Ο Κριμαϊκός Πόλεμος (Οκτώβριος 1853 – Φεβρουάριος 1856) υπήρξε η ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας από τη μία πλευρά και των συμμαχικών δυνάμεων της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, της Γαλλικής Αυτοκρατορίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της Σαρδηνίας από την άλλη πλευρά. Η σύρραξη, η οποία υπήρξε ιδιαίτερα αιματηρή και στην οποία έλαβαν μέρος οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής, υπήρξε το αποτέλεσμα ενός μακρόχρονου ανταγωνισμού συμφερόντων ανάμεσα στις κύριες ευρωπαϊκές δυνάμεις, για επιρροή και εκμετάλλευση των ανατολικών εδαφών της παραπαίουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι περισσότερες μάχες έλαβαν χώρα στη χερσόνησο της Κριμαίας, όμως πραγματοποιήθηκαν και μικρότερης έντασης εκστρατείες στη δυτική Ανατολία, τον Καύκασο, τη Βαλτική Θάλασσα, τη Λευκή Θάλασσα και τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Ο πόλεμος έμεινε γνωστός στη ρωσική ιστοριογραφία ως Ανατολικός Πόλεμος (ρωσικά: Восточная война, βαστότσναγια βαϊνά), ενώ στη Βρετανία τον καιρό εκείνο αναφερόταν ως Ρωσικός Πόλεμος.
Έχει μείνει στην ιστορία ως πόλεμος σφαλμάτων εφοδιαστικής και στρατηγικής φύσεως, καθώς και για το περίφημο ποίημα Η επέλαση της Ελαφράς Ταξιαρχίας του Τένισον. Από άποψη τεχνολογίας ήταν ο πρώτος που εισήγαγε μεγάλο αριθμό τεχνολογικών καινοτομιών. Συγκεκριμένα, ήταν η πρώτη σύρραξη όπου οι αντιμαχόμενοι έκαναν εκτεταμένη χρήση σε τακτικό επίπεδο του σιδηροδρόμου και του τηλέγραφου. Είναι διάσημος από την εργασία της Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ και της Μέρι Σίκολ, οι οποίες εφήρμοσαν νεωτερικές νοσηλευτικές πρακτικές που έσωσαν πολλούς Βρετανούς τραυματίες. Ο πόλεμος παρέμεινε γνωστός και από τη διαδοχή λανθασμένων χειρισμών σε λογιστικό και επιχειρησιακό επίπεδο, με προεξέχουσα την περίφημη επέλαση της Ελαφράς Ταξιαρχίας (επεισόδιο της μάχης της Μπαλακλάβα), η οποία απαθανατίστηκε χάρη στο ομώνυμο ποίημα του Alfred Tennyson. Τέλος, ήταν η πρώτη φορά που ένας πόλεμος περιγράφηκε λεπτομερώς από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής και καταγράφηκε από τον φωτογραφικό φακό.
Ο Roger Fenton (1819-1869) κατέφθασε στην Κριμαία τον Μάρτιο του 1855, ενώ ο πόλεμος βρισκόταν ήδη στο δεύτερο έτος του, και παρέμεινε έως τον επόμενο Ιούνιο. Στάλθηκε επιτόπου από την βρετανική κυβέρνηση ως επίσημος φωτογράφος, σε αντικατάσταση του συναδέλφου του Richard Nicklin, ο οποίος είχε απωλέσει τη ζωή του, μαζί με τους συνεργάτες του, θύματα του τυφώνα, που, στις 14 Νοεμβρίου 1854, είχε πλήξει το λιμάνι της Μπαλακλάβα, αφήνοντας πίσω του εκτεταμένες ζημιές. Η θεματολογία του Fenton, επιμελώς επιλεγμένη, αποδίδει μια εξιδανικευμένη εκδοχή του πολέμου. Απουσιάζουν παντελώς η φρίκη και η βία και πριμοδοτούνται συστηματικά στιγμιότυπα, τα οποία ωραιοποιούν και ηρωοποιούν την όλη εκστρατεία. Σε κάποιο ποσοστό, αυτό οφείλεται στις περιορισμένες, ακόμη, δυνατότητες της τεχνικής της φωτογραφίας (ήταν απείρως ευκολότερο να απαθανατιστούν εικόνες από τα μετόπισθεν και όχι οι εχθροπραξίες, που μαίνονταν στην πρώτη γραμμή). Ωστόσο, η επιλογή οφείλεται πρωτίστως στη βούληση και στις οδηγίες της κυβέρνησης του Λονδίνου, η οποία, με τον τρόπο αυτό, θέλησε να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη από τους ατυχείς τακτικούς χειρισμούς στο πεδίο των μαχών, έστω και αν ο συγκεκριμένος πόλεμος είχε ούτως ή άλλως στιγματιστεί ανεξίτηλα από αυτούς. Δεν ήταν τυχαίο το γεγονός πως η αποστολή του Fenton στην Κριμαία είχε εξολοκλήρου καλυφθεί από κρατικούς πόρους.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι φωτογραφίες του Fenton εντάσσονται στο πλαίσιο μιας επιχείρησης κρατικής προπαγάνδας, την οποία υπηρετούν ευλαβικά. Πέραν τούτου, ωστόσο, κανένα λογοτεχνικό κείμενο και κανένας ζωγραφικός πίνακας ή, έστω, απλό σκαρίφημα, δεν είναι σε θέση να ισοσκελίσουν τον ρεαλισμό των φωτογραφικών λήψεων. Μπορεί τα πλάνα να είναι στημένα, έχουν, όμως, διασωθεί ανεκτίμητης ιστορικής αξίας αποτυπώσεις τοπίων, επωνύμων πρωταγωνιστών, ανωνύμων μαχητών και απλών πολιτών, που συνόδευσαν την εκστρατεία σαν να επρόκειτο για κάποια εκπαιδευτική εκδρομή.
Η ανταπόκριση του βρετανικού κοινού υπήρξε περιορισμένη και εξανεμίστηκε ταυτόχρονα με τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Ο ίδιος ο Fenton, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την ενασχόλησή του με τη φωτογραφία το 1862, προτού φύγει από τη ζωή, επτά χρόνια αργότερα, οικονομικά κατεστραμμένος και ξεχασμένος από Θεό και ανθρώπους. Σήμερα, οι ιστορικοί ομόφωνα αναγνωρίζουν την ουσιαστική συμβολή του, όχι μόνο από αισθητικής πλευράς, αλλά και ως ενός από τους πρωτοπόρους επαγγελματίες πολεμικούς φωτογράφους.
Clio Turbata /Wikipedia
Προέλευση φωτογραφίας: http://www.allworldwars.com/Crimean-War-Photographs-by-Roger-Fenton-1855.html
ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 4/12/2022 #ODUSSEIA #ODYSSEIA