Συνεχίζω την καταγραφή των σπουδαιότερων γεγονότων με τον Σεπτέμβριο, και όταν βρίσκω κάποιο γεγονός που μου έχει διαφύγει, επιστρέφω και το προσθέτω στον αντίστοιχο μήνα. Ελπίζω να καλύψω με γεγονότα όλες τις ημέρες του έτους με αποτέλεσμα να έχω ένα πλήρες ημερολόγιο (στο μέτρο του δυνατού εννοείται) του Αγώνα το οποίο, ευελπιστώ να εκδώσω.
Η καταγραφή παρουσιάζεται ανά 10ήμερο. Αυτό είναι το τρίτο του Σεπτεμβρίου.
21 Σεπτεμβρίου:
1828: Οι πλοίαρχοι Ανδρέας Κωφός, Ανδρέας Τενεκές, Αναστάσιος Παρασκευάς και Κωνσταντίνος Θεόφιλος, κυβερνήτες 4 πολεμικών πλοίων, παρά τα σφοδρά πυρά από Πρέβεζα και Άκτιο, πέρασαν το στενό του Αμβρακικού και κυρίευσαν 43 πλοιάρια εχθρικά, ενώ βύθισαν τουρκική κανονιοφόρο. Κατά την διάρκεια αυτής της τολμηρής επιχείρησης σκοτώθηκε ο Κωφός, και τραυματίστηκε ο Τενεκές.
1827: Ο ρωσικός στόλος με αρχηγό τον Χέυδεν έφθασε στο Ναύπλιο.
22 Σεπτεμβρίου:
1806: ‘Όταν ο Αλέξανδρος Σούτσος διορίστηκε Ηγεμόνας της Βλαχίας, μαζί με τον Σκαρλάτο Καλλιμάχη προέτρεψαν τον τότε φερόμενο πατριάρχη Καλλίνικο Ε΄ σε παραίτηση υπέρ του Γρηγορίου Ε΄, όπου και συνέβη στις 22 Σεπτεμβρίου του 1806.
1818: Οι αρχηγοί της Φιλικής Εταιρείας υπέγραψαν στην Κωνσταντινούπολη κοινή συμφωνία για μεγαλύτερη δραστηριοποίηση της ΦΕ και ανάθεση της αρχηγίας στον Ιωάννη Καποδίστρια.
1821: Ισχυρός τουρκικός στόλος υπό τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ κατάπλευσε στο Γαλαξείδι και το πυρπόλησε σε αντίποινα για την ήττα τους στη Σάμο και στην Καλαμάτα. Τότε το Γαλαξείδι ήταν ναυτικό κέντρο.
1827: Επειδή οι Μανιάτες και οι Μεσσήνιοι αρνήθηκαν να προσκυνήσουν στον Ιμπραήμ, σύμφωνα με την εγκύκλιο του Κεχαγιάμπεη, οι Αιγύπτιοι προέβησαν σταδιακά σε εκκένωση της Μεσσηνίας και άρχισαν γενοκτονία των Πελοποννησίων.
23 Σεπτεμβρίου:
1821: Οι επαναστάτες κατέλαβαν την πρωτεύουσα του Μοριά, την Τριπολιτσά, ύστερα από μακρά πολιορκία. «Κεφαλλήνες και Ιθακήσιοι συμβοηθούν εις την άλωσιν της Τριπόλεως 23 Σεπτεμβρίου 1821, ο Διον. Ευμορφόπουλος υπό τον Θ. Κολοκοτρώνην και ο Τυπάλδος υπό τον Δημ. Υψηλάντην, συντάξας και την επιστολήν προς τους εν Τριπόλει Οθωμανούς καλών αυτούς εις παράδοσιν της πόλεως». Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη, έως τότε, στρατιωτική επιτυχία των επαναστατών, γεγονός όχι μόνο συμβολικής, αλλά και στρατηγικής σημασίας, αφού η πόλη αποτελούσε νευραλγικό διοικητικό κέντρο της Πελοποννήσου. Η γενικευμένη σφαγή, όμως, των Τούρκων της πόλης αμαύρωσε την αίγλη της νίκης. Οι απώλειές τους έφτασαν τις 10.000 νεκρούς και 8.000 αιχμαλώτους, ενώ οι Έλληνες έχασαν 300.
1821: Η πολιορκία στη μονή Σέκκου συνεχιζόταν ακόμη με λυσσώδη άμυνα από τον Φαρμάκη και τους άντρες του, μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου, προκαλώντας μεγάλες απώλειες στους Τούρκους οι οποίοι είχαν φέρει κι άλλες δυνάμεις. Όμως οι στρατιώτες του είχαν φτάσει στα όρια της εξάντλησης, χωρίς τρόφιμα, με ελάχιστα πυρομαχικά και όντας οι περισσότεροι τραυματίες όπως κι ο ίδιος ο Φαρμάκης. Πείστηκε όμως από τις εγγυήσεις του Βολφ, ότι οι Τούρκοι θα σεβαστούν την αμνηστία και θα τους αφήσουν να φύγουν από την αυτοκρατορία, παραδόθηκε μαζί με τους υπόλοιπους αγωνιστές, στις 23 Σεπτεμβρίου, εκτός από 33 άντρες οι οποίοι διέφυγαν τη νύχτα. Οι Τούρκοι δεν σεβάστηκαν τη συμφωνία και εκτέλεσαν αμέσως τους επαναστάτες, αφού όμως πρώτα εκείνοι, άοπλοι, πάλεψαν με τα χέρια και κατάφεραν να στραγγαλίσουν 40 Τούρκους.
1828: Εμπιστευτικό υπόμνημα του Καποδίστρια προς τους αντιπρόσωπους των Τριών Συμμάχων Δυνάμεων, με το οποίο επεσήμανε ότι τα σύνορα του νέου κράτους είναι ασφυκτικά.
1828: Ο Κίτσος Τζαβέλας, ο Χρήστος Φωτομάρας και ο Γ. Στράτος συνέτριψαν τις τουρκικές δυνάμεις στη μάχη της Οξυάς στην Κεντρική Στερεά. Η εκστρατεία του Τζαβέλα στη Στερεά είχε αρχίσει ήδη από τις 11 Αυγούστου.
24 Σεπτεμβρίου:
1819: Κορύφωση της εξέγερσης στη Λευκάδα. Ξεκίνησε με αυθαιρεσίες των Άγγλων και επιβολή επιπρόσθετης φορολογίας, και εξελίχθηκε σε εξέγερση χωρικών που κυριολεκτικά τάραξε τους κυρίαρχους οι οποίοι αντέδρασαν με τον δικό τους γνωστό τρόπο: απειλές, εκφοβισμούς, βία, δολοφονίες κι επακόλουθους φρικτούς παραδειγματισμούς (νεκρά πισσωμένα σώματα).
1822: Οι αντιπρόσωποι των επαρχιών της Ανατολικής Στερεάς ανακήρυξαν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο Αρχιστράτηγο και σε μεγαλοπρεπή τελετή τον έζωσαν με το σπαθί του Ομέρ Βρυώνη, πολύτιμο λάφυρο της πόλεως των Αθηνών.
1824: Ο ελληνικός στόλος υπό τον Μιαούλη και ο τουρκοαιγυπτιακός υπό τον Ιμπραήμ πασά συγκρούστηκαν μεταξύ Καράμπουρνα και Καρδάμυλα Χίου. Στη ναυμαχία που έγινε πυρπολήθηκαν 2 τουρκικές φρεγάτες. Ο ηττημένος τουρκικός στόλος κατέφυγε στη Μυτιλήνη.
25 Σεπτεμβρίου:
1821: Μετά την ήττα στη μονή Σέκκου οι αξιωματικοί μεταφέρθηκαν στη Σιλίστρια και αποκεφαλίστηκαν μετά από βασανιστήρια, όπως και ο Φαρμάκης τον οποίο οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τον Βολφ, κοντά στους αντάρτες έπεσαν θύματα επίσης και μερικοί καλόγεροι, βογιάροι, αστοί και έμποροι και, κατά την επιστροφή των Τούρκων «… ακόμα καί οι δικοί μας δυστυχείς Ούγγροι καθολικοί έχουν γίνει έρμαια της τουρκικής κακουργίας».
1823: Το Νομοτελεστικό επανήλθε στο Ναύπλιο. Εμφανίσθηκαν οι πρώτες αντιθέσεις ανάμεσα στο Νομοτελεστικό υπό τον Θ. Κολοκοτρώνη και τον Πετρόμπεη, και στο Βουλευτικό υπό τον Κουντουριώτη, και σχηματίστηκαν δύο ξεχωριστές κυβερνήσεις. Το γεγονός αυτό σήμανε την έναρξη της πρώτης φάσης του εμφυλίου. Η οριστική ρήξη έγινε στις αρχές του 1824 με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν επί της ουσίας δύο Διοικήσεις (η παλαιά δεν είχε παραιτηθεί), αφού κάθε μία διέθετε το δικό της Βουλευτικό και Εκτελεστικό σώμα, η μία με έδρα το Κρανίδι και η άλλη με έδρα την Τρίπολη. Η εμφύλια αυτή σύρραξη απειλούσε ευθέως την επιτυχία του Αγώνα και υπονόμευσε τα δυσκολαποκτημένα των πρώτων μαχών.
26 Σεπτεμβρίου:
1687: Μεγάλες ζημιές προκλήθηκαν στον Παρθενώνα από την ενετική βόμβα από τον Μοροζίνι . Επί τέσσερις ημέρες τον βομβάρδιζε συνεχώς μέχρι που το απόγευμα της Παρασκευής της 26ης Σεπτεμβρίου 1687 μια οβίδα τρύπησε την στέγη του Παρθενώνα και πεντακόσια βαρέλια πυρίτιδας ανατινάχτηκαν μαζί με μεγάλο μέρος από το καύχημα του κόσμου. Λίγες μέρες αργότερα, στρατιώτες του Μοροζίνι σε μια προσπάθειά τους να αφαιρέσουν τμήμα της δυτικής πλευράς του ναού, το κατέστρεψαν θρυμματίζοντάς το.
1821: Παραδόθηκε στους Έλληνες η τουρκική φρουρά της Μεγάλης Τάπιας της Τριπολιτσάς κι έτσι εξέλιπε και η τελευταία τουρκική αντίσταση της πόλης.
1827: Μάχη της Καυκαριάς, κοντά στο Μαζαράκι Αχαΐας μεταξύ Ελλήνων και Τουρκοαιγυπτίων. Η μάχη συνεχίστηκε και την επόμενη ημέρα και τελικά ηττήθηκαν Τουρκοαιγύπτιοι.
1828: Οι Τούρκοι παρέδωσαν στους Γάλλους την Κορώνη.
27 Σεπτεμβρίου:
1826: «Δευτέρα απόπειρα εισόδου εις την Ακρόπολιν του Επτανησιακού σώματος συμποσουμένου εις 130 άνδρας το πλείστον Κεφαλλήνας και άλλους 120 άνδρας του στρατοπέδου της Ελευσίνος, εγένετο την 27ην Σεπτεμβρίου 1826, αλλά και πάλιν εγένετο αντιληπτόν υπό του Κιουταχή, ο οποίος επιτίθεται κατ’αυτού, το αναγκάζει να διασπασθή εις δυο τμήματα εκ των οποίων, το μεν εν επιτυγχάνει ασφαλώς να επιστρέψη εις Σαλαμίνα, την βάσιν εξορμίσεώς του, το δε έτερον να συγκρουσθεί πολλάκις προς τας δυνάμεις του Κιουταχή, να αγωνισθή σθεναρώς. Ιδιαιτέρως εις την Φαληρικήν αλυκήν υπό του Ιθακησίου Δημ. Λελούδα και να σωθή ωσαύτως το πλείστον αυτού».
1828: Ο Ιμπραήμ άφησε πίσω του οριστικά την Πελοπόννησο.
1831: Δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας από τους Γεώργιο και Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη ενώ μετέβαινε στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος. Η στυγερή αυτή δολοφονία, δείγμα των μεγάλων πολιτικών και κοινωνικών αντιθέσεων της εποχής, υπήρξε τραγικότατο γεγονός το οποίο συγκλόνισε ολόκληρο τον ελληνικό λαό και καθυστέρησε σε μεγάλο βαθμό την οργάνωση του κράτους. Εκλέχθηκε Διοικητική Επιτροπή από τον Αυγουστίνο Καποδίστρια, τον Θ. Κολοκοτρώνη και τον Ιωάννη Κωλέττη.
28 Σεπτεμβρίου:
1825: Ο Καραϊσκάκης κατέστρεψε στον Καρβασαρά (Αμφιλοχία) τουρκική στρατιωτική δύναμη. Τα ξημερώματα της 28ης οι Έλληνες οπλαρχηγοί όρμησαν στους Τούρκους και τους έπιασαν κυριολεκτικά στον ύπνο. Επί τέσσερις ώρες πολέμησαν μαζί τους, αφήνοντας τους μόνο δύο επιλογές, να σκοτωθούν στη μάχη ή να ριχτούν στη θάλασσα. Συνολικά 300 Τούρκοι σκοτώθηκαν και όσοι γλίτωσαν από τα χέρια τους πνίγηκαν στη θάλασσα. Από την πλευρά των Ελλήνων υπήρχε μόλις μία απώλεια. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες των ίδιων των πρωταγωνιστών, ακόμα και τα ευρωπαϊκά πλοία που ήταν δεμένα στο λιμάνι, απομακρύνθηκαν εκείνο το πρωινό από τον φόβο τους. Ο στόχος του Γεωργίου Καραϊσκάκη επετεύχθη, ο ανεφοδιασμός διακόπηκε και άρχισε να γίνεται αισθητή η έλλειψη τροφίμων και η πείνα στο τουρκικό στρατόπεδο έξω από το Μεσολόγγι. Εκείνοι που έμεναν ήταν οι Ανατολίτες Τούρκοι, οι επονομαζόμενοι Χαλντούπηδες, που δεν φημίζονταν καθόλου για την ανδρεία τους.
29 Σεπτεμβρίου:
1823: Αρχίζει να εντατικοποιείται η διαμάχη στο Ναύπλιο ανάμεσα στους Έλληνες αγωνιστές.
30 Σεπτεμβρίου:
1822: Οι Παλαιών Πατρών Γερμανός και Γ. Μαυρομιχάλης μετέφεραν επιστολές της κυβέρνησης στον πάπα.
1822: Ο αιγυπτιακός στόλος αποβίβασε στρατεύματα στη Σούδα.
1826: Φονεύθηκε μέσα στην Ακρόπολη ο Γιάννης Γκούρας.
Ευρυδίκη Λειβαδά
Εικόνα: Η ανατίναξη του Παρθενώνα από τον Morosini. Από την αρχή της καριέρας του ως στόλαρχος των Ενετικών ναυτικών δυνάμεων διακρίθηκε για την ανδρεία του σε επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων. Το πρώτο του σχέδιο ήταν η εκτόπιση των Τούρκων από το Αιγαίο προσβάλλοντας διαδοχικά την Μονεμβασιά, την Χαλκίδα, πολλούς λιμένες στην Εύβοια και τέλος τα Χανιά (1660) αλλά απέτυχε σ’ όλες αυτές τις επιχειρήσεις του. Το 1666 διορίσθηκε αρχιστράτηγος των Ενετικών δυνάμενων της Κρήτης, με κύριο αντικείμενο την επίθεση κατά του Χάνδακα που τότε επολιοκείτο από τον Μέγα Βεζίρη Φαζίλ Αχμέτ Κιουπρουλού. Μετά από αιματηρούς αγώνες και αφού αντιστάθηκε σκληρά στις Οθωμανικές πιέσεις να συνθηκολογήσει. Με την ομώνυμη “Συνθήκη της Κανδίας” (27 Σεπτεμβρίου 1669) παρέδωσε την πρωτεύουσα Χάνδακα μαζί με αυτόν ολόκληρη την Κρήτη στις δυνάμεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η κήρυξη του Έκτου Βένετο-Τουρκικού Πολέμου ή Πολέμου του Μοριά το 1684 τον βρήκε να συγκεντρώνει ένοπλες δυνάμεις της Ενετίας καθώς και πολλούς Έλληνες που τάχθηκαν υπό την αρχηγία του. Τον επόμενο χρόνο διορίστηκε διοικητής του Ενετικού στόλου. Προσέγγισε αρχικά την Κέρκυρα από όπου ενισχύθηκε με 2.000 Έλληνες εθελοντές, τον ίδιο χρόνο κυρίευσε τη Λευκάδα, μετά στράφηκε προς τα Κάστρα της Μεσσηνίας τα οποία κατέλαβε το ένα μετά το άλλο, έκανε στάση στην Μεθώνη για πολεμικό συμβούλιο αφού προηγουμένως λεηλάτησε το Τουρκοκρατούμενο κάστρο της Κορώνης, επιτέθηκε στον Μυστρά και στη συνέχεια στο Ναύπλιο που οι Τούρκοι εν τω μεταξύ είχαν ξεκινήσει τον ανεφοδιασμό του. Ο Μοροζίνι συνεχίζει με στόλο και στρατό βάσεις Οθωμανών. Οι νίκες που ακολούθησαν το 1687 με την κατάληψη όλων των κάστρων Ναυπάκτου, Μάνης, Μυστρά, Άργους, Ναυπλίου και Κορίνθου υπήρξαν καθοριστικές για την έκβαση εκείνου του πολέμου. Ολόκληρη η Πελοπόννησος απελευθερώθηκε από τους Οθωμανούς εκτός της ανθιστάμενης Μονεμβασίας.
H όλη επιχείρηση του Μοροζίνι, και με τη πολυάριθμη συμβολή Ελλήνων / Επτανησίων σε αυτήν, δίκαια ανήκει στις προεπαναστατικές δράσεις (ως προς τους Έλληνες συμμετέχοντες βέβαια) που όμως αποφασίστηκαν και δρομολογήθηκαν από την Βενετία.