Μέσα μας γίνεται η Γέννηση.
Έξω στέκει το σχήμα της –
Μας φανερώνεται…
(Γιώργος Θέμελης, ΙΙΙ. Φάτνη)
Τη γέννηση του θεανθρώπου γιορτάζουν οι όπου γης Χριστιανοί. Το μήνυμα της αγάπης αναγεννάται και η ελπίδα αναπτερώνεται. Με μια πλούσια παράδοση που αντλεί τις ρίζες της στη Ενετοκρατία, τα Επτάνησα υποδέχονται τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Την περίοδο των Χριστουγέννων τα κεφαλλονίτικα σπίτια στολίζονταν με κλαδιά μυρτιάς και κουμαριάς. Την παραμονή των Χριστουγέννων τα παλιότερα χρόνια οι γυναίκες έφτιαχναν Χριστόψωμο, διακοσμημένο με το σχήμα μιας σφραγίδας σαν σταυρό στη μέση, με καρύδια και αμύγδαλα, και με πέντε απολήξεις που συμβόλιζαν το χέρι του Χριστού. Όταν επέστρεφε η οικογένεια στο σπίτι μετά την Χριστουγεννιάτικη λειτουργία, ο νοικοκύρης έβαζε το Χριστόψωμο πάνω απ’ τη φωτιά, του έριχνε τρεις σταγόνες λάδι και έλεγε «Χριστός γεννιέται, το φως αξαίνει». Η έκφραση αυτή εκτός από ποιητική είναι και κυριολεκτική, μιας και η νύχτα της 25ης Δεκεμβρίου είναι η μεγαλύτερη του χρόνου, και από την επομένη η μέρα αρχίζει να μεγαλώνει.
Η λαογράφος της ελληνικής γαστρονομίας, η αείμνηστη Εύη Βουτσινά, καταγράφει αμέτρητες παραλλαγές χριστόψωμου « Στα Επτάνησα, ιδιαίτερα στη Ζάκυνθο και στην Κεφαλονιά, ψήνουν τη χριστοπαραμονιάτικη κουλούρα, ένα φτάζυμο ψωμί σαν κουλούρα μεγάλη, με τρύπα στη μέση, γεμάτο σταφίδες και καρύδια, αρωματισμένο με μπαχαρικά και στολισμένο με μικρά ζαχαρωτά, κουφέτα και ζάχαρη. Η ζύμη είναι κάπως δύσκολη, όπως κάθε ζύμη που περιέχει ζάχαρη και λάδι, αλλά, όταν πετύχει, είναι ένα ανεπανάληπτης νοστιμιάς ψωμί. Ο πατέρας (ή μαζί με τη μητέρα) το κρατάει την παραμονή πάνω από τη φωτιά του τζακιού, την εστία, ψάλλοντας γιορτινά τροπάρια, και χύνει από την τρύπα, πάνω στη φλόγα, κρασί και λάδι, σε ένα σπάνιο τελετουργικό που θυμίζει τις αρχαίες σπονδές».
Η πουτρίδα είναι το κεφαλλονίτικο χριστουγεννιάτικο φαγητό, το οποίο προϋπήρχε της ξενόφερτης γαλοπούλας. Η συνταγή του είναι απλή, φτιάχνεται με χοιρινό και «μάπα», δηλαδή λάχανο, ή «κάβολε», δηλαδή κουνουπίδι.
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς παραδοσιακά οι Κεφαλλονίτες με καντάδες και κολόνιες εύχονται μεταξύ τους «Καλή Αποκοπή» αντί για «Καλή Χρονιά», δηλαδή να αποκοπούν από την παλιά χρονιά που φεύγει.
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς γίνεται το έθιμο της «κολόνιας». Το συγκεκριμένο έθιμο προέρχεται από την περίοδο της Ενετοκρατίας. Οι άνθρωποι κατεβαίνουν στους δρόμους του Αργοστολιού και της Κέρκυρας κρατώντας μπουκάλια με κολόνια και «ραίνουν» ο ένας τον άλλο. Με τον τρόπο αυτό, γιορτάζουν τον ερχομό του νέου έτους, και τραγουδούν: « Ήρθαμε με ρόδα και ανθούς να σας ειπούμε Χρόνους Πολλούς»:
Στην Κερκύρα και σ’ όλα τα Επτάνησα από άκρη σε άκρη του νησιού οι κατά τόπους χορωδίες και φιλαρμονικές του νησιού βάζουν τις παραδοσιακές στολές τους και τα «ψάλλουν» σε κάθε καντούνι και σε κάθε γειτονιά. Το κλίμα είναι μαγικό, κάλαντα, καντάδες.
Το έθιμο των καλάντων παρουσιάζει ιδιαιτερότητες πού δύσκολα τίς συναντά κανείς σέ άλλα παραδοσιακά έθιμα. Από τη μία είναι η εκπληκτική διάδοσή τους, καθώς το έθιμο επιτελούνταν από τίς πόλεις μέχρι το τελευταίο χωριό. Απο την άλλη είναι ένα από τα λιγοστά έθιμα πού ζουν μέχρι και σήμερα, τόσο στα χωριά όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα. «Καλήν ισπέρα, άρχονται» Ο ρυθμός του κομματιού είναι 3/4.
Χτυπάγαμε τις πόρτες οι πιτσιρικάδες, λέγαμε τα κάλαντα και περιμέναμε το κέρασμα και το «φράγκο», Τέτοιες μέρες αναπολεί ο καθένας μας τα κάλαντα των παιδικών μας χρόνων Κι ας σιγοτραγουδήσουμε κι εμείς φέτος μαζί τους τα κάλαντα των παιδικών μας χρόνων: “Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς για να σας πούμε χρόνους πολλούς”
Τα Χριστούγεννα αποτελούν μία από τις πιο χαρμόσυνες και γιορτινές περιόδους του χρόνου που μικροί και μεγάλοι περιμένουν με αδημονία. Είναι το πνεύμα των Χριστουγέννων φορτωμένο με περίσσεια αγάπη, χαμόγελα και μια δόση μαγείας. Μια ευκαιρία να αφιερώσουμε λίγο παραπάνω χρόνο στους ανθρώπους που αγαπάμε περνώντας όμορφες και ξέγνοιαστες στιγμές.
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που γιορτάζουν την γέννηση του Θεανθρώπου, μέρα χαράς ελπίδα για το αύριο, ενώ κάποιοι άλλοι θρηνούν στην δυστυχία τους, άλλοι στο κρεβάτι του πόνου, άλλοι στην αγωνία του αύριο, στην αναλγησία του σήμερα, άλλοι στέκονται ασάλευτοι στις προφυλακές φυλάνε Θερμοπύλες. Τα Χριστούγεννα δεν εξαφανίζουν έτσι μαγικά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κάθε άνθρωπος.
.Ο “μικρός” Χριστός να δώσει σε όλους την δύναμη να αλλάξουμε όλα όσα μας “μαυρίζουν” την ζωή μας. Σ’ όλους αυτούς που πονάνε σήμερα παρηγοριά στον πόνο τους .
Πολλά δε θέλει ο άνθρωπος
να ’ν’ ήμερος να ’ναι άκακος
λίγο φαΐ λίγο κρασί
Χριστούγεννα κι Ανάσταση.
(Από τη συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη (1911 – 1996) «Ο Ήλιος ο ηλιάτορας» (1971)
ΥΓ Για μένα οι γιορτές των Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Φώτων μακριά από την γενέθλια γη, μου στερεί αμετάκλητα την αίσθηση της επαφής μου με τον τόπο μου, με την χαραγμένη στις μνήμες μου ανάμνηση των παιδικών μου χρόνων και στενά συνδεδεμένη με την ίδια την ζωή μου .
ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 22/12/2022 #ODUSSEIA #ODYSSEIA