της διαθήκης του. Ετάφη στην Υπαπαντή στην Κέρκυρα, χωρίς τιμές «μιλιτάρ» ως ο ίδιος επιθυμούσε.
Υπηρέτησε τη Βενετία ως στρατιωτικός με τον βαθμό του κολονέλου. Ήταν εύπορος, γιατί αναφέρει στην διαθήκη του, την οποία μελέτησε η δρ. Παναγιώτα Τζιβάρα και από την οποία προέρχονται οι πληροφορίες[2] αυτές, πως είχε μεγάλη περιουσία, και το αρχοντικό του ήταν πολυτελές. Δεν είχε αποκτήσει οικογένεια και τον υπηρετούσε η κόρη του capitan Zorzi Parisoto, Sivilia.
Ο ίδιος, από τις ελάχιστες περιγραφές των βιβλίων και χειρογράφων που κληροδότησε, ενδιαφερόταν, ως συνάγεται, εκτός από τα της εργασίας του (στρατιωτικά και γεωγραφικά θέματα), και για θρησκευτικά, καθώς επίσης και για λογοτεχνία, χωρίς να φαίνεται καθαρά εάν ο ίδιος συνέθετε ποιήματα. Η ύπαρξη σεκρετέρ (buro) επιβεβαιώνει πως θα πρέπει να ήταν καλλιεργημένος και να είχε λόγιες ανησυχίες, ενώ από τους αποδέκτες της διαθήκης του είναι πασιφανές πως ήταν άτομο με ιδιαίτερες ευαισθησίες.
Τον Σεπτέμβριο του 1756 αποφάσισε να συντάξει τη διαθήκη του την οποία υπαγόρευσε σε νοτάριο. Βάσει αυτής τα μετρητά που είχε επιθυμούσε να μοιραστούν σε φτωχές Κερκυραίες, τα δουκάτα δε που θα προέκυπταν από την πώληση περιουσιακών του στοιχείων, ζήτησε να δωθούν και αυτά σε οικονομικά αδύναμους. Στον Νικόλαο Πετριτή που προσπαθούσε να ιδρύσει γυναικείο μοναστήρι, κληροδότησε ένα υποστατικό που είχε στον Άγιο Βλάσση. Μερίμνησε δε, σε περίπτωση που δεν πετύχαινε ο Πετριτής τον σκοπό της ιδρύσεως, το υποστατικό να περιέλθη στον Ι.Ν. της Θεοτόκου των Ροδόσταμων στο χωριό Άφρα, δυτικά από την πρωτεύουσα.
Ιδιαίτερη φροντίδα έδειξε για τα βιβλία του, των οποίων δεν γνωρίζουμε ούτε τίτλους, ούτε και αριθμό. Ένα «κασούνι» ζήτησε να μεταφερθεί στον Ι.Ν. Αγίου Σπυρίδωνος στο Κάστρο Αγίου Γεωργίου Κεφαλληνίας, επτά δε «κασούνια» με βιβλία να δωθούν στην «επισκοπή του αρχιερέως» που ήταν στο τέλος του Φόρου, του κεντρικού δρόμου, στο Κάστρο Αγίου Γεωργίου.
Ελάχιστες λεπτομέρειες για ορισμένα από τα βιβλία του προέρχονται από την καταγραφή (ινβεντάριο) που έκαναν στις 11 Δεκεμβρίου 1756, μετά τον θάνατό του (“del detto defonto”/ του θανόντος), η Sivilia και ο επίτροπός του Αλέξανδρος Ροδόσταμος. Σε ένα, ντυμένο με χαρτόνι, περιγράφεται η στρατιωτική του υπηρεσία. Σε ένα foglio περιέχονταν θρησκευτικά χαρακτικά. Επίσης αναφέρονται έντυπα με δερμάτινη στάχωση, ένα χειρόγραφο, άλλο με θέμα θρησκευτικό για το πανηγύρι των Αγίων Πέτρου και Παύλου, διάφορα άλλα έντυπα, ποιητικές συνθέσεις, ευαγγέλια, τρεις τόμοι με θέματα στρατιωτικά, λογοτεχνικά και γεωγραφικά, ένας άτλαντας, ένα σκάκι ξύλινο, δυο παλιές κασετίνες.
Άγνωστο παραμένει τι απέγιναν τα βιβλία αυτά. Επειδή αναφέρονται ο Ι. Ν. Αγίου Σπυρίδωνος στο Κάστρο, καθώς επίσης και η Επισκοπή, το θέμα απαιτεί επιπλέον έρευνα.
[1] Ιδρυτής της ήταν ο κρητικός ιερομόναχος Νικόδημος Καροφυλλάτος ο οποίος έφθασε στην Κέρκυρα στα χρόνια του Κρητικού Πολέμου (1645-1666). Του είχε παραχωρηθεί το τιμάριο της Θεοτόκου της Κοντιλονησιώτισσας το 1690 και εκεί, κοντά στη Σπιανάδα, ζήτησε να θεμελιώσει ναό αφιερωμένο στην Αγία Αικατερίνη. Ο Κώδικας της Ι. Μ. Σώζεται στα ΓΑΚ Κέρκυρα και μελετήθηκε από την δρ. Παναγιώτα Τζιβάρα.
[2] Τζιβάρα Παναγιώτα, Χαμένες και κρυμμένες βιβλιοθήκες, Ιδιωτικές βιβλιακές συλλογές στη βενετοκρατούμενη Κέρκυρα (16ος – 18ος αι.), Εκδόσεις Άτων, Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας, 2022, Τ. Α΄, σσ.401-402.
Εικόνα: Αριστερά η Επισκοπή στο Κάστρο, δεξιά η Υ.Θ. Ευαγγελίστρια και το καμπαναριό της, ως διασώζονταν το 1950