Έχουν γραφεί πολλά για το βίο της βυζαντινής μοναχής Κασσιανής και τη μετάνοιά της, καθώς και για το περίφημο τροπάριό της, που κάθε Μεγάλη Τρίτη ψάλλεται με μεγαλοπρέπεια από τις εκκλησιαστικές και κοσμικές χορωδίες. Μάλιστα, πολλοί μουσικοσυνθέτες Κεφαλλονίτες το έχουν μελοποιήσει με τον δικό τους τρόπο, προσέχοντας πάντα να κρατήσουν το εκκλησιαστικό μέλος, χωρίς να μεταμορφώσουν τη μελωδία σε «φωνακτό άκουσμα» και να χάσει την «εικόνα» της ταπείνωση και το ύφος της μετάνοιας.
Τροπάριο της Κασσιανής
στο εκκλησιαστικό κείμενο στα νεοελληνικά
| Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή, | Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές αμαρτίες, |
| τὴν σὴν αἰσθομένη θεότητα, μυροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν, | σαν ένοιωσε τη θεότητά σου, γίνηκε μυροφόρα |
| ὀδυρομένη, μύρα σοι, πρὸ τοῦ ἐνταφιασμοῦ κομίζει. | και σε άλειψε με μυρουδικά πριν από τον ενταφιασμό σου |
| Οἴμοι! λέγουσα, ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, | κι έλεγε οδυρόμενη: Αλλοίμονο σε μένα, γιατί μέσα μου είναι νύχτα κατασκότεινη |
| ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας. | και δίχως φεγγάρι, η μανία της ασωτίας κι ο έρωτας της αμαρτίας. |
| Δέξαι μου τὰς πηγὰς τῶν δακρύων, | Δέξου από μένα τις πηγές των δακρύων, |
| ὁ νεφέλαις διεξάγων τῆς θαλάσσης τὸ ὕδωρ· | εσύ που μεταλλάζεις με τα σύννεφα το νερό της θάλασσας. |
| κάμφθητί μοι πρὸς τοὺς στεναγμοὺς τῆς καρδίας, | Λύγισε στ’ αναστενάγματα της καρδιάς μου, |
| ὁ κλίνας τοὺς οὐρανοὺς τῇ ἀφάτῳ σου κενώσει. | εσύ που έγειρες τον ουρανό και κατέβηκες στη γης. |
| Καταφιλήσω τοὺς ἀχράντους σου πόδας, | Θα καταφιλήσω τα άχραντα ποδάρια σου, |
| ἀποσμήξω τούτους δὲ πάλιν τοῖς τῆς κεφαλῆς μου βοστρύχοις· | και θα τα σφουγγίσω πάλι με τα πλοκάμια της κεφαλής μου· |
| ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, | αυτά τα ποδάρια, που σαν η Εύα κατά το δειλινό, |
| κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη. | τ’ άκουσε να περπατάνε, από το φόβο της κρύφτηκε. |
| Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων σου ἀβύσσους | Των αμαρτιών μου τα πλήθη και των κριμάτων σου την άβυσσο, |
| τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου; | ποιος μπορεί να τα εξιχνιάσει, ψυχοσώστη Σωτήρα μου; |
| Μή με τὴν σὴν δούλην παρίδῃς, ὁ ἀμέτρητον ἔχων τὸ ἔλεος. | Μην καταφρονέσεις τη δούλη σου, εσύ που έχεις τ’ αμέτρητο έλεος |
Ξεφεύγοντας από τα συνηθισμένα λόγια και κείμενα που είναι σε όλους μας γνωστά για την Κασσιανή, θα συνοδεύσω τις γραμμές με την παλιά φωτογραφία της Χορωδίας του Νικολάκη Κουρούκλη που έψαλλε για λογαριασμό της Ε ΡΤ στα 1952, στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου Μηνιατών Ληξουρίου το «Τροπάρι της Κασσιανής» με μοναδικό μελωδικό τρόπο. (Βλ. Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός- Λαμπρογιάννης Πεφάνης, «Λόγια Κεφαλληνιακή Μούσα» Έργα Κεφαλλήνων Μουσικών του 19ου και 20ου αιώνα, τόμος 1ος και 2ος, έκδοση ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 2015 και 2016).
Επιπλέον στην κεφαλληνιακή ποίηση υπάρχουν δυο υπέροχα ποιήματα από Κεφαλλονίτες δημιουργούς, που ακολουθούν στο στίχο τους την εκκλησιαστική παράδοση και υμνογραφία για τη μοναχή Κασσιανή και προσθέτουν τον δικό τους προβληματισμό στον αναγνώστη μέσα από φιλοσοφική τοποθέτηση και την επιλογή στάσης για τη ζωή.
Η «Κασσιανή» το 1944
Από μικρός ο Διονύσης Αποστολάτος εξεδήλωσε το μουσικό τάλαντό του, το οποίο ανδρώθηκε στερεά μέσα στην κεφαλληνιακή μας μουσική παράδοση. Πήρε δυναμικά τη μουσική μπακέτα στα χέρια του και τη δύσκολη χρονιά του 1944, μέσα στη μαύρη Κατοχή, διεύθυνε το τροπάριο της Κασσιανής στο ναό του Σωτήρος στο Αργοστόλι, με πολλή επιτυχία. Ο τύπος της εποχής εγκωμίασε το ταλέντο του ανερχόμενου τότε μαέστρου, για την ακρίβεια και τη μελωδικότητα, μα πάνω από όλα την αξιοσύνη του στη μουσική διδαχή και μαεστρία, τις οποίες έως το τέλος της ζωής του κράτησε επάξια ως μεγάλος μουσικοδιδάσκαλος.
Η σπουδαία μουσική καταβολή του Αποστολάτου απέρρεε από τα θαυμάσια μουσικά ακούσματα των χορωδιών του νησιού μας, των κανταδόρων και των κανταδόρων –ιεροψαλτών, που χάραξαν μια σπουδαία ταυτότητα μουσικής φόρμας, την κεφαλληνιακή δωρική καντάδα, «στυλωβατικό μέρος», μέσα στην Επτανησιακή μουσική.
Ένας από τους παλιούς στυλοβάτες της κεφαλληνιακής κανταδόρικης μουσικής και εκκλησιαστικής τετραφωνίας ήταν και ο Σπύρος Ποταμιάνος- Αμακαδόρος, που άφησε δυνατό ίχνος συνέχειας στη μουσική του νησιού μας και όχι μόνο.
Γεράσιμος Σ. Γαλανός
Εστάλη στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ, 19/4/2022 #ODUSSEIA #ODYSSEIA