Μια παράδοση που συνεχίζεται.
Οι ήρωες και οι Άγιοι των Λαών. Μνήμη και Μνημόσυνα
Ένας μεγάλος της Ελληνικής εκπαίδευσης, ο Δημήτρης Γληνός, μας είπε ότι οι λαοί, στα πρόσωπα των ηρώων και των αγίων τους, αποτυπώνουν την εξιδανικευμένη μορφή της ψυχής τους.
Απεικονίζουν δηλαδή, οι λαοί, τον καλύτερο δυνατό εαυτό τους ,τις υψηλότερες κορυφές που μπορούν να φτάσουν. Δεν αποτυπώνουν αυτό που είναι .Όμως αποτυπώνουν τι θα ήθελαν να είναι και δεν θα ήθελαν να είναι. Με αυτήν έννοια οι μορφές των ηρώων και των αγίων των λαών αποτελούν ουσιαστικό στοιχειο της ταυτότητας των λαών.
Αν αυτή η επισήμανση είναι αληθινή και αποδέχομαι ότι είναι αληθινή, τότε.
Όταν σε ένα μνημόσυνο ανακαλούμε στην Μνήμη αυτές τις μορφές , όταν πλησιάζουμε, ερχόμαστε σε ψυχική – πνευματική επαφή, με αυτές τις μορφές, δεν ερχόμαστε σε επαφή απλά και μόνον με μορφές που ανήκουν στο παρελθόν, με κάποιους μακρινούς προγόνους. Ερχόμαστε σε επαφή και με τον βαθύτερο εαυτό μας όπως τον έχει διαμορφώσει όπως τον έχει σφραγίσει η συλλογική μας Μνήμη.
Ατενίζουμε, Ερχόμαστε σε επαφή με την καλύτερη δυνατή των προοπτικών και των δυνατοτήτων μας..
Βεβαίως οι Ήρωες μας έχουν τις Αχίλλειες πτέρνες τους. Οφείλουμε να τις γνωρίζουμε να τις ανά γνωρίζουμε, ακόμα και να τις φωτίζουμε, γιατί έτσι διδασκόμαστε να αναγνωρίζουμε και να υπερβαίνουμε τις δικές μας <Αχίλλειες πτέρνες>… Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι στο όνομα τις <πτέρνας>, απαξιώνω τον ήρωα ,απαξιώνω τον Αχιλλέα, στο όνομα της καταδίκης της αθυροστομίας του, απαξιώνω έναν Καραϊσκάκη.
Με τις εκδηλώσεις Μνήμης και Τιμής δεν επιδιώκουμε την αγιοποίηση των ηρώων, επιδιώκουμε την επαφή με αυτό που ο λαός έχει καταγράψει και αναγνωρίσει ως προσφορά των ηρώων του. Με αυτήν την έννοια αν αφιερώνουμε ένα μνημόσυνο στον Καποδίστρια και στους ανθρώπους που αγωνίστηκαν και πολέμησαν μαζί του, εδώ στα Ιόνια, που συμμετείχαν στο Πάσχα της Εθνεγερσίας εδώ στην Κέρκυρα στα 1819, αλλά περιορίζουμε το μνημόσυνο σε θυμιατά και όμορφα λόγια τότε καθιστούμε το Μνημόσυνο στείρα και άκαρπη τελετή. Αν το μνημόσυνο δεν μας ανεβάζει ένα σκαλί πάνω από την ζωή της καθημερινής ανάγκης και συνήθειας ….άν στο μνημόσυνο δεν μετέχουμε για να κοινωνήσουμε …να επικοινωνήσουμε..με τις μορφές που μνημονευουμε τοτε περιορίζουμε το μνημοσυνο σε εκδήλωση δημοσίων σχέσεων.
Είναι προφανές ότι οι Ήρωες και οι Άγιοι μας δεν έχουν ανάγκη μνημόσυνων. Εμείς έχουμε αυτή την ανάγκη. Εμείς έχουμε την ανάγκη της Μνήμης ως πηγής αυτογνωσίας και ως δύναμης αυτοπροσδιορισμού, σε σχέση με το χθες το σήμερα και το αύριο. Με αυτή την έννοια μας είναι χρήσιμα τα Μνημόσυνα στο βαθμό που τα αξιοποιούμε ως τομές στον χρόνο .Τομές αναστοχασμού, τομές που θέτουμε ατομικά και συλλογικά το ερώτημα , με ποια γνώση, ποια πυξίδα και ποιο πολικό αστέρι ταξιδεύουμε…
Η πυξίδα και το πολικό αστέρι δεν καθορίζουν τον προορισμό, συμβάλλουν καθοριστικά να ξέρεις που βρίσκεσαι, να μην χαθείς στον δρόμο . Η γνώση, του πως αντιμετώπισε ο Οδυσσέας τον Πολύφημο, δεν είναι χαλκάς που σε υποχρεώνει να τον αντιγράψεις. Η μη παραίτηση μπροστά στον κίνδυνο ,η μη υποταγή στην μοίρα η ανυποχώρητη αναζήτηση λύσης, η αδάμαστη θέληση ,η ακατάλυτη αγάπη για μιαν Ιθάκη…. είναι στάση ζωής που αξίζει να καταγράφεται και να διατηρείται στην συλλογική μνήμη και ανακαλείται ώστε να παραμένει ζωντανή..
Κατά συνέπεια ζητούμενο στα Μνημόσυνα των ηρώων δεν είναι η λατρεία των ηρώων και των προγόνων. Είναι να γνωρίσουμε τι έθρεψε την δημιουργικότητα τους,. τι γέννησε και προήγαγε την ηρωικότατα τους . Ζητούμενο είναι να τους γνωρίσουμε ως τρόπους αγωνιστικής ζωής και ως δρόμους αγωνιστικής ζωής που και εμείς μπορούμε να βαδίσουμε.. μπορούμε να ζήσουμε .Που έχουμε χρέος να βαδίσουμε για να αποκτήσουμε την βούληση, ,την γνώση, την δύναμη, το αναγκαίο ήθος ,τα αναγκαία όπλα για την έξοδο από την καθολική παρακμή που ζούμε. Είναι να δονηθούμε στις νικηφόρες δονήσεις που δονήθηκαν για να αντιμετωπίσουμε τους δικούς μας Λαιστρυγόνες και τους δικούς μας Κύκλωπες.
Είναι βέβαιο ότι για την απόκτηση αυτών των όπλων η σοβαρή μελέτη της ιστορίας και επιστημονική κατάρτιση, αποτελούν σοβαρές προϋποθέσεις. Όμως οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η μελέτη της ιστορίας, της ιστορίας του πολέμου οι βιογραφίες ηρώων δεν αρκούν για να αποκτήσουμε τα πολεμικά προσόντα π.χ ενός Νικηταρά, δεν αρκούν για να ανεβούμε ένα σκαλί ψηλότερα από την ζωή της συνήθειας της καθημερινότητας στο σκαλί της αυτοθυσιαστικής προσφοράς . .Διδασκόμενοι από τον μύθο μαθαίνουμε ότι ο Αχιλλέας δεν γεννήθηκε ήρωας,, παρότι ημίθεος. Για να γίνει αυτό που έγινε, αφενός βαφτίστηκε στις πηγές των μαγικών νερών του απιδανού ποταμού και αργότερα έπρεπε να θητεύση στο σχολείο του Κένταυρου Χείρωνα. Ποια στ αλήθεια η <πηγή> της βάφτισης του και ποιο <το σχολειό του Κενταύρου Χείρωνα>;;;;
Ένα μίτο της Αριάδνης,, για το πώς μπορούμε να μπολιαστούμε με τις δυνάμεις που είναι αναγκαίες για την έξοδο από την παρακμή, για το πως μπορούμε να αποκτήσουμε τα όπλα για τον αγώνα, μας προσφέρει ο Διονύσιος Σολωμός, ο ποιητής του Εθνικού μας Ύμνου και των Ελεύθερων Πολιορκημένων
Ο Σολωμός αναφερόμενος στους ελευθέρους πολιορκημένους θα μας πει
<Στα μάτια και στο πρόσωπο φαίνοντ’ οι στοχασμοί τους
·τους λέει μεγάλα και πολλά η τρίσβαθη ψυχή τους
Αγάπη κι έρωτας καλού τα σπλάχνα τους τινάζουν·
τα σπλάχνα τους κι η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν·….>
Κατά την ταπεινή μου γνώμη ο Σολωμός μας καλεί να αναγνωρίσουμε ότι οι πολιορκημένοι, κάθε καιρού και τόπου, μπορούν να είναι ελεύθεροι αν τα σπλάχνα τους τινάζουν, αγάπη κι’ έρωτας καλού. Οι πολιορκημένοι κάθε καιρού και τόπου θα φτάσουν στα ύψη του ηρωικού μεγαλείου, αν τα σπλάχνα τους τινάζουν αγάπη κι έρωτας καλού… .
Μας καλεί και μας κινεί μας Ο Σολωμός στην Αγάπη και τον Έρωτα καλού . …Μας καλεί να κοινωνήσουμε τις υπέρτατες δυνάμεις που κινούν την ανθρώπινη ύπαρξη.
Τον Έρωτα τον πρώτο των Θεών κατά τους αρχαίους, την συμπαντική δύναμη που συνέχει και κινεί το σύμπαν ..Την δύναμη που οπλίζει με φτερά ακόμα και ταπεινά μυρμήγκια όταν ερωτεύονται. Επίσης αν δεχτούμε τον θέση του Ιωάννη του Ευαγγελιστή ότι ο Θεός αγάπη εστί και ο μένων εν τη αγάπη, εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ….τοτε το κάλεσμα του Σολωμού αποκτάει την πληρότητα του.
Και ο Κωστής Παλαμάς προτρέποντας την Νεολαία του 1940 για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί ο εχθρός για το πώς μπορούμε και πρέπει να σταθούμε μπροστά σε υπέρτερες δυνάμεις. θα πεί…. …<<.αυτό το λόγο θα σας πω δεν έχω άλλο κανένα Μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του 21>>. Αυτή η δήλωση του Παλαμά αποκαλύπτει την θέση και την πίστη ότι, την μάχη για την λευτεριά τον αγώνας για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια θα την δώσει και θα την κερδίσει μια συνείδηση, ένας νους και μια καρδιά ανεβασμένη πάνω από τα συνήθη όρια. Μια συνείδηση και μια καρδιά αποφασισμένη να μην γονατίσει μπροστά στην αλαζονεία των ισχυρών, αδιαφορώντας για το κόστος./ Όπως ακριβώς μας περιγράφει ο Βαλαωρίτης την απάντηση του Λευκαδίτη Φωτεινού στον Φράγκο καταχτητή όταν του ζήτησε να προσκυνήσει.
/…..Κάλιο το βρόχο παρά τα γόνατα στη γή, θ’ άφηναν λάκκωμα βαθύ και θάταν μέγα κρίμα τιμή να θάψω κι’ όνομα μέσα σ αυτό το μνήμα./.
Μόνον η δύναμη της ιερής μέθης, η δύναμη της κατά τον Πλάτωνα Ιερής Μανίας, δύναμη που μόνον η αγάπη κι ό έρωτας καλού μπορεί να εμπνεύσει, να συντηρήσει και να την κάνει καρποφόρα οδηγεί τον άνθρωπο στον καλύτερο εαυτό του. Είναι η δύναμη η ικανή να καταλύει την ιδιοτέλεια, την αρχομανία, την δοξομανία, την φιλοχρηματία, ικανή νικήσει την κατάρα της δολερής διχόνοιας ικανή να χτίζει. αδελφότητες ομόνοιας, όπως ο Κολοκοτρώνης με τον Μάρκο Μπότσαρη εδώ στην Κέρκυρα. Όπως ο Καποδίστριας με τον Κολοκοτρώνη και τον Ιγνάτιο στην Λευκάδα.
Θεωρώ τον Ιωάννη Καποδίστρια έναν άνθρωπο που υπερέβη τους ταξικούς του προσδιορισμούς μια βαθύτατα ασκημένη προσωπικότητα, και τολμώ να πω έναν άνθρωπο πραγματικά <<της αγάπης και του έρωτα του καλού>> που ως δρόμος και ως τρόπος μπορεί να παραμένει οδηγός για το σήμερα και το αύριο . Ευχαριστώ .
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 30/9/2022 #ODUSSEIA #ODYSSEIA