Όταν το ελληνικό κράτος πήρε σάρκα και οστά και απέκτησε όρια, η πλειονότητα των παλιών αγωνιστών, αυτοί που έδωσαν μέρος της αρτιμέλειάς τους για την ελευθερία της πατρίδας, αλλά και αυτοί που σημαδεύτηκαν από κάποιο βόλι που τους «πήρε ξυστά», βρέθηκαν χωρίς καμμιά οικονομική στήριξη. Πένητες ζητιάνευαν στους δρόμους για να συντηρήσουν την οικογένειά τους. Η πρότερη κατάστασή τους, -αγρότες και κτηνοτρόφοι οι περισσότεροι-, αφέθηκε στον πυρετό, στη δυναμική της Επανάστασης. Τα σπίτια τους κάηκαν από τη λαίλαπα την αιγυπτιακή που σάρωσε την Πελοπόννησο από άκρη σε άκρη, ή τη Ρούμελη που δεν γλύτωσε κι αυτή από τον Κιουταχή –κι όχι μόνον-. Κι αν δεν την σάρωσαν οι αλλόθρησκοι εχθροί, αν δεν δημεύθηκε, ήρθαν τα εμφύλια μίση να ισοπεδώσουν το βιός του καθενός. Όλοι αυτοί, οι ανήμποροι παλιοί αγωνιστές, ή οι κληρονόμοι τους, βρισκόμενοι σε έσχατη ένδεια, διεκδικούσαν κάποια οικονομική ενίσχυση, κάποια αμοιβή, κάποια σύνταξη. Ας μην ξεχνάμε πως πάρα πολλοί ξένοι τυχοδιώκτες, υπό τον μανδύα του «φιλέλληνα», πούλησαν ποικίλες εκδουλεύσεις στους κατά καιρούς επικεφαλής του κράτους, και ροκάνισαν παντοιοτρόπως τα χρυσοπληρωμένα δάνεια που φορτώθηκε ο ελληνικός λαός στην πλάτη του η οποία, μη έχοντας καλά καλά σηκωθεί από το «σκύψιμο του ραγιά» στον σουλτάνο, έσκυψε τώρα στους μεγάλους άρπαγες του Λονδίνου. Οι δύστυχοι αγνοί αγωνιστές που γεννήθηκαν δούλοι πολέμησαν για αυτά που δεν γνώριζαν μήτε στα βιβλία –καθότι στο μεγαλύτερο μέρος τους αναλφάβητοι-: ελευθερία, κράτος δικαίου, ανεξαρτησία. Κι όταν αυτά επιτεύχθηκαν κι ο αιματοκυλισμένος Αγώνας του 1821 οδηγήθηκε στην νίκη, διεκδίκησαν οικονομική ανταμοιβή κι όχι με την έννοια του αντίδωρου, αλλά με αυτήν της ηθικής αποκατάστασης. Η Πολιτεία συγκροτούσε κατά καιρούς Επιτροπές (όπως την Επιτροπήν Εκδουλεύσεων) που εξέταζαν αυτά τα αιτήματα και απένειμαν παράσημα, στρατιωτικές διαβαθμίσεις, και πού και πού ανταμοιβές. Έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα αιτήματα αυτά καθότι παρουσιάζουν την πραγματική κατάσταση της κοινωνίας, τα οικονομικά προβλήματα που ανέκυψαν αμέσως μετά την συγκρότηση του κράτους, τις μεγάλες κοινωνικές ανισότητες που παρουσιάστηκαν αμέσως μετά τη λήξη του Μεγάλου Αγώνα. Μεταγράφω τα αιτήματα ως έχουν, χωρίς σχόλια τα οποία θεωρώ πασιφανή (http://www.gak.gr/index.php/el/menu-el/gak-sillogi/arxeia-kai-sylloges?id=1331 ).
Πιστοποιητικόν
Ο Δήμαρχος Λυκοσούρας πιστοποιεί ότι ο Κωνσταντίνος ιερεύς Σπηλιάδης, κάτοικος του χωρίου Κράμποβου, και δημότης του δήμου Λυκοσούρας, είναι πρώτος και γνήσιος ανηψιός του ποτέ Χριστιανουπόλεως (νυν Τριφυλίας) κυρίου Γερμανού τού υπέρ πίστεως και πατρίδος εις τα Οθωμανικά δεσμά της Τριπόλεως το ζην απολειπέντος μετά των λοιπών σεβασμίων Αρχιερέων και Προεστώτων Πελοποννήσου, και ότι δικαιούται να αναμειφθεί υπό της πατρίδος διά της λαμπράς θυσίας του προμνησθέντος θείου του Χριστιανουπόλεως κυρίου Γερμανού.
Κατ’ αίτησιν όθεν του δίδεται το παρόν πιστοποιητικόν ίνα του χρησιμεύση όπου δει.
Εν Ίσαρι την 15 Μαΐου 1846
Ο Δήμαρχος
———————
Διαμαρτυρία
Εν Κυπαρισσία τη 7η Ιουνίου 1865
Προς την επί του Αγώνος και των θυσιών Σεβαστήν Επιτροπήν
Δια του κυρίου Επάρχου Τριφυλίας
Ότι ο πατήρ ημών Γιαννάκης Γκρίτζαλης κατά τον ιερόν υπέρ ανεξαρτησίας της Πατρίδος Αγώνα ήτο είς των οπλαρχηγών της Επαρχίας Τριφυλίας, ότι εις πολλάς κρισίμους μάχας κατά του εχθρού ανεδείχθη αναλόγως της φήμης του, ότι ενεπνέετο από πατριωτισμόν και αγνά υπέρ πατρίδος αισθήματα, τούτο πλέον δεν είναι έργο ημών, το γνωρίζουν οι συναγωνισταί αυτού οι επιζώντες, το μαρτυρεί και η ιστορία.
Εις τους κληρονόμους του αρχηγού τούτου ευηρεστήθη η Σεβαστή Κυβέρνησις να δώσει προικοδοτούμενα γραμμάτια χαρακτηρίσασα αυτόν υπολοχαγόν. Τα Γραμμάτια ταύτα καίτοι προ καιρού εκδεδομένα, εδόθησαν εσχάτως.
Εάν δεν υπήρχεν ο κύριος λόγος, ότι θα εθεωρούμεθα ανευλαβείς προς την Σεβαστήν Κυβέρνησιν, ηθέλομεν τολμήσει να επιστρέψωμεν ταύτα και να παραιτηθώμεν, αλλ’ εξ άλλου γινώσκοντες ότι τα ημαρτημένα διορθούνται, αναμείναμεν ίνα φέρωμεν υπ’ όψιν της Σεβαστής ταύτης Επιτροπής τα δίκαιά μας.
Αν δεν αρκεί η περί του πατρός μας εσχηματισμένη γνώμη, τουλάχιστον ήθελε ληφθή υπ’ όψιν αυτό το μητρώον, εν ώ είναι εγγεγραμμένος ως χιλίαρχος και τουλάχιστον συμφώνως με αυτό να αποδοθή και η ανήκουσα προικοδότησις εις τους κληρονόμους αυτού και ουχί η του Υπολοχαγού.
Όθεν παρακαλούμεν την Σεβαστήν Επιτροπήν, ίνα αποδίδουσα δικαιοσύνην πράξη ότι η Κυβέρνησις η παρελθούσα δεν έπραξεν, ήτοι να μας προικοδοτήση με τον αρμόζοντα βαθμόν του χιλιάρχου.
Θεωρούντες περιττήν πάσαν πλέον ανάπτυξιν και απεραντολογίαν και πεπεισμένοι όντες εις το ημέτερον δίκαιον και τα φιλοδίκαια αισθήματα των μελών της Σεβαστής Επιτροπής
Υποσημειούμεθα βαθυσεβάστως
Ευπειθέστατοι υιοί Ιωάννου Γκρίτζαλη, κάτοικοι χωρίου Ψάρι, Δήμου Δωρίου, Επαρχίας Τριφυλίας,
Δ. και Γ. Γκρίτζαλης
——————————-
Αίτησις
Προς την επί των Εκδουλεύσεων του Ιερού Αγώνος Σεβαστήν Επιτροπήν
Αι προς την πατρίδα εκδουλεύσεις και θυσίαι του παπά Ευθυμίου Βλαχάβα εκ Θεσσαλίας είναι γνωσταί εις το Πανελλήνιον και ιδίως εις την Σεβαστήν ταύτην Επιτροπήν και νομίζω περιττόν να διηγηθώ ταύτας. Λέγω δε μόνον ότι μετά την καταστροφήν του παππού μου παπά Ευθυμίου υπό των Τούρκων, την δήμευσιν της περιουσίας του, και την αιχμαλωσίαν των υιών και συγγενών του, διεδέχθη αυτόν εις το καπετανάτο ο υιός του Ευθύμιος, όστις είναι εμός πατήρ, και ήρξατο και ούτος τον κατά των Τούρκων πόλεμον, πλην ατυχώς και αυτός εφονεύθη και οι συγγενείς του ηχμαλωτίσθησαν μετά την ιεράν επανάστασιν του 1821.
Απόγονος αυτού του ήρωος παπά Ευθυμίου Βλαχάβα, κατ’ ευθείαν γραμμήν, ειμί εγώ και παρακαλώ την Σεβαστήν ταύτην Επιτροπήν να ανταμείψη και εμέ, καθ΄όσον όχι μόνον άπαντες οι συγγενείς μου κατεστράφησαν υπό των Τούρκων μαχόμενοι υπέρ πίστεως και ελευθερίας, αλλά και η περιουσία των άπασα εδημεύθη και ο ίδιος εξ αυτού του αισθήματος ορμώμενος και αυτήν την ζωήν μου πολλάκις διακινδύνευσα και απωλέσας πάσαν κινητήν και ακίνητον περιουσίαν ζω μακράν της πατρίδος μου άνευ κτημάτων ή συντάξεως τινός, όπερ είναι λίαν σκληρόν.
Πεποιθώς επί την δικαιοσύνην της Σεβαστής ταύτης Επιτροπής υποσημειούμαι.
Ο ευπειθέστατος Ν. Ε. Βλαχάβας
Εν Αταλάντη, την 20ην Μαΐου 1865.
Για το ίδιο θέμα, ο Δήμαρχος Νέας Πέλλας εξέδωσε πιστοποιητικό στις 18 Μαΐου του ιδίου χρόνου.
Βασίλειον της Ελλάδος
Ο Δήμαρχος Ν. Πέλλης
Πιστοποιώ
Ο Υποσημειούμενος επί τη οριζομένη από τον ποινικόν νόμον ποινήν και επί τη υποχρεώσει της ανηκούσης πολιτικής αποζημιώσεως, ότι ο Νικόλαος Ευθυμίου Βλαχάβας είναι εγγονός του παπά Ευθυμίου Βλαχάβα εκ Θεσσαλίας (διότι ο πατήρ του Ευθύμιος ήτο υιός του παπά Ευθυμίου) και ότι έχει ηλικίαν ετων 30, έγγαμος, κάτοικος και δημότης του δήμου τούτου. Δεν έχει ουδεμίαν κινητήν ή ακίνητον περιουσίαν, ούτε σύνταξιν τινά λαμβάνει.
Κατ’ αίτησίν του δίδομεν αυτώ τόδε προς χρήσιν.
Ν. Πέλλης, την 18 Μαΐου 1865
Ο Δήμαρχος
_________________
Εικόνα: Αγωνιστής. Έργο Αγνώστου, 19ος αι. Ιδιωτική Συλλογή
Ευρυδίκη Λειβαδά