Συνεχίζω την καταγραφή των σπουδαιότερων γεγονότων με τον Οκτώβριο, και όταν βρίσκω κάποιο γεγονός που μου έχει διαφύγει, επιστρέφω και το προσθέτω στον αντίστοιχο μήνα. Ελπίζω να καλύψω με γεγονότα όλες τις ημέρες του έτους με αποτέλεσμα να έχω ένα πλήρες (στο μέτρο του δυνατού εννοείται) ημερολόγιο του Αγώνα το οποίο, ευελπιστώ να εκδώσω.
Η καταγραφή παρουσιάζεται ανά 10ήμερο. Αυτό είναι το δεύτερο του Οκτωβρίου.
11 Οκτωβρίου:
1822: Ο Μάρκος Μπότσαρης αντικατέστησε τον Γεώργιο Βαρνακιώτη στην Αρχιστρατηγία της Δυτικής Στερεάς, με απόφαση του Εκτελεστικού (μετά από πρόταση του Βουλευτικού), λόγω επαφών του Βαρνακιώτη με τον Ομέρ Βρυώνη που θεωρήθηκαν ύποπτες.
1826: Ενίσχυση των πολιορκούμενων της Ακρόπολης από τον Κριεζιώτη, τον Δεληγιώργη κ.ά.
11 και 12 Οκτωβρίου:
1823: Ναυτικές συγκρούσεις στο Αρτεμίσιο του Βόλου και στους Ωρεούς της Ιστιαίας ανάμεσα σε ελληνικά και τουρκικά πλοία με αμφίρροπο αποτέλεσμα.
12 Οκτωβρίου:
1798: Ρωσοτουρκικός στόλος κατέλαβε τα Κύθηρα. Την ίδια ημέρα ο Αλή πασάς κατέλαβε την Πρέβεζα κι έσφαξε τους κατοίκους.
1821: Ημέρα Παρασκευή ο ελληνικός στόλος συνάντησε τον τουρκικό έξω από τη Ζάκυνθο. Κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας ένα καράβι τουρκοαλγερινό, κυνηγημένο από τα πλοία του Σαχίνη και του Ραφαλιά, εξώκειλε στον κόλπο Λαγανά. Οι χωρικοί άρχισαν να το πυροβολούν και ο Άγγλος στρατιωτικός Διοικητής έστειλε απόσπασμα ανδρών για την εφαρμογή υγειονομικών κανόνων και την προστασία της «ουδετερότητας» που υποτίθεται πως εφήρμοζε η Αγγλία, ενώ παράλληλα ασκούσε εμπόριο με την Υψηλή Πύλη. Δεν άργησε όμως να γενικευθεί η σύρραξη ανάμεσα στους Άγγλους υπό τον Hill και στους ένοπλους χωρικούς υπό τον ιερέα Νικόλαο Καψάσκη. Οι δεύτεροι περιόρισαν το αγγλικό απόσπασμα στο αρχοντικό της οικογένειας Κουμούτου στο Υψόλιθο και μάλιστα ενώ ετοιμάζονταν να τους κάψουν, τους σταμάτησαν οι αγγλικές ενισχύσεις που δεν άργησαν να φθάσουν. Οι χωρικοί υποχώρησαν αρχικά για να επιστρέψουν με δυνάμεις περισσότερες το βράδυ. Ο Κ. Λομβάρδος στα «Απομνημονεύματά του» αναφέρει πως δεν έγινε γνωστός ο αριθμός των νεκρών. Την ίδια ημέρα ο Άγγλος τοποτηρητής κήρυξε στρατιωτικό νόμο.
1825: Έφθασε στο Νεόκαστρο ο αιγυπτιακός στόλος με ενισχύσεις για τον Ιμπραήμ.
1826: Ο Νικόλαος Κριεζώτης κατόρθωσε να εισέλθει με 450 πολεμιστές στην Ακρόπολη, την οποία πολιορκούσε ο Κιουταχής. «…Τρίτον εγχείρημα εισόδου του Επτανησιακού Σώματος εις την Ακρόπολιν εγένετο την 12ην Οκτωβρίου 1826 υπό τον Κριεζιώτην μετά σώματος 500 ανδρών, εν οις το μέγιστον μέρος Αθηναίοι και το Επτανησιακόν σώμα. Την φοράν αυτήν οι Τούρκοι αιφνιδιασθέντες απέτυχον τις την απόκρουσιν της προσπαθείας και ούτω Επτανήσιοι και μάλιστα Κεφαλλήνες μετά των Αθηναίων και άλλων τιμών, επιτυγχάνουν να διασπάσουν τον τουρκικόν κλοιόν, να εισέλθουν εις την Ακρόπολιν και να κομίσουν εις τους υπερασπιστάς της πυρίτιδα και άλλα εφόδια. Οι εισελθόντες Επτανήσιοι εύρον εντός της Ακροπόλεως και τους περί τον Γερ. Φωκά και Διον. Ευμορφόπουλον συμπατριώτας των και ενωθέντες όλοι από κοινού, συνεκρότησαν την «Επτανησιακήν της Ακροπόλεως φρουράν» της οποίας κεντρικός πυρήν ήσαν οι Κεφαλλήνες και αρχηγοί οι Κεφαλλήνες Γερ. Φωκάς και ο Ιθακήσιος Διον. Ευμορφόπουλος, μετέχοντες από του θανάτου του Γκούρα και ως μέλη της αρχηγενούσης εν τη Ακροπόλει επιτροπής.
Τέλος, Επτανήσιοι και μάλιστα Κεφαλλήνες, εισήλθον εις την Ακρόπολιν και με τον Φαβιέρον κατά την ηρωϊκήν προσπάθειάν του και μεταξύ αυτών αναφέρονται διακριθέντες οι λοχίαι του τακτικού στρατού Παρασκευάς Κουρκουμέλης και Ζήσιμος Παπαδάτος.
Η Επτανησιακή φρουρά της Ακροπόλεως των Αθηνών έχουσα κεντρικόν αυτής πυρήνα τους Κεφαλλήνες και Ιθακήσιους υπό τους αξίους αρχηγούς της Γερ. Φωκά και Διον. Ευμορφόπουλο, ηγωνίσθη γενναίως κατά του Κιουταχή, αναδειχθείσα εν παντί πρότυπον και επίλεκτον σώμα. Υπήρξεν αύτη κατά τας ομολογίας πάντων συντελεστής ευταξίας και παράδειγμα ευτολμίας και πολεμικής αρετής αποκρούσασα σθεναρώς και επιτυχώς τας τουρκικάς προσβολάς, όπου ετάχθη: εις το σπήλαιον παρά την εκκλησίαν της Χρυσοσπηλιωτίσσης, εις την περιοχήν του Σεπερτζέ παρά το θέατρον Ηρώδου του Αττικού, εις το σπήλαιον άνωθεν του αρχαίου θεάτρου του Διονύσου».
1862: Ο Όθων και η Αμαλία εγκατέλειψαν οριστικά την Ελλάδα επιβαίνοντες στο αγγλικό πολεμικό «Σκύλλα» και στις 17 του μηνός έφθασαν στη Βενετία.
13 Οκτωβρίου:
1866: Ο Συνταγματάρχης Πάνος Κορωναίος αρχηγός της επαρχίας Ρεθύμνου, είχε κατατροπώσει τους Τούρκους στον Άγιο Μύρωνα. Οι Κρήτες ανέκτησαν τις ελπίδες τους μετά από αυτή τη νίκη αλλά στις 13 Οκτωβρίου ηττήθηκαν στην περιοχή των χωριών Κασταμονίτσας-Αμαριανού και υποχώρησαν. Αδυναμία του κρητικού αγώνα ήταν η έλλειψη ενός Γενικού Αρχηγού. Την θέση του αναλάμβαναν κατά καιρούς διάφορες προσωπικότητες της Κρήτης, λαϊκοί, κληρικοί, εθελοντές, αξιωματικοί που προσπαθούσαν να ενισχύσουν τον Αγώνα. Στα Χανιά, τη στρατιωτική ηγεσία ανέλαβε ο Ιω. Ζυμβρακάκης, στο Ρέθυμνο ο Συνταγματάρχης Πάνος Κορωναίος και στις ανατολικές επαρχίες ο Μιχ. Κόρακας. Ηγετικές μορφές αναδείχθηκαν επίσης ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης στην Κυδωνία, ο Κων. Κριάρης στην επαρχία Σελίνου, ο Κωσταρός Βολουδάκης στον Αποκόρωνα, ο Σταμ. Χιονουδάκης στα Σφακιά.
14 Οκτωβρίου:
1823: Από την Ιερά Μονή Προυσσού όπου είχε μείνει από τον Αύγουστο έως και τον Σεπτέμβρη, έφθασε ο Καραϊσκάκης στην Ιθάκη, άρρωστος από φυματίωση. Στην Κεφαλλονιά και στην Ιθάκη παρέμεινε περίπου δύο μήνες (Οκτ. – Δεκ.). Από τον Μάϊο του 1823 γνώριζε πως έπασχε από φυματίωση: «υπέπεσεν εις ασθένειαν πολυπαθή και θανάσιμον…». Αρχικά σκέφτηκε να απευθυνθεί σε γιατρούς στη Λάρισα ή στα Τρίκαλα, αλλά έκρινε ότι στις πόλεις αυτές υπήρχαν θανάσιμοι εχθροί του. Κατά την ομολογία του «εν απογνώσει γενόμενος» προσέτρεξε στον φίλο «κουμπάρο» κι «αδελφό» του «σιόρ Φωκά Παΐση» στο χωριό Κιόνι της Ιθάκης, ζητώντας του «έμπειρον ιατρόν» και να τον πληροφορήσει αν θα μπορούσε να πάει στο νησί για να θεραπευθεί. Προφανώς ο Φωκάς τον κάλεσε. Ο Καραϊσκάκης πρώτα πήγε στον Κάλαμο, αγγλοκρατούμενο νησί καθώς ανήκε στην Ιθάκη. Εκεί είχε εγκαταστήσει ασφαλώς την οικογένειά του. Μετά πήγε στο Κιόνι στον Φωκά Παΐση και στις 22 Οκτώβρη έφθασε στο Αργοστόλι, όταν και «δι’ υποψίαν πανώλους» μπήκε στο Λαζαρέτο. Από εκεί ο Καραϊσκάκης έστειλε αμέσως γράμμα στον «σιόρ Φωκά» γνωστοποιώντας του ότι οι φίλοι του τον υποδέχθηκαν «όπως τους έγραψες» συνάμα ευχαριστώντας τον δια «την υπερτάτην Διοίκησιν και τους εδώ ευεργέτας και φίλους μου» και ζητώντας του «να κοπιάση» στο Αργοστόλι και «να σταθή μια-δυο μέρες». Στο Αργοστόλι έμεινε δυο μήνες περίπου και ο δρ. Σπύρος Λουκάτος μάς ενημερώνει πως: 1) επισκέφθηκε έμπειρους γιατρούς, 2) επισκέφθηκε «ταις φαμελιαίς Στορνάρη» οι οποίες, φεύγοντας τους καταδιωγμούς του αντιπάλου τους Ράγκου είχαν καταφύγει στην Κεφαλλονιά για ασφάλεια, και οι οποίες τότε, ενεπλάκησαν στην αντιζηλία και αντιπαράθεση δυο πολιτικο-κοινωνικών παραγόντων της αγγλοκρατούμενης Κεφαλλονιάς, του τότε Επάρχου Π. Καρύδη και του μέλους του Συμβουλίου και φίλου του Αλεξ. Μαυροκορδάτου, Δημ. Δελλαδέτσιμα και 3) συναντήθηκε με τον Νότη Μπότσαρη που είχε φθάσει στο νησί για να επιδώσει στον Μπάϋρον, γράμμα της Διοίκησης της Δυτικής Ελλάδας, από τον Α. Μαυροκορδάτο, με το οποίο καλείτο να μεταβεί στο Μεσολόγγι. Από το Αργοστόλι ο Καραϊσκάκης με τη συντροφιά και του γιατρού Millingen ξεκίνησε για το Μεσολόγγι στις 8 Δεκεμβρίου χωρίς να λογαριάζει την επικίνδυνα καταπονημένη υγεία του. Βιαζόταν να φθάσει το γρηγορότερο εκεί για να εκδικηθεί τον αντίπαλό του Ράγκο. Αυτός είχε κυριαρχήσει με τη βοήθεια του Μαυροκορδάτου στα Άγραφα, τα οποία θεωρούσε «νόμιμη κατάκτησή του». 9 Δεκεμβρίου λόγω κακοκαιρίας προσάραξε το καϊκι στην Αγία Ευφημία όπου παρέμεινε για μια ημέρα. 10 Δεκεμβρίου αναχώρησε και προσάραξε στον Πισαετό. Από εκεί ο Καραϊσκάκης κατευθύνθηκε στο Κιόνι όπου συναντήθηκε με την οικογένειά του και τα τέλη του 1823 – αρχές 1824 έφθασε επιτέλους στο Μεσολόγγι.
15 Οκτωβρίου:
1823: Τα μέλη του Βουλευτικού διέκοψαν τις εργασίες τους και μετέβησαν στο Άργος.
16 Οκτωβρίου:
1823: Ο Κολοκοτρώνης παραιτήθηκε από Αντιπρόεδρος του Νομοτελεστικού.
1825: Οι Γκούρας, Μαυροβουνιώτης, Κριεζιώτης κατέστρεψαν εφοδιοπομπή των Τούρκων στην Αλαμάνα.
1834: Ιδρύθηκαν τα πρώτα δικαστήρια στην Ελλάδα.
17 Οκτωβρίου:
1797: Συνθήκη του Καμποφόρμιο μεταξύ Αυστρίας και Γαλλίας. Με αυτήν, όλες οι ενετικές κτήσεις, μεταξύ των οποίων και τα Ιόνια, περιήλθαν στην Γαλλία. Ο Ναπολέων παραχώρησε στους Αυστριακούς τη Βενετία, τη Δαλματία και την Ίστρια και κράτησε για τους Γάλλους τα Ιόνια νησιά, αναγνωρίζοντας με τον τρόπο αυτό την σημαντική γεωστρατηγική τους σημασία. Είπε χαρακτηριστικά: «Αποκτούμε το πιο πολύτιμο για εμάς τμήμα της Βενετίας».
1822: Ισχυρή τουρκική δύναμη από 8.000 άνδρες υπό τον Κιοσέ Μεχμέτ, μετά από μάχη στη Γραβιά με τους Παπαντρέα και Καλύβα, κατέλαβε τα Σάλωνα όπου οι κάτοικοί τους είχαν ήδη εγκαταλείψει καταστρέφοντας τις περιουσίες τους.
1827: Ο Φαβιέρος, επικεφαλής ισχυρής δυνάμεως τακτικών και ατάκτων, καθώς και πολλών Χιωτών, αποβιβάστηκε στη Χίο και την απελευθέρωσε, αναγκάζοντας τους Τούρκους να κλειστούν στο κάστρο.
1863: Άφιξη του Γεωργίου στον Πειραιά με το ατμόπλοιο «Ελλάς» και την ακολουθία του. Την επομένη αποβιβάστηκε στο λιμάνι με στολή φαλαγγάρχη. Τον υποδέχθηκε ο Πρόεδρος της Εθνικής Συνέλευσης Αρ. Μωραϊτίνης, ο Δήμαρχος Πειραιά και Άγγλοι αξιωματούχοι.
1864: Ψηφίστηκε το Σύνταγμα.
18 Οκτωβρίου:
1823: Συνεχίζονται οι ναυτικές συγκρούσεις στο Αρτεμίσιο Βόλου μεταξύ ελληνικών και τουρκικών πλοίων.
1823: Οξυνόταν συνεχώς η διαμάχη μεταξύ των Ελλήνων αγωνιστών. Αρχή πρώτης φάσης του εμφυλίου (1823-1824 και η δεύτερη 1824-1825).
19 Οκτωβρίου:
1825: Οι Έλληνες υπό τον Μαυροβουνιώτη χτύπησαν και νίκησαν τους Τούρκους κοντά στην Αλαμάνα.
1849: Απαγχονίστηκαν στο Ληξούρι οι Βλάχος και παπά Νοδάρος, ενώ ο Λαμπρινάτος είχε καταδικαστεί σε ισόβια δεσμά.
1863: Ο Γεώργιος έδωσε όρκο που είχε καθοριστεί με το ψήφισμα Ξ4 της 10ης Οκτωβρίου 1863.
20 Οκτωβρίου:
1821: Έφθασε στη Ζάκυνθο από την Κέρκυρα ο στρατηγός Άνταμ με δύο πολεμικές φρεγάτες κι ένα φορτηγό πλοίο με στρατιώτες και όπλα. Μετά την κήρυξη του στρατιωτικού νόμου, έπαυσαν τα δικαστήρια, οι λοιπές υπηρεσίες, ακόμη και τα εμπορικά και τα εργαστήρια. Κυκλοφορούσαν μόνον στρατιώτες και στα κεντρικά σημεία της πόλης είχαν τοποθετηθεί κανόνια. Τοιχοκολλήθηκαν δυο προκηρύξεις του Άνταμ όπου πληροφορούσαν πως θα οδηγούνταν στον θάνατο όσοι μετείχαν στις κινητοποιήσεις στον Υψόλιθο, ενώ η δεύτερη καλούσε στην παράδοση όλων των όπλων από τους κατοίκους:
«εδηλούτο», γράφει ο Κ. Λομβάρδος, «ότι τα όπλα θα επεστρέφοντο εν καιρώ ευθέτω και ειδοποιούντο οι κάτοχοι αυτών να σημειώση έκαστος επί των παραδιδομένων όπλων το ίδιον όνομα όπως κατόπιν τω επιστραφώσιν. Αλλ’ η υπόσχεσις αυτή της αποδόσεως ουδέποτε εξεπληρώθη».
1822: Το Συνέδριο της Βερόνας δεν δέχθηκε τους Έλληνες πληρεξουσίους και καταδίκασε την Ελληνική Επανάσταση.
1825: «Από Θεού μεν άρχεσθαι … Από Ναυπλίου, 20 Οκτωβρίου
Σήμερον είχαμεν ενταύθα λαμπράν πανήγυριν δια την κατ’ αυτήν την ημέραν εορταζομένην μνήμην του Αγίου Γερασίμου, προστάτου της Κεφαλληνίας. Οι ενταύθα παρευρεθέντες Κεφαλλήνες, τιμώντες εξόχως τον προστάτην της νήσου των, ηθέλησαν να πανηγυρίσωσι και ενταύθα με όσην ο καιρός και αι περιστάσεις συγχωρούσι λαμπρότητα. Μετά την λειτουργίαν έκαμαν και λιτανείαν μετά φανών και λαμπάδων και ψαλμωδιών, επικαλούμενοι ενθέρμως τον άγιον να μεσιτεύη προς τον Θεόν υπέρ της τεθλιμμένης Ελλάδος…Ο Άγιος Γεράσιμος κατάγεται εκ της οικογενείας Νοταρά, της οποίας είναι μέλος και ο ευκλεώς την σήμερον προεδρεύων του Βουλευτικού σώματος Πανούτζος Νοταράς…
Γενική Εφημερίς της Ελλάδος, αρ. φ. 5
Εν Ναυπλίω, Τετάρτη, 21 Οκτωβρίου 1825»
«…Και μέσα εις την αναταραχήν αυτήν και την κρισιμότητα του αγώνος, οι Κεφαλλήνες αγωνισταί του Ναυπλίου δεν ελησμόνησαν το χρέος των προς τον Προστάτην Άγιόν των. Αγωνιζόμενοι υπέρ της Ελληνικής Ελευθερίας εις δεινάς περιστάσεις, την 20ην Οκτωβρίου 1825 εόρτασαν τον Προστάτην των Άγιον μετά λειτουργίας, λιτανείας, φανών, λαμπάδων και ψαλμωδιών και απέτισαν ευλαβή φόρον τιμής προς αυτόν. Ήσαν η πίστις και η ελευθερία, τα ιδανικά, τα οποία εδόνησαν τους Κεφαλλήνας αγωνιστάς του Ναυπλίου και ήτο η εορτή αύτη αδιάψευστον τεκμήριον της πνευματικής και ψυχικής ενώσεως των Κεφαλλήνων με τον Προστάτην Άγιόν των» γράφει ο Σπύρος Λουκάτος στα «Πρωτεία».
1827: Οι Κεφαλλονίτες, όπου κι αν μάχονταν, τιμούσαν τον Άγιο Γεράσιμο, όλα τα χρόνια του Αγώνα. Ο εμφύλιος και η νίκη του Ιμπραήμ που είχε κάψει όλη την Πελοπόννησο και είχε αλώσει το Μεσολόγγι, έμοιαζαν πως θα έδιναν στην Ελληνική Επανάσταση δραματικό τέλος. Όμως σαν από μηχανής θεός εμφανίστηκαν οι τρεις δυνάμεις στο Ναυαρίνο κι έσωσαν με το αποτέλεσμα την Επανάσταση. Βέβαια, η Ευρώπη είχε παρακινηθεί από την σφαγή στο Μεσολόγγι, και πιο πριν από αυτήν στην Χίο.
Ευρυδίκη Λειβαδά
Εικόνα: Οθων: Pilipp Foltz και Gottlieb Bodmer. Μόναχο, Joseph Löhle, π. 1835.
«Otto I Königs von Griechenland Abschied zu München, am VI December MDCCCXXXII»
«Όθωνος του Βασιλέως της Ελλάδος αποχαιρετισμός, αναχωρήσαντος από Μόναχον έκτῃ Δεκεμβρίου έτους 1832» (Μόναχο, Joseph Löhle, π. 1835)