Στις 21 Ιουλίου έγιναν δεκτοί οι όροι του Κατακουζηνού και οι Τούρκοι έφυγαν χωρίς τα όπλα τους (είχαν απομείνει πια μόνο 750), δεν πλήρωσαν όμως έξοδα πολιορκίας. Όσοι δεν είχαν περιουσία, μπορούσαν να πάρουν τα αργυρά κοσμήματα των όπλων τους. Αν δεν τους δέχονταν οι Άγγλοι στο Τσιρίγο (όπως και συνέβη), θα πήγαιναν στη Μικρά Ασία.
Στις 23 Ιουλίου οι Έλληνες μπήκαν στο κάστρο. Βρήκαν κανόνια, βόμβες και άφθονα πυρομαχικά, τα περισσότερα από τα οποία μετέφεραν στο στρατόπεδο των Τρικόρφων. Η παράδοση της Μονεμβασίας είχε μεγάλη σημασία για την εξέλιξη της επανάστασης. Αν και το κάστρο της Μονεμβασίας δεν ήταν από τα σπουδαιότερα, η άλωσή του αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων, ήταν το πρώτο ονομαστό κάστρο που έπεφτε στο χέρια τους. Αντίθετα η κάλυψη του συντέλεσε στην πτώση του ηθικού των Τούρκων της Τριπολιτσάς. Οι όροι της αποχώρησης των Τούρκων τηρήθηκαν κατά γράμμα.
Μετά την άλωση της Μονεμβασίας δημιουργήθηκαν έριδες ανάμεσα στους Eλληνες. Επειδή οι Λάκωνες όρμησαν πρώτοι στις αποθήκες του κάστρου, για να σκεπάσουν την ενέργεια τους διέδιδαν συκοφαντίες εναντίον του Κατακουζηνού και του Γεωργίου Πάνου κατηγορώντας τους για ανάλογες πράξεις. Ο Πάνου, που είχε προσφέρει πολλά στο θαλάσσιο αποκλεισμό του κάστρου, μόλις και μπόρεσε να ξεφύγει από τη μανία του εξοργισμένου λαού χάρη στην επέμβαση του Δημήτριου Υψηλάντη.
Εξοργισμένος ο Κατακουζηνός εγκατέστησε ως φρούραρχο τον Κεφαλλονίτη Παναγιώτη Ορφανό και έφυγε για να συναντήσει τον Υψηλάντη. Ο Ορφανός, άντρας με διοικητικές ικανότητες, μπόρεσε να επιβάλει γρήγορα την τάξη, αντέδρασαν όμως εναντίον του οι πρόκριτοι της Πελοποννήσου, που έβλεπαν στο πρόσωπο του έναν έμπιστο του Υψηλάντη, ο οποίος τελικά πείστηκε να τον αντικαταστήσει με τον Παναγιώτη Καλογερά, άνθρωπο έντιμο, αλλά χωρίς τις ικανότητες του Ορφανού.
1823 – 1825: Από το φθινόπωρο του 1823 μέχρι και το Νοέμβριο ήταν η πρώτη και ήπια φάση του εμφυλίου, ενώ από τον Ιούλιο του 1824 μέχρι και τον Ιανουάριο του 1825 η δεύτερη αιματηρή και διαλυτική του φάση με την κάθοδο των Ρουμελιωτών, στηριζόμενων από τους Υδραίους, στον Μοριά.
1826: Ιούλιος. Ο Κιουταχής έφτασε στην Αθήνα τα τέλη Ιουνίου του 1826 και άρχισε να πολιορκεί την πόλη που την υπερασπίζονταν ο Γκούρας με τον Μακρυγιάννη. Την κατέλαβε μετά από ισχυρή αντίσταση σε ένα μήνα περίπου (Ιούλιο) και από τις αρχές Αυγούστου άρχισε η πολιορκία της Ακρόπολης. Αντιστάθηκε σθεναρά ο Μακρυγιάννης και σκοτώθηκε ο Γκούρας που είχε εγκαταλειφθεί από τους άνδρες του. Ο στρατηγός Μακρυγιάννης αναφέρει στα απομνημονεύματά του: «Ο Κιτάγιας ήρθε με μεγάλη δύναμη ανθρώπων, με καβαλλαρία, με κανόνια, μ’ όλα τ’ αναγκαία του πολέμου. Έπιασε τα Πατήσια. Τα χωριά τα περισσότερα της Αθήνας προσκύνησαν, ότι από την δικαιοσύνην μας πολλούς κατοίκους τους ηύρανε φορτωμένους πέτρες και τους ξεφόρτωσαν κι’ άλλους τους λευτέρωσαν, οπού τους παιδεύαμεν διά χρήματα». Μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Ιουλίου ο Ομέρ πασάς είχε καταλάβει τα περίχωρα της πόλης, τη μονή Πετράκη, την περιοχή των Πατησίων, τα Σεπόλια και την Πνύκα, ενώ ο Κιουταχής οργάνωσε το στρατόπεδό του στα Πατήσια στις 3 Ιουλίου. Αμέσως ξεκίνησε τον βομβαρδισμό της πόλης με τα πολυάριθμα κανόνια και βομβοβόλα του. Τα τείχη, σε πολλά σημεία σαθρά, υποχωρούσαν με ευκολία. Οι υπερασπιστές της πόλεως των Αθηνών κατέβαλλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες, προκειμένου να επιδιορθώνουν τις ρωγμές και να αναχαιτίζουν τους εισβολείς. «…έχοντος παρά το πλευρόν του (ενν. ο Γκούρας) ευτόλμους υπερασπιστάς, τον Κεφαλλήνα Γερ. Φωκά μετά του Κεφαλληνιακού σώματός του και τον Ιθακήσιον Διον. Ευμορφόπουλον μετά των ιδικών του στρατιωτών, και μεταξύ αυτών ως επιλέκτων των Κεφαλλήνων και Ιθακησίων. Ότε δε παρά την προβληθείσαν αντίστασιν ο Κιουταχής κατέλαβε τας Αθήνας, ο Γκούρας και μετ’ αυτού τα σώματα του Γερ. Φωκά και Διον. Ευμορφόπουλου υποχωρήσαντα εγκλείονται, υπερασπισταί σθεναροί, εντός της Ακροπόλεως και πολιορκούνται έκτοτε εντός αυτής υπό των τουρκικών δυνάμεων από των αρχών του Αυγούστου 1826 μέχρι και της παραδόσεώς των».
__________________
1 Ιουλίου:
1800: Ο Αλή πασάς επιτέθηκε για άλλη μια φορά κατά του Σουλίου. Το 1788 είχε πάρει το πασαλίκι της Ηπείρου εγκαινιάζοντας έναν ατελείωτο αγώνα με τους Σουλιώτες που κράτησε 35 χρόνια, τελείωσε με την Εθνική Επανάσταση και πέρασε από διάφορα στάδια επαναστατικά. Έκανε τρεις εκστρατείες. Η πρώτη το 1789 όπου αποδεκατίστηκαν οι Αλβανοί. Η δεύτερη το 1792 όπου με δόλο συνέλαβε τον Φώτο Τζαβέλα και 70 παλληκάρια. Ο Λάμπρος έδωσε υπόσχεση στον Αλή να του παραδώσει το Σούλι. Αντίθετα όμως, οργάνωσε μαζί με τον Γιώργη Μπότσαρη την αντίσταση των Σουλιωτών επάνω στην οποία τσακίστηκε η επίθεση των Αλβανών. Και η τρίτη εκστρατεία κράτησε από το 1800-1803. Τη σθεναρή αντίσταση των Σουλιωτών νίκησε η προδοσία του Πήλιου Γούση.
1821: Στα Τρίκορφα της Αρκαδίας 22 οπλαρχηγοί αναγνώρισαν τον Δημ. Υψηλάντη ως αρχιστράτηγο και του ζήτησαν να αναλάβει την πολιορκία της Τριπολιτσάς.
1822: Ο Δράμαλης με την στρατιά του κατέστρεψε την πόλη της Θήβας χωρίς καμμιά αντίσταση εκ μέρους των Ελλήνων.
1828: Άρχισε η λειτουργία της Στρατιωτικής Σχολής των Ευελπίδων στο Ναύπλιο με την επωνυμία «Λόχος των Ευελπίδων» με μέριμνα του Ιωάννη Καποδίστρια, με διοικητή της σχολής τον Ιταλό Σαλτάλι και ανώτερο επόπτη τον Βαυαρό Χέϋντεκ. Το διάταγμα της ίδρυσης υπεγράφη αργότερα (21/12/1828).
2 Ιουλίου:
1824: Η κυβέρνηση του Κουντουριώτη έδωσε αμνηστία στους αντικυβερνητικού κι έτσι τελείωσε ο πρώτος εμφύλιος.
1825: Νίκη των Ελλήνων υπό τους Γενναίο Κολοκοτρώνη, Νοταρά, Ανδρέα Λόντο και Πλαπούτα στην Αλωνίσταινα κατά των δυνάμεων του Ιμπραήμ. Από τους 500 πεζούς και ορισμένους ιππείς, άφησε πίσω του 100 νεκρούς. Ήδη όμως, επί μια εβδομάδα κατέστρεφε τη μισή επαρχία της Καρύταινας.
3 Ιουλίου:
1821: Σημαντική νίκη του Μάρκου Μπότσαρη και των παλικαριών του στο Κομπότι της Άρτας.
1824: Σημαντική επιτυχία του ελληνικού στόλου υπό τον Τσαμαδό, τον Μιαούλη και τον Σαχτούρη με 16 πολεμικά και 4 πυρπολικά στα ανοιχτά των Ψαρών και εκδίωξη των Τούρκων.
1826: Ο Κιουταχής με 10.000 πεζούς και ιππείς και με 26 πυροβόλα, έφθασε στα Πατήσια και άρχισε να πολιορκεί την Αθήνα. Ο Καραϊσκάκης με 1.400 βρέθηκε να πολιορκείται και σε βοήθειά του έφθασε από την Σαλαμίνα ο Ν. Ζαχαρίτσας με 150 άνδρες.
1863: Υπεγράφη στο Λονδίνο η συνθήκη των τριών δυνάμεων που καθόρισε τα σύνορα της Ελλάδας.
4 Ιουλίου:
1822: Μάχη στο Φανάρι κοντά στο Σούλι, γνωστή ως μάχη της Σπλάντζας. Οι Έλληνες ηττήθηκαν από δύναμη 3.000-4.000 Τούρκων υπό τον Κεχαγιάμπεη του Χουρσίτ πασά και πέθανε ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης. Στην ίδια μάχη φονεύθηκε και ο Κεχαγιάμπεης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αποχώρηση και των δυο αντίπαλων δυνάμεων με 50 Τούρκους νεκρούς και 3 Έλληνες.
1822: Ήττα Ελλήνων και φιλελλήνων υπό τον Α. Μαυροκορδάτο στο Πέτα κοντά στην Άρτα από ισχυρές τουρκικές δυνάμεις υπό τον Μεχμέτ Ρεσίτ Κιουταχή πασά. Λόχος από 150 Κεφαλλήνες υπό τον Σπ. Πανά που είχε συντελέσει μαζί με τους Φιλέλληνες του Νόρμαν στη νίκη στο Κομπότι, ακολούθως στη μάχη του Πέτα συνετρίβη. Έπεσαν στο πεδίο της μάχης οι περισσότεροι από τον λόχο. Διασώθηκαν ελάχιστοι κι ανάμεσά τους ο τραυματισμένος Σπυρίδων Πανάς. Από δε τους φιλέλληνες σκοτώθηκαν οι Ιταλοί Ανδρέα Δάνια, Πιέτρο Ταρέλλα, ο λοχαγός Μινιάκ, ενώ ο συνταγματάρχης Νόρμαν που έσπευσε στο πεδίο της μάχης τραυματίστηκε βαριά και αιμόφυρτος έφθασε στη Λαγγάδα κι ανήγγειλε στον Μαυροκορδάτο την καταστροφή με την περιλάλητη φράση: «Πρίγκηπα, απολέσαμε τα πάντα πλην της τιμής». Ακολούθως δε ξεψύχησε στο Μεσολόγγι.
5 Ιουλίου:
1821: Ο οπλαρχηγός Νικ. Στουρνάρης και οι καπεταναίοι Αθ. Μάνταλος, αδελφοί Λιακαδά, κήρυξαν την επανάσταση στην Επαρχία Ασπροποτάμου στην περιοχή της Πίνδου. Στο τέλος του ίδιου μήνα δέχθηκαν ισχυρή τουρκική επίθεση και υποχρεώθηκαν να συνθηκολογήσουν.
1821: Δύναμη 36 τουρκικών πλοίων υπό τον υποναύαρχο Καρά Αλή κανονιοβόλησε σφοδρά τη Σάμο και επιχείρηση απόβαση την οποία απέκρουσαν οι Έλληνες επαναστάτες.
1822: Ο Δράμαλης κυρίευσε την Κόρινθο και την πυρπόλησε.
1824: Ελληνικές δυνάμεις από 600 άνδρες με επικεφαλής τους Γκούρα, Μαμούρη, Ρούκη και Πρεβεζιάνο, δέχθηκαν επίθεση στην περιοχή του Μαραθώνα από 2.000 γενίτσαρους και 1.000 άλλους Τούρκους του Ομέρ πασά της Καρύστου. Στην κρίσιμη φάση της μάχης οι Έλληνες ενισχύθηκαν από τον Ιθακήσιο στρατηγό Δ. Ευμορφόπουλο, έτρεψαν σε φυγή τους Τούρκους που άφησαν στο πεδίο 260 νεκρούς και τον αρχηγό των γενιτσάρων Ιμπραήμ.
6 Ιουλίου:
1821: Ο Ρώσος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη Στρόγκανοφ, έπειτα από εντολή του υπουργού των Εξωτερικών της Ρωσίας Καποδίστρια, επέδωσε στην Πύλη τελεσίγραφο με το οποίο απαιτούσε σεβασμό των δικαιωμάτων των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και προειδοποιούσε πως δεν θα μείνει απαθής στις βεβηλώσεις και τις ωμότητες εις βάρος των Ελλήνων. Παρά την απόρριψη του τελεσιγράφου από τους Τούρκους, αποφεύχθηκε η ρήξη ύστερα από παρέμβαση του Αυστριακού αρχικαγκελάριου Μέτερνιχ.
1822: Ο Δράμαλης κατέλαβε τον Ακροκόρινθο.
1824: Ο Διον. Ευμορφόπουλος με τους επίλεκτους Κεφαλλονίτες και Ιθακησίους, έσπευσε στον Μαραθώνα για ενίσχυση του Γκούρα αγωνιζομένου εκεί κατά του Ομέρ πασά της Καρύστου. Στη μάχη που επακολούθησε κατά την 5η και 6η Ιουλίου 1824 το σώμα του Ευμορφόπολου διέπρεψε και συντέλεσε έτσι αποφασιστικά στη συντριβή του εχθρού.
1827: Συνθήκη του Λονδίνου (επί Κάνινγκ) που οδήγησε στη δημιουργία του Ελληνικού Κράτους. Αποτελεί επανάληψη των όρων του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης. Υπέγραψαν οι τότε Μεγάλες δυνάμεις (Ρωσία, Αγγλία, Γαλλία). Μυστικό άρθρο της Συνθήκης ανέφερε πως θα την επέβαλαν στην Οθωμάανική Αυτοκρατορία έστω με τη χρήση στρατιωτικών ναυτικών δυνάμεων. Δεν αποδέχθηκε ο Σουλτάνος τους όρους της Συνθήκης. Κι έτσι ο ενωμένος στόλος (Γαλλία, Αγγλία, Ρωσία) κατευθύνθηκε στην Πύλο / Ναυαρίνο όπου κι έγινε η περίφημη Ναυμαχία του Ναυαρίνου στις 20 Οκτωβρίου 1827.
1829: Ο Βάσος Μαυροβουνιώτης απέκρουσε με επιτυχία στον Άγιο Ιωάννη Χασιάς τουρκική δύναμη από 2.000 άνδρες που προερχόταν από την Αθήνα και απέβλεπε να καταλάβει την οχυρή θέση του. Στη σύγκρουση που έγινε οι Τούρκοι έχασαν πάνω από 250 άνδρες και εγκατέλειψαν στο πεδίο της μάχης πολλούς τραυματίες.
7 Ιουλίου:
1770: Ναυμαχία του Τσεσμέ κατά την οποία ο ρωσικός στόλος νίκησε τον τουρκικό. Το γεγονός αυτό έγινε αφορμή αντιποίνων σε βάρος των Ελλήνων της Σμύρνης (1.000 νεκροί).
1792: Ο Λάμπρος Κατσώνης κατέκοψε στο Ακρωτήριο του Ταινάρου τους Τούρκους.
1824: Ο ελληνικός στόλος ναυλόχησε στα ανοιχτά της πόλης της Ρόδου.
1825: Ο Ομέρ Βρυώνης καταλαμβάνει την περιοχή του Θησείου στην Αθήνα.
1828: Υπεγράφη πρωτόκολλο ανάμεσα στις τρεις Μεγάλες προστάτιδες Δυνάμεις. Αποφασίσθηκε η αποστολή στην Πελοπόννησο γαλλικού εκστρατευτικού σώματος υπό τον Μεζόν, με σκοπό να εκδιώξει τον Ιμπραήμ. Η Αγγλία υπαναχώρησε.
7-12 Ιουλίου:
1826: Αψιμαχίες ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους στα Μεσόγεια της Αττικής και κοντά στην Αθήνα.
8 Ιουλίου:
1807: Συνθήκη του Τίλσιτ. Τέλος της Επτανήσου Πολιτείας. Τα Ιόνια δόθηκαν στην Γαλλία για δεύτερη φορά.
1821: Μοίρα του ελληνικού στόλου (πλοίαρχοι: Ι. Τομπάζης, Ν. Αποστόλης, Γ. Σαχτούρης, Α. Τσαμαδός, Ι. Βούλγαρης και Λ. Λελεχός) κατέστρεψε οκτώ τουρκικά φορτηγά πλοία στον Πορθμό Τσαγκλί μεταξύ Σάμου και μικρασιατικών ακτών.
1824: Δύναμη από τους 6.000 Τούρκους υπό τον Αμπάς πασά, τον Βελή Αγά και τον Πράχο Πρεβίστα συγκρούσθηκαν στη Μπινίτσα του Λιδορικίου με μικρή ελληνική δύναμη υπό τον Σκαλτσά. Μετά από εξάωρη σκληρή μάχη οι Έλληνες έτρεψαν σε άτακτη φυγή τους Τούρκους.
9 Ιουλίου:
1821: Στις 9 Ιουλίου, ημέρα Σαββάτο, ο Τούρκος διοικητής της Κύπρου, Κιουτσούκ Μεχμέτ, αποφάσισε κατόπιν εγκρίσεως της Υψηλής Πύλης, να σκοτώσει 486 προεστώτες του τόπου, μητροπολίτες (με επικεφαλής τον Κυπριανό), ηγουμένους, ιερομονάχους, δασκάλους, τους οποίους θεωρούσε επικίνδυνους. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν ως τις 14 Ιουλίου και είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο 470 ή 486 ανθρώπων – 36 Κύπριοι εξισλαμίστηκαν (αν και μερικοί απ’ αυτούς επανήλθαν στη χριστιανική πίστη) και κατάφεραν να γλιτώσουν τον θάνατο.
1825: Ο Δ. Υψηλάντης νίκησε στα Βέρβαινα τα στρατεύματα του Ιμπραήμ.
10 Ιουλίου:
1779: Ο αρχιναύαρχος του τουρκικού στόλου Χασάν πασάς με ισχυρές δυνάμεις προσέβαλε ξαφνικά τους οχυρωμένους στην Τρίπολη 10.000 Αλβανούς που είχαν γίνει η μάστιγα του Μωριά.
1780: Ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης και ο Παναγιώτης Βενετσάκης, πολιορκούμενοι από Τούρκους στην Καστανίτσα της Μάνης έπεσαν ηρωϊκά.
1823: Ο Μαυροκορδάτος εξελέγη πρόεδρος του Βουλευτικού παρά τις αντιδράσεις του Κολοκοτρώνη. Την επομένη εξαναγκάστηκε σε παραίτηση.
Ευρυδίκη Λειβαδά
Εικόνα: Σχέδιο για την πολιορκία της Ακρόπολης. Έργο Giuseppe Lorenzo Gatteri (1829 – 1886). O Gatteri ξεκίνησε στην Ακαδημία της Βενετίας σε ηλικία 11 ετών. Τον επόμενο χρόνο ξεκίνησε να επεξεργάζεται σκηνές από τον ελληνικό Αγώνα.